Імператарская Рымска-каталіцкая духоўная акадэмія: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др ст., арф., аф., дэвф.
Радок 39:
|edu_region =
}}
'''Імператарская рымска-каталіцкая духоўная акадэмія''' ({{lang-ru|Императорская римско-католическая духовная академия}} — [[Расійская імперыя|расійская]] вышэйшая [[Каталіцтва|рымска-каталіцкая]] навучальная ўстанова, што існавала ў [[Санкт-Пецярбург]]у зў [[1842]] па [[1918]]1842—1918 гггадах.
 
== Гісторыя ==
Гісторыя багаслоўскай школы вядзе свой пачатакпачынаецца ад [[Тэалогія|тэалагічнага]] факультэта [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскай акадэміі]], заснаванай ў [[157]]91579 годзе з [[Езуіты|езуіцкага]] [[калегіум]]а згоднапрывілеем прывілеякараля [[Стэфан Баторый|Стэфана Баторыя]]. Пасля скасавання Ордэна езуітаў ([[1773]]) Віленская акадэмія ў [[1781]] годзе ператвараецца ў «'''Галоўную школу Вялікага княства Літоўскага'''» ({{lang-la|Schola Princips Magni Ducatus Lithuaniae}}) — свецкую вучэльнюнавучальную ўстанову, рэфармаваную [[Адукацыйная камісія|Адукацыйнай камісіяй]]. Пасля [[Падзелы Рэчы Паспалітай|падзелаў]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] перайменаваяперайменавана расійскімі ўладамі на «'''Галоўную віленскую школу'''» ({{lang-ru|Главная виленская школа}}). Актам ад 4 [[16 красавіка|(16) красавіка]] [[1803]] года [[Імператары расійскія|імператарам Расійскай імперыі]] [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандрам I]] Галоўная віленская школа пераназвана ў «'''Імператарскі Віленскі ўніверсітэт'''». Пасля паразы [[Паўстанне 1830-1831|паўстання 1830–1831]] гадоў]], рэскрыптам [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалая I]] [[ад 1 мая]] [[1832]] года ўніверсітэт цалкам скасоўваецца. З багаслоўскага аддзела этыка-палітычнага факультэта і блізкай паадукацыйным адукацыікірункам '''Галоўнай Віленскай Семінарыі''' ў [[1833]] годзе была створана «'''Віленская духоўная рымска-каталіцкая акадэмія'''». У акадэміі было ўстаноўлена 40 вакансій для кандыдатаў з выхаванцаў усіх дыяцэзіяльных семінарый, у Віленскай епархіяльнай семінарыі — 50 і ў армяна-каталіцкім аддзеле — 7; акрамя таго, акадэмічныя лекцыі маглі наведваць паслушнікі віленскіх манастыроў. УсталяваныВызначаны чатырохгадовы курс навучання. У акадэміі было прызначана 7 прафесараў, 4 ад'юнкты і 3 лектаралектары і адкрыты кафедры Святога Пісьма, біблейскай археалогіі і герменеўтыкі; багаслоўя дагматычнага, маральнага і пастырскага; логікі і маральнай філасофіі; царкоўнай гісторыі; гамілетыкі тэарэтычнай і практычнай з польскай славеснасцю; славеснасцю лацінскай, грэцкайгрэчаскай і рускай, усеагульнай і рускай гісторыі і моў старажытнаяўрэйскай, французскай і нямецкай. Выкладанне адбываласявялося на лацінскай або на рускай мовахмове.
 
Віленская духоўная акадэмія падпарадкоўвалася Пецярбургскай [[Рымска-каталіцкая духоўная калегія|Рымска-каталіцкай духоўнай калегіі]] і [[Міністэрства ўнутраных спраў Расійскай імперыі|міністру ўнутраных спраў]], а непасрэдна яе апякаў віленскі [[Ардынарый|біскуп-ардынарый]]. Праіснавала акадэмія ў Вільні ўсяго толькі некалькі гадоў, бо ўжоужо ў [[1842]] годзе, паводле хадайніцтва [[Міністэрства ўнутраных спраў Расійскай імперыі|міністра ўнутраных спраў]] [[Леў Аляксеевіч Пяроўскі|Л. А. Пяроўскага]], былаяна перанесенапераведзена ў [[Санкт-Пецярбург]]. Асяроддзе міністра імкнулася адмежаваць будучых царкоўных дзеячаў ад уплыву Вільні, дзе абстаноўка ў якой пасля [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1830—1831 гадоў]] не спрыяла такомучаканаму свецкай уладай выхаванню духавенства, якога чакала эліта свецкай улады. Студэнты Віленскай Акадэміі перабралісяпераехалі ў Пецярбург у канцы [[Верасень|верасня]] 1842 года. Апошняе пасяджэнне адміністрацыі Віленскай акадэміі адбылося [[20 кастрычніка]] [[1842]] года, а ўжо [[16 лістапада]] таго ж1842 года айцец-рэктар [[Ігнацы Галавінскі]] правёў у [[Санкт-Пецярбург]]уПецярбургу пасяджэнне адміністрацыі новай Акадэміі<ref name="Мариан Радван">[http://www.cathseminary.ru/history/1842-1917 Мариан Радван «Римско-католические духовные заведения Санкт-Петербурга в XIX веке (1842 - 1917 гг.)»]{{ref-ru|}}</ref>.
 
Спачатку янаакадэмія месцілася ў [[Пецярбург]]уПецярбургу ў доме, нанятым у купца Лакотнікава, паміж Іванаўскай і Гразкай вуліцамі. На патрэбы Акадэміі за суму ў 72.000 рублёў і 48 капеек быў куплены будынак былой Расійскай Акадэміі па 1-й лініі [[Васільеўскі востраў|Васільеўскага вострава]]<ref>[https://walkspb.ru/zd/1lin52.html здание Российской академии (1-я линия ВО, 52)]{{ref-ru|}} // Прогулки по Санкт-Петербургу</ref>. Архітэктар {{нп3|Мейер, Христиан Филиппович|Х.П.Меер|ru|}} перапланаваў і ўзвысіўдабудаваў паверхамна паверх галоўны будынак, па-новамуновым аформіў інтэр'еры, а таксама ўзвёў з двара прыбудову для [[Капліца|капліцы]]<ref>[http://encspb.ru/object/2804677951?lc=ru Каплица св. ИОАННА КАНТИЯ при Императорской Римско-католической Духовной академии]{{ref-ru|}} // Энциклопедия Санкт-Петербурга</ref>. Перабудова будынка была скончаная ў 1844 годзе і яго асвячэнне [[22 чэрвеня]] [[1844]] года здзейсніў [[біскуп]] [[Казімір Дмахоўскі]]. [[18 снежня]] таго ж1844 года Акадэмію наведаў [[Мікалай I (імператар расійскі)|Мікалай I]], уганараваў яе гонару называццаназвай «'''ІмператарскайІмператарская'''» і падначаліў ёй усе каталіцкія духоўныя семінарыі ў імперыі, а таксама вызначыў штогадовы бюджэт Акадэмііпамерам ў памерыу 40.150 рублёў.
 
Перанос Акадэміі з Вільні ў Пецярбург быў вырабленызроблены без узгаднення з [[Святы Прастол|Апостальскай Сталіцай]], таму яе існаванне выклікала там моцную занепакоенасць на працягу шэрагу гадоў, да таго часу, пакуль біскуп-ардынарый не атрымаў у адназначнай форме, у рамках {{нп3|Конкордат 1847 года|канкардату|ru|}} з Расіяй ад [[1847]] года, права вырашальнага голасу ва ўсіх справах Акадэміі. Пасля закрыцця ў [[1867]] г.годзе [[Варшаўская рымска-каталіцкая духоўная акадэмія|Варшаўскай рымска-каталіцкай духоўнай акадэміі]]<ref>[https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%92%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%8F Варшавская римско-католическая духовная академия]{{ref-ru|}} // [[Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Ефрона]] : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.</ref> ў Санкт-Пецярбургскую акадэмію сталі паступаць і выхаванцы духоўных дыяцэзіяльных семінарый [[Царства Польскае|Царства Польскага]].
 
[[Файл:Teachers and students of the Saint Petersburg Roman Catholic Theological Academy in 1907.jpg|міні|Выкладчыкі і студэнты Санкт-Пецярбургскай Рымска-каталіцкай духоўнай акадэміі ў 1907 годзе]]
 
Пасля [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года]], каб зберагчы акадэмію, у лютым [[1918]] года рэктар Ідзі Радзішэўскі з аднадумцамі стварыў у [[Петраград]]зеПетраградзе Аргкамітэт па арганізацыі каталіцкага ўніверсітэта на тэрыторыі незалежнай ад Савецкай Расіі [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]. Месцам для стварэння новай навучальнай духоўнай установы быў выбраны [[Люблін]], горад гістарычна цесна звязаны з [[Беларусь|Беларуссю]] і [[Украіна]]й. [[23 кастрычніка]] [[1918]] года мітрапаліт Магілёўскімагілёўскі [[Эдвард Роп]] перадаў зноў утворанаму Люблінскаму ўніверсітэту права Петраградскай акадэміі адкрыць багаслоўскі факультэт у 1918—1919 навучальным годзе. [[27 ліпеня]] [[1918]] года план стварэння каталіцкага ўніверсітэта быў ухвалены Канферэнцыяй архіепіскапаў Польшчы, якую ў той момант узначальваў [[нунцый]] Акіле Раццы (пазней — [[папа]]Папа [[Пій XI]]).
 
Калі ў [[Снежань|снежні]] [[1918]] года быў адкрыты [[Каталіцкі ўніверсітэт у Любліне|Люблінскі ўніверсітэт]], сярод яго лектараў былі і прафесары Санкт-Пецярбургскай акадэміі. У [[1928]] годзе да назвы ўніверсітэта была дададзена ўстаўка «'''Каталіцкі»'''.
 
 
 
== Структура ==
Духоўную Акадэмію ўзначальваў савет, які складаўся з рэктара, двух прафесараў духоўнага звання і двух свецкіх прафесараў, а таксама святара-пракуратара, які валодаўз правам дарадчага голасу ў гаспадарчых справах. За ўзор выкладаемых дысцыплін, а таксама складу педагагічных кадраў была ўзятаяузята Віленская акадэмія. ПершапачатковаПачаткова штат акадэміі дазваляў прыняць 40 студэнтаў, у [[1888]]—[[1889]]1888—1889 навучальным годзе вучняў было 58, а з [[1915]] года — 80 чалавек. Навучанне працягвалася чатыры гады і, як правілазвычайна, прымаліся толькі выхаванцы семінарый Расійскай Імперыі і Царства Польскага. Акадэмія прысуджаланадавала сваім выпускнікам наступныя навуковыя ступені: кандыдата, магістра, доктара тэалогіі і доктара кананічнага права. У [[1882]] годзе, абапіраючыся напаводле новыяновых пагадненніпагадненняў паміж Апостальскай Сталіцай і расійскім урадам, [[Магілёўская архідыяцэзія|магілёўскі мітрапаліт]] быў ўпаўнаважаны перагледзецьпераглядзець, сумеснаразам з іншымі біскупамі, ранейшыя правілы, якія рэгулявалі дзейнасць акадэміі. Пачынаючы з 1886 года, ён меў права сцвярджацьзацвярджаць навуковую ступень. Па даручэнні мітрапаліта тагачасны рэктар акадэміі [[ксёндз]] [[Францішак Альбін Сымон]] правёў змены ў існаваўшых правілах: -- у асноўным ён захаваў статут Віленскай акадэміі 1839 года, узмацніўшы патрабаванні, якія датычылісядатычна прысуджэннянадання вучоных ступеняў. Ступень доктара тэалогіі прысуджаласянадавалася нане падставеза неадну аднойтэалагічную тэалагічнай працыпрацу, але двухза дзве: адна з іхадну на лацінскай мове, а другаядругую — на рускай; а таксама пасля публічнага экзамену,іспыту што ахапляўз 50 пытанняў. Для таго кабКаб атрымаць падвойную ступень доктара тэалогіі і кананічнага права, трэба было напісаць шырокую працу, штоякая закранала б праблемы тэалогіі і кананічнага права, а таксама здаць публічны экзамен,іспыт які ўключаўз 70 пытанняў з вобласці гэтых навук. Навуковыя патрабаванні зноў былі павышаны ўжо ў пачатку [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]]: так, напрыклад, доктарскія дысертацыі трэба было апублікаваць у друку, перш чым адбудзецца абарона доктарскай ступені. Абарона і экзаменіспыт, што складаўся з 50 пытанняў па праблемах тэалогіі, павінны былі адбывацца цягам двух дзён па тры гадзіны штодняна дзень.
 
З [[1885]] па [[1917]] год выдаваўся друкаваны штогоднік «''Императорская Санкт-Петербургская Римско-католическая Церковная Академия''». Найбольш здольныя выхаванцы пасылаліся на вучобу ў Заходнюю Еўропу. Педагагічныя кадры акадэміі ўвесь час павышалі сваю адукацыю: {{нп3|Michał Godlewski (biskup)|М. Гадлеўскі|pl|}} — у [[Швейцарыя|Швейцарыі]], {{нп3|Юры Матулевіч|Е. Матулевіч|be-x-old|}} — у [[Рым]]е і Швейцарыі, {{нп3|Радзишевский, Идзи Бенедикт|І. Радзішэўскі|ru|}} і А. [[Вуйціцкі]] — у [[Лувен]]е. Іх навуковыя працы назаўсёды ўвайшлі ў летапіс тэалагічнай літаратуры. З яеАкадэміі сцен выйшлівыйшла 62 біскупабіскупы, якія на працягунапрацягу многіх гадоў вызначалі характар рэлігійнага жыцця, а таксама маральны і інтэлектуальны ўзровень духоўнага жыцця Расіі, Украіны, Беларусі, Польшчы, Літвы і Латвіі. ЯеСярод выпускнікамівыпускнікоў былібыў [[Зыгмунт Фялінскі]], пасля прылічаны да ліку [[святы]]х і {{нп3|Юры Матулевіч|Е. Матулевіч|be-x-old|}}, прылічаны да ліку [[Блажэнны|блажэнных]].
 
Акрамя акадэмічнай працы выкладчыкі акадэміі таксама вялі маштабную дабрачынную дзейнасць у расійскай сталіцы і яе наваколлінаваколлях. Прафесары (Варшаўсківаршаўскі мітрапаліт [[Зыгмунт Фялінскі]], {{нп3|Justyn Bonawentura Pranajtis|Юстын Пранайціс|pl|}}, Ф. А. Сымон) заснавалі парафіяльныя {{нп3|Ochronka|прытулкі для сіротаў|pl|}}, былі [[капелан]]амі розных устаноў, прэфэктаміпрэфектамі Санкт-Пецярбурга, выконвалі функцыі парафіяльных святароў і ініцыявалі будаўніцтва касцёлаў і капліц, у тым ліку ў {{нп3|Ольгино (исторический район)|Ольгіна|ru|}}, [[Гатчына|Гатчыне]] і [[Колпіна (горад)|Колпіна]]. Яны былі стваральнікамі і сузаснавальнікамі розных дабрачынных, навуковых і нацыянальных таварыстваў. Студэнты актыўна ўдзельнічалі ў гэтым шырокім спектры сваёй дзейнасці<ref name="Polski Petersburg">[http://www.polskipetersburg.pl/hasla/rzymskokatolicka-akademia-duchowna-w-petersburgu Rzymskokatolicka Akademia Duchowna w Petersburgu]{{lang-pl|}} // Polski Petersburg</ref>.
 
З непрыхаванай радасцю [[папа]]Папа [[Леў XIII]] падкрэсліваў задаволенасць Апостальскай Сталіцы станам спраў у пецярбургскай навучальнай установе, а [[кардынал]] {{нп3|Рамполла дель Тиндаро, Мариано|Рампола|ru|}}, тагачасны дзяржаўны сакратар Рымскай Курыі, напішапісаў ўу [[1892]] годзе:
"У Імперыі [[Аляксандр III|Аляксандра IIIII]]I мы валодаеммаем аднойадну вышэйшайвышэйшую тэалагічнайтэалагічную навучальнайнавучальную установайўстанову, якая, нягледзячы на цяжкія ўмовы, па-ранейшамуранейшым з гонарам выконвае сваё прызначэнне "<ref name="Мариан Радван">[http://www.cathseminary.ru/history/1842-1917 Мариан Радван «Римско-католические духовные заведения Санкт-Петербурга в XIX веке (1842 - 1917 гг.)»]{{ref-ru|}}</ref>.
 
Аналіз архіўных дакументаў паказвае, што за 76 гадоў існавання ў акадэміі навучалася больш за 1,3 тысячы студэнтаў. Большасць выпускнікоў скончыліскончыла 4-гадовую ступень магістра багаслоўя або атрымалі кандыдацкую ці студэнцкую ступень пасля трох гадоў навучання. Па няпоўных дадзеныхзвестках, акадэмію не змагліздолела скончыць 337 чалавек. 129 чалавек адмовілісяадмовілася ад вучобы, часцей запраз ўсё з-за дрэннага станустан здароўя, радзей з-запраз недахопунедахоп ведаў або прафесііпрызвання. ТрыццацьТаксама дзевяць39 з іхчалавек былі вымушаныявымушаны пакінуць універсітэт у момантпраз яго закрыццязакрыццё ў [[1918]] годзе (праз год ці два гады навучання). У этнічным плане, студэнты былі ў асноўным з Польшчы, Літвы, Латвіі, Беларусі, радзей з Расіі, Германіі, Францыі і Украіны. У першапачатковыпачатковы перыяд дзейнасці акадэміі янынавучэнцы былі галоўным чынам з дваранскіх родаўшляхты і сярэдніх класаў. З 1870-х гадоў колькасць выпускнікоў сялянскага паходжання паступова павялічвалася. У канцы [[ХІХ стагоддзе|ХІХст. стагоддзя]]сяляне апошніяпаводле паходжання складалі ўжо палову вучняў<ref name="Polski Petersburg">[http://www.polskipetersburg.pl/hasla/rzymskokatolicka-akademia-duchowna-w-petersburgu Rzymskokatolicka Akademia Duchowna w Petersburgu]{{lang-pl|}} // Polski Petersburg</ref>.
 
== Рэктары ==
Радок 84 ⟶ 86:
== Вядомыя выпускнікі ==
* [[Фабіян Абрантовіч]] (1884—1946) — каталіцкі манах-[[Марыяне|марыянін]] і святар усходняга абраду, прэлат Мінскай і Пінскай капітул, архімандрыт, місіянер, рэлігійны і культурна-грамадскі дзеяч, педагог.
* [[Язэп Барадзюля]] (1893—1983) — беларускі каталіцкі святар, [[Рэпрэсіі ў БССР|рэпрэсаваны]] падчас пераследаўпераследу хрысціянстварэлігіі ў [[СССР]], які правёў у савецкіх лагерах і турмах у агульнай складанасціагулам 25 гадоў<ref>[http://media.catholic.by/nv/n1/art4.htm ДВАЦЦАЦЬ ПЯЦЬ ГАДОЎ ТУРМЫ, ЛАГЕРАЎ І ССЫЛКІ] // «[[Наша вера]]»</ref>.
* [[Антанас Баранаўскас]] (1835—1902) — літоўскі [[паэт]], [[мовазнавец]], царкоўны дзеяч. [[Каталіцтва|каталіцкі]] [[прэлат]], [[Ломжынская дыяцэзія|біскуп сейненскі]].
* [[Канстанцін Рамуальд Будкевіч]] (1867—1923) — святар [[Рымска-каталіцкая царква|Рымска-каталіцкай царквы]], прэлат Яго Экселенцыі, [[Рэпрэсіі ў БССР|рэпрэсаваны]] падчас пераследаўпераследу хрысціянстварэлігіі ў [[СССР]], у [[2003]] годзе афіцыйна пачаты працэс [[беатыфікацыя|беатыфікацыі]].
* [[Генрык Бэта]] (1886—1965) — беларускі і польскі грамадскі і рэлігійны дзеяч, каталіцкі святар.
* [[Вінцэнт Гадлеўскі]] (1888—1942) — каталіцкі святар, беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, публіцыст.
* [[Стэфан Дзенісевіч]] (1834—1913) — каталіцкі біскуп, тройчы займаў пасаду [[Апостальская адміністратура|апостальскага адміністратара]] [[Магілёўская архідыяцэзія|Магілёўскай архідыяцэзіі]].
* [[Адам Лісоўскі]] (1882—1929) — каталіцкі святар, адзін з заснавальнікаў беларускага хрысціянскага руху.
* [[Антон Неманцэвіч]] (1893—1943) — беларускі каталіцкі святар усходняга абраду, рэлігійны і культурна-[[грамадскі дзеяч]], [[выдавец]], [[педагог]], [[публіцыст]]. Адзін з ініцыятараў беларускага [[уніяцтва|уніяцкага]] руху ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]].
* [[Адам Станкевіч]] (1892—1949) — беларускі грамадска-[[палітычны дзеяч]], [[выдавец]], [[гісторык]], [[публіцыст]], [[літаратуразнавец]], [[каталіцтва|каталіцкі]] святар.
* [[Ян Цепляк]] (1857—1926) — рымска-каталіцкі царкоўны дзеяч [[Літва|Літвы]] і [[Беларусь|Беларусі]], старшыня [[Рымска-каталіцкая духоўная калегія|Рымска-каталіцкай духоўнай калегіі]], генеральны вікарый [[Магілёўская архідыяцэзія|Магілёўскай архідыяцэзіяй]], адначасова апостальскі адміністратар Мінскай дыяцэзіі.
 
== Гл. таксама ==