Ракаўскае прадмесце: Розніца паміж версіямі

[[Выява:Rakaǔskaja street (Miensk).JPG|250px|thumb|Забудова вуліцы Ракаўскай [[19XIX стагоддзе|XIX]] — пачатку [[20XX стагоддзе|XX]] стст. [[Дом з мязузай]]]]

'''Ракаўскае прадмесце''' — гістарычныгістарычная раёнмясцовасць [[Мінск]]уМінска, размешчаныразмешчаная ўздоўж старадаўняга [[Ракаў (Валожынскі раён)|Ракаўскага]]скага [[Гасцінец (дарога)|шляху]]. Тут знаходзілісямесцілася вуніяцкаяўніяцкая царква, [[Касцёл Святой Марыі Магдалены і кляштар кармелітаў, (Мінск)|кармеліцкі кляштар з касцёлам Святой Марыі Магдалены]], Петрапаўлаўскі манастыр, ад якога захавалася [[Сабор Святых апосталаў Пятра і Паўла (Мінск)|Петрапаўлаўская царква]]. ПадчасУ часе гітлераўскайнацысцкай акупацыі частка раёна ўваходзіла ў склад [[Мінскае гета|Мінскага гета]].

На захадзе ад Ракаўскага прадмесця размяшчаеццамесціцца [[Раманаўская Слабада]], на поўначы — [[Татарская Слабада]] ([[Пятніцкае прадмесце]]), на ўсходзе — мінскае [[Замчышча,Мінскае Мінскзамчышча|Замчышча]], на поўдні — цэнтральны раён [[Нізкі Рынак]].<ref name="m-2">[http://minchanin.esmasoft.com/maps/1903/index.html «План губернского города Минска (1903)»] з выпраўленнямі і дадаткамі [[Іван Сацукевіч|І. Сацукевіча]] // Гісторыя Мінска. 1-е выданне. Мінск. БелЭн. 2006. C. 196—197</ref>.

[[Выява:Church of Saints Apostles Peter and Paul, Miensk.jpg|200px|thumb|[[ЦаркваСабор Святых Апосталаўапосталаў Пятра і Паўла, (Мінск)|Царква Святых Апосталаў Пятра і Паўла]], адноўленая ў першапачатковым выглядзе]]

Ракаўскае прадмесце — адзін з найстарэйшых раёнаў МінскуМінска, які пачаў засяляцца ў [[11XI стагоддзе|XI ст.]] як гандлёва-рамесніцкі [[пасад]] старажытнага [[горад]]горада [[Полацкае княства|Полацкага княства]]. Паводле сведчанняў беларускага падарожніка і краязнаўцы [[Павел Міхайлавіч Шпілеўскі|Паўла Шпілеўскага]], яшчэ ў сярэдзіне [[19XIX стагоддзе|XIX ст.]] менчукі адносілі Ракаўскае прадмесце разам з [[Нізкі Рынак|Нізкім Рынкам]], [[ТраецкаяТраецкае гарапрадмесце|Траецкая гарой]] і [[Пятніцкае прадмесце|Пятніцкім (Татарскім) канцом]] да менскага [[Стары Горад, (Мінск)|Старога Горада]].<ref>Шпилевский П. М. Путешествие по Полесью и белорусскому края. Мн., 1992. // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, П15 2001. С. 459</ref>

У пачатку [[XX стагоддзе|XX ст.]] Ракаўскае прадмесце ўваходзіла ў [[другая паліцэйская частка Мінска|другую паліцэйскую частку]] [[горад]]а. Праз прамесцепрадмесце праходзілі [[Ракаўская вуліца (Мінск)|Ракаўская]], [[Нямігская вуліца|Нямігская (цяпер [[Вуліца Няміга|вул. Няміга)]]), [[Нямігска-Ракаўская ([[Віцебская вуліца|Нямігска-Ракаўская (ВіцебскаяМінск)|Віцебская]]), Уваскрасенская ([[УваскрасенскаяВуліца вуліца|УваскрасенскаяВызвалення (ВызваленняМінск)|Вызвалення]]).<ref name="sac">Іван Сацукевіч. Тапанімія вуліцы і плошчаў Мінска ў ХІХ — пачатку ХХ стст. // «Беларускі калегіум», 4 чэрвеня 2008.</ref>

У [[1968]]—[[1973]] менскіягадах савецкія ўлады знеслі большую і найбольш каштоўную частку гістарычнай забудовы былога прадмесця ў сувязі з рэканструкцыяй Нямігі. Захаваліся некаторыя камяніцы, што не прымыкалі непасрэдна да колішняй Нямігскай вуліцы Нямігі.

Археолагі выявілі старажытнае прадмесце на тэрыторыі паміж вуліцамі Ракаўскай, Нямігай, Віцебскай і Вызвалення. Пласт шэрага і цёмнашэрага колеру, насычаны рэшткамі драўлянай забудовы [[16XVI стагоддзе|XVI]]—[[19XIX стагоддзе|XIX]] стст. і прадметамі матэрыяльнай культуры, даследаваў у [[1976]], [[1979]], [[1980]] гг.гадах [[Валянцін Енісеевіч Собаль|Валянцін Собаль]]. Найвялікшая таўшчыня пласта ўздоўж вуліцы Няміга дасягала каля 4,5 м, паступова яна памяншаецца каля [[Вуліца Раманаўская Слабада|вуліцы Раманаўская Слабада]] да 1—1,5 м. У раёне вуліц Віцебскай, Ракаўскай і Вызвалення таўшчыня пласта складае 0,5—2 м.

Тэрыторыя Ракаўскага прадмесця, паводле археалагічных даследаванняў, была заселеназаселеная ў [[15XV стагоддзе|XV ст.]] Знойдзеныя ганчарны горан і каробчатая кафля канца [[16XVI стагоддзе|XVI ст.]], упрыгожаная раслінавымі і геаметрычнымі ўзорамі, кавалкі гліняных прэсформаў, пры дапамозе якіх выціскалі ўзор на вонкавай пласціне кафлі. Сярод знаходак — побытавая кераміка [[15XV стагоддзе|XV]]—[[18XVIII стагоддзе|XVIII]] стст. Большая частка вырабаў пакрытая палівай зялёнага або карычневага колераў. Трапляюцца чорнаглянцаваныя міскі, талеркі, збаны, а таксама посуд, упрыгожаны ангобнайангобным роспісайроспісам пад празрыстую зялёную паліву. Знойдзеныя абутак, жалезныя прылады, шкляны посуд, манеты [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]].<ref>[[Валянцін Собаль|В. Е. Собаль]]. Ракаўскае прадмесце // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, П15 2001. С. 552</ref>.

=== Старыя адрасы ===

* ''Рог КацярынінскайНямігі і Ракаўскай.'' КацярынінскаяЦарква Святых Апосталаў Пятра і Паўла (Жоўтая) царква. Будавалася ў [[1611]]—[[1613]]1611—1613 гадах. ДаУ загаду1795 годзе [[Кацярына Другая|Кацярыны II]] [[1795]]загадала годаперайменаваць абцаркву перайменаванніў называлася ПетрапаўлаўскайКацярынінскую. У [[1870-я]] праводзілася рэканструкцыя яе на мэце падагнаць вонкавы выгляд храма ў адпаведнасць з існымітагачаснымі расійскімі канонамі. Пасля рэстаўрацыі ([[1972]]—[[1979]]1972—1979) будынак займалі Архіў навукова-тэхнічнай дакументацьгідакументацыі і Архіў-музей літаратуры і мастацтва рэспублікі (Ракаўская, 4). Ад [[1992]] года храм дзейнічае як [[Сабор Святых апосталаў Пятра і Паўла (Мінск)|царква Святых Апосталаў Пятра і Паўла]] [[Беларуская Праваслаўная Царква|Беларускай Праваслаўнай Царквы Маскоўскага патрыярхату]].

* ''Нямігская, 9, дом Шабада.'' Прадстаўніцтва акцыянернага таварыства мальцаўскіх машынабудаўнічых заводаў у [[Літве|Літве-Беларусі]]. Будынак стаяў на левым баку сучаснай вуліцы Нямігі, прыблізна паміж пачаткам праспекта Пераможцаў і канцом вуліцы Камсамольскай.

* ''Нямігская, 14, дом Давідзон.'' Тытунёвая фабрыка купчыхі Р. М. Цукерман-Давідзон. Пабудаваная ў [[1883]] годзе. Выпускала махорку, нюхальны тытунь. Частка вырабаў прадавалася ва ўласнай крамцы. У [[1913]] годзе на прадпрыемтсвепрадпрыемстве працавалі [[дынама-машына]] і газавы рухавік. Размяшчалася прадпрыемства ў раёне Нямігі, паміж сучаснымі праспектам Пераможцаў і вуліцай Раманаўская Слабада.

* ''Рог Нямігскай, 26, і Новараманаўскай.'' Начлежны прытулак для бедных прыезжых [[яўрэі|яўрэяў]]. Будынак стаяў на рагу сучасных вуліц Нямігі і Рэвалюцыйнай.

* ''Рог Ракаўскай і Няміга-Ракаўскай, дом Дам'еДам’е.'' Шпалерная фабрыка І. С. Шыфрановіча. Саўладальнік — Ліфшыц. Заснаваная ў [[1892]] годзе. У [[1898]] годзе з'явіўсяз’явіўся паравы кацёл (дагэтуль вытворчасць была цалкам ручной). У [[1906]] годзе з'явілісяз’явіліся паравая машына (45 конскіх сіл) і [[дынама-машына]]. У [[1912]] годзе паміж кампаньёнамі пачаліся грашовыя рознагалоссі, і фабрыка спачатку трапіла ў рукі да Сыркінай, а праз рокгод — да Гельфанда. Цяпер у гэтым будынку размешчаны хлебазавод № 1 (Ракаўская, 25).

* ''Ракаўская, 8, дом Рубінштэйна.'' Другая мужчынскаямужчынскае аднакласаеаднакласнае прыходскае вучылішча. У [[1901]]—[[1906]]1901—1906 гадах пры ім працавала мужчынская нядзельная школа, арганізаваная К. Ізмайловіч. Будынак збярогсязахаваўся (Ракаўская, 14).

* ''Ракаўская, 13, дом Чэрчыса.'' У [[1905]]—[[1906]]1905—1906 у глядзельнай зале будынка наладжвалісяадбываліся рэвалюцыйныя сходы. Будынак збярогсязахаваўся (Ракаўская, 17), рэстаўруецца.

* ''Ракаўская, 26, дом Поляка.'' Шпалерная фабрыка А. С. Эпштэйна. УступілаПачала ўдзейнічаць дзеяннеу ў [[1898]] годзе. У [[крызіс]]вымкрызісным [[1901]] годагодзе гаспадар спыніў выплаты ўласных пазыковых абавязацельстваў, але, дзякуючы нечай падтрымцы, здолеў выйсці з цяжкага становішча. Тады на прадпрыемстве дзейнічаў газавы рухавік. У [[1909]] годзе Эпштэйн разам з сынам стварылі суполку і ўзвялі на Вялікай Татарскай вуліцы новы корпус для другой фабрыкі. Закупілі спецыяльнае вытворчае абсталяванне і паравую машыну. Але ў [[1911]] годзе на новай фабрыцы здарыўся пажар, пасля чаго яна закрылася. У [[1912]] годзе ў старым будынку надбудавалі другі паверх, перанеслі туды частку ўцалелага пасля пажару абсталявання. У савецкі перыяд на базе шпалерні Эпштэйна ўзнікла шпалерная фабрыка імя В. Вароўскага ([[1924]]). Зараз старыяСтарыя памяшканнібудынкі рэстаўрыруюццазахаваліся (Ракаўская, 28—30). У тым жа будынку ад [[1910]] года знаходзілася і абутковая фабрыка «Праца» Г. I. Гольдберга, Ф. Я. Бенцмана, Л. Н. Гурвіча. У [[1913]] годзе на ёй меўсябыў электрарухавік магутнасцю 40 конскіх сіл. У красавіку [[1905]] года прайшоў рабочы [[страйкзабастоўка]].

* ''Уваскрасенская.'' Талмуд-Тора (рэлігійная школа па вывучэнні законаў юдайскайіудзейскай веры і асноваўасноў яўрэйскайяўрэйскй граматы). Размяшчалася ў некалькіх двухпавярховых камяніцах, мела сад і ўласны адасоблены двор. Захаванасць будынкаў не вызначаная<ref>Шыбека З. В., Шыбека С. Ф. Мінск: Старонкі жыцця дарэв. горада/ Пер. з рускай мовы М.Віжа; Прадмова С. М. Станюты. — Мн.: Полымя, 1994. — 341 с.</ref>.

| [[Вуліца Віцебская, вуліца (Мінск)|Віцебская вуліца]] || Наваракаўская вуліца<ref name="hud">[http://minchanin.esmasoft.com/maps/1858/index.html План губернского города Минска (][[1858]]<span>)]</span> // Т. А. Карповіч. Культурнае жыццё Мінска I паловы XIX стагоддзя. Мінск, «Рыфтур», 2007. С. 4—5. ISBN 978-985-6700-57-9</ref> || Няміга-Ракаўская вуліца <br /> Нямігска-Ракаўская вуліца <br /> Нямігскі завулак

| [[вуліцаВуліца Вызвалення, (Мінск)|Вызвалення вуліца]] || Уваскрасенская вуліца ||
Татарская вуліца <br /> Уваскрасенскі завулак <br /> Вялікая Татарская вуліца

| [[вуліца Кальварыйская |Кальварыйская вуліца]] || Кальварыйская вуліца ||
Кальварыйска-Ракаўская вуліца <br /> Кальварыйскі тракт

| [[вуліцаВуліца Максіма Танка, (Мінск)|Максіма Танка вуліца]] || Новая вуліца<ref name="hud" /> || Навакрасная вуліца <br />
| Танкавая вуліца ([[1928]]—[[1998]])

| [[Вуліца Мельнікайтэ, (Мінск)|Мельнікайтэ вуліца]] || Высокая вуліца<ref name="hud" /> || Глухоўская вуліца (частка) <br /> Людамонцкі завулак (частка) <br /> Глухая вуліца <br />

Татарская Глухая вуліца <br /> Ратамская вуліца (да [[1976]])
|<br />

| [[вуліца Няміга|Няміга вуліца]] || Нямігская вуліца ||
Няміга-Школьная вуліца (частка) <br /> Няміга-Раманаўская вуліца (частка) <br />
| Кацярынінская вуліца (частка, [[1866]]—[[1926]]) <br /> Кастуся Каліноўскага вуліца (частка, [[1926]]—[[1940-я]])

| [[Ракаўская вуліца Ракаўская, (Мінск)|Ракаўская вуліца]] || Ракаўская вуліца ||
Юраўская вуліца (частка) <br /> Новафранцысканская вуліца (частка) <br />
| Астроўскага вуліца ([[1937]]—[[1993]])

| [[Шпалерная вуліца Шпалерная, (Мінск)|Шпалерная вуліца]] || Уваскрасенская вуліца ||
Уваскрасенскі завулак <br />
| Вызвалення вуліца

| [[Юбілейная плошча, (Мінск)|Юбілейная плошча]] || Юбілейная плошча || Плошча 25 Кастрычніка

| Безыменны праезд да хлебазавода || Юрава-Завальная вуліца ||
Завальная вуліца