|
* [[Пераклады Бібліі на беларускую мову]]
{{хутка выдаліць|машынны пераклад}}
{{stub}}
{{Біблейская артыкул}}
{{Вікіпедыя | Біблія (пераклады)}}
'' 'Пераклад Бібліі' '' - [[пераклад]] тэксту кніг [[Біблія | Бібліі]] з моў, на якіх яны былі першапачаткова напісаны ([[Стары запавет]] - [[старажытнагабрэйскую]] з некаторымі часткамі на [ [Арамейская мова | арамейскай]], [[Новы запавет]] - [[Старажытнагрэцкая мова | грэцкі]]), на іншыя мовы.
Па стане на кастрычнік 2016 года, Біблія ці яе асобныя кнігі перакладзены і апублікаваны на 3223 сучасных мовах (у свеце прыкладна 7 тысяч актыўна выкарыстоўваюцца моў), у тым ліку: увесь тэкст Бібліі - на 636 мовах, [[Новы Запавет]] - на 1442 мовах, асобныя кнігі Бібліі (хоць бы адна кніга цалкам) - на 1145 мовах <ref name = wycliffe> [http://www.wycliffe.net/statistics Scripture & Language Statistics 2015 // wycliffe Global Alliance] </ ref> . Біблія застаецца самай перакладанай кнігай за ўсю гісторыю чалавецтва <ref> [http://www.sedmitza.ru/text/2367103.html Біблія ў цяперашні час перакладзеная на 2527 моў] </ ref>, аднак паводле ацэнак, яшчэ не маюць доступу да поўнага тэксту на роднай мове прыкладна 1,5 млрд чалавек <ref name = wycliffe />.
Тэксты могуць адрознівацца з-за цяжкасцяў перакладу. Асноўная прычына цяжкасцяў перакладаў - гэта асаблівасці моў.
== Гісторыя перакладаў Бібліі ==
У гісторыі вядомыя выпадкі, калі каталіцкая і праваслаўная цэрквы перашкаджалі перакладу Бібліі на іншыя мовы, аргументуючы гэта тым, што такім чынам будуць папярэджаныя яе няправільнае тлумачэньне і памылкі. Так, у 1079 годзе [[Папства | тата]] [[Рыгор VII (папа рымскі) | Рыгор VII]] адмовіў у перакладзе Бібліі, заявіўшы:
{{Цытата | Тым, хто часта над гэтым разважае, ясна, што не без прычыны Усявышняму Богу заўгодна, каб Святое Пісанне было ў некаторых месцах таямніцай, таму што, калі б яно было зразумела ўсім людзям, магчыма, яго б не шанавалі і ня паважалі; або яго маглі б няправільна вытлумачыць неадукаваныя людзі, і гэта прывяло б да памылкі <ref> The Lollard Bible and Other Medieval Biblical Versions, by Margaret Deanesly, 1920, p. 24. Пераклад з кнігі: «Біблія: слова Бога або чалавека?» </ Ref>}}
Пад падобным прыназоўнікам у Расіі ў 1826 годзе ў патрабаванню вышэйшага праваслаўнага духавенства было забаронена Біблейскае таварыства, якое займалася перакладам Бібліі на беларускую мову - забарона на пераклад захоўваўся да 1858 года {{падрабязней | Пераклады Бібліі # На стараславянскай, царкоўнаславянскай і рускай}}.
=== Старажытныя пераклады ===
Адным з самых старажытных перакладаў Старога Запавету лічыцца грэцкі. Ён быў выкананы яшчэ да нашай эры, вядомы пад назвай [[Септуагінты]]. Таксама існавалі старажытныя пераклады на семіцкіх мовы - [[Таргум]] (пераклад на [[арамейская мова]]), [[Пешитта]] (пераклад на [[Сірыйскі мова | сірыйскі]]). Вельмі рана былі зроблены пераклады Бібліі на [[Гоцкая Біблія | гоцкі]] (як мяркуецца, другая палова IV стагоддзя), [[Древнеармянская перакладная літаратура # Біблія | армянскі]] (432), грузінскі (першапачаткова пераведзены з армянскага, пазней скарэкціраваны грэцкай версіяй < ref> {{кніга | аўтар = Robert W. Thomson | частка = | спасылка частка = | загаловак = Rewriting Caucasian History. The Medieval Armenian Adaptation of the Georgian Chronicles. The Original Georgian Texts and the Armenian Adaptation | арыгінал = | спасылка = http : //georgica.tsu.edu.ge/files/06-History/Historiography/Thomson-1996.pdf | Вікіпедыя = | адказны = | выданне = | месца = | выдавецтва = Clarendon Press | год = 1996 | volume = | pages = xxxvii | colum ns = | allpages = | серыя = | isbn = | тыраж = | ref = Thomson}} </ ref>, V стагоддзе), копцкі і староэфиопский ([[геэз]]) мовы. У некаторых крыніцах кажуць пра існаванне ў той час і [[Арабскія пераклады Бібліі | арабскага перакладу]], хоць ён і не захаваўся да нашых дзён. Таксама, у некаторых выпадках, арамейская і сірыйскі ўлічваюцца як адна мова. Такім чынам, амаль пэўна можна сказаць, што ўжо да 500 г. н. э. былі зроблены пераклады Бібліі на 10 моў.
==== Вульгату ====
{{Main | Вульгату}}
Велізарнае значэнне для заходняга хрысціянскага свету мела [[Вульгату]] - лацінская пераклад Бібліі, здзейсненага ў 390-405 гадах [[Еранім Стридонский | Еранімам Стридонским]].Не выпадкова першай друкаванай кнігай, выкананай ў 1450 годзе вынаходнікам наборнага кнігадрукавання [[Гутенберга, Ёган | Іяганам Гутенберга]], была менавіта лацінская Біблія.
==== Гоцкая Біблія ====
{{Main | Гоцкая Біблія}}
Гоцкая Біблія лічыцца не толькі першым з перакладаў Бібліі на [[германскія мовы]], але і першым літаратурным творам на германскім (а менавіта, [[Гоцкага мова | гоцкім]]) мове. Захаваліся толькі фрагменты гэтага перакладу.
==== Армянскі пераклад ====
{{Глядзі. таксама | Древнеармянская перакладная літаратура # Біблія}}
[[Выява: Vehamor Gospel (Matenadaran, Ms. № 10680) .jpg | thumb | right | 220px | [[Евангелле Вехамор]], датуецца паміж VII і IX стагоддзямі]]
Пасля прыняцця хрысціянства ў якасці дзяржаўнай рэлігіі ў першыя гады IV стагоддзя ў Арменіі развілася вусная традыцыя перакладу Бібліі. Праз некалькі гадоў пасля [[Армянскі алфавіт | стварэння армянскага алфавіту (406 год)]] Біблія ўпершыню была перакладзеная на [[армянскую мову]] з сірыйскага Пешитты. Паўторны пераклад быў зроблены ў рушылі некалькі гадоў пасля [[Эфескі сабор | Эфескага сабора (431 год)]]. Перакладчыкі Бібліі на армянскую мову - [[Месроп Маштоц]], [[Саак Партыю]], [[Езник Кохбаци]], [[Корюн]], [[Овсеп Пагнаци]], [[Ован Екегецаци]], [[Гевонд Вардапет]] і інш. Мова армянскай Бібліі - класічны [[Грабар | древнеармянский]], дагэтуль з'яўляецца афіцыйным мовай [[Армянская апостальская царква | армянскай апостальскай царквы]]. Армянскае назву Бібліі Աստուածաշունչ (Аstvacašunč), перакладаецца як «боганатхнёнае [пісанне]».
=== Германскія пераклады ===
==== Англійская пераклад ====
У 1380 годзе прафэсар Оксфарда [[Ўікліфа, Джон | Джон Ўікліфа]] зрабіў першыя рукапісныя пераклады Вульгату на ангельскую мову. Адзін з паслядоўнікаў Ўікліфа [[Гус, Ян | Ян Гус]] актыўна прапаведаваў яго ідэю пра тое, што людзі павінны самі чытаць Біблію на зразумелай ім мове. Гэта стала адной з прычын чаму ў 1415 годзе Гуса спалілі на вогнішчы, для распальвання выкарыстаўшы пераклад Бібліі Ўікліфа. Перад смерцю Гус фактычна прадказаў з высокай дакладнасцю пачатак [[Рэфармацыя | Рэфармацыі]].
У англамоўных краінах, перш за ўсё ў Вялікабрытаніі і ЗША, пераклады Бібліі згулялі важную ролю ў развіцці розных хрысціянскіх канфесій, асабліва пратэстанцкіх.
Існуе больш за 500 варыянтаў перакладаў на ангельскую, у тым ліку:
* Пераклад [[Новы Запавет | Новага запавету]] (1525) і некалькіх кніг [[Стары Запавет | Старога Запавету]] [[Тиндейл, Уільям | Уільяма Тиндейла]] ([[: en: Tyndale Bible]]), які ён не паспеў завяршыць: быў спалены на вогнішчы ў 1536 годзе.
* [[Жэнеўская Біблія]] (1560)
* Біблія Дуэ-Реймс ([[: en: Douay-Rheims Bible]], 1582 - [[Новы Запавет | НЗ]], 1609 - [[Стары Запавет | ВЗ]], поўная перагледжаная версія ў 1750) - пераклад [[ Вульгату | Вульгату]]
* [[Біблія караля Якава]] (1611)
* Амерыканскі стандартны пераклад ([[: en: American Standard Version]], 1901)
* Біблія на базавым англійскай ([[: en: Bible In Basic English]], 1941 г.)
* Перагледжаны стандартны пераклад ([[: en: Revised Standard Version]], 1952)
* Іерусалімская Біблія ([[: en: Jerusalem Bible]], 1966)
* Новая ангельская Біблія ([[: en: New English Bible]], 1961 г. - НЗ, 1970 г. - ВЗ)
* Good News Bible ([[: en: Good News Bible]], 1966 - НЗ, 1976 - ВЗ)
* Новая амерыканская Біблія ([[: en: New American Bible]], 1970 г.)
* Новая амерыканская стандартная Біблія ([[: en: New American Standard Bible]], 1971)
* [[Біблія на жывым англійскай]] (1972)
* Новы міжнародны пераклад ([[: en: New International Version]], 1978)
* Новы пераклад караля Якава ([[: en: New King James Version]], 1982)
* [[Святое Пісанне - Пераклад новага свету]] (New World translation of the Holy Scriptures)
* Новая Іерусалімская Біблія ([[: en: New Jerusalem Bible]], 1985)
* Новы перагледжаны стандартны пераклад ([[: en: New Revised Standard Version]], 1989)
* Міжнародны стандартны пераклад ([[: en: International Standard Version]], 2006)
==== На нямецкім ====
{{Main | Сентябрьская Біблія}}
[[Лютар, Марцін | Марцін Лютар]] перавёў [[Новы запавет]] ў пачатку [[1522]] г. ўсяго за некалькі месяцаў, а над Старым Запаветам працаваў з 1522 паводле [[1532]].Першы поўны тэкст перакладу Бібліі з апокрыфаў з'явіўся ў Вітэнбэргу ў [[1534]]. Біблія Лютэра неаднаразова выпраўляць. Рэдакцыя, зробленая перад яго смерцю, стала канчатковым варыянтам.
=== Славянскія пераклады ===
==== На стараславянскай і царкоўнаславянскай ====
{{Main | царкоўнаславянскай пераклады Бібліі}}
У дзевятым стагоддзі братамі [[Кірыл і Мяфодзій | Кірылам і Мяфодзіем]] Біблія была перакладзеная на [[стараславянская мова]] (варыянт стара-балгарскай мовы, на якой размаўлялі ў [[Салонікі | Салуні]]). У першым перакладзе на славянская мова, верагодна, выкарыстоўвалася азбука [[глаголіца]], пазней заменены [[Кірыліца | кірыліцай]]. Спісы з Кірыла-Мяфодзіеўскія перакладу распаўсюдзіліся сярод усходніх славян, што спрыяла хрышчэння Русі. Гэты пераклад аказаў значны ўплыў на ўсе наступныя.
У XV стагоддзі арцыбіскуп Наўгародскі [[Генадзь Наўгародскі | Генадзь]] паставіў задачу сабраць кнігі Святога Пісання ў адзіную Біблію на славянскай мове. Ён арганізаваў пошук частак славянскай Бібліі па манастырам і саборам. Частка кніг знайсці не ўдалося, і іх пераклаў з лацінскай Вульгаты манах Веньямін. Асобнік [[Геннадиевская Біблія | Геннадиевской Бібліі]] захаваўся да нашых дзён. Мову гэтай Бібліі называюць [[Царкоўнаславянская мова | царкоўнаславянскай]].
[[Выява: Biblia Ruska.jpg | thumb | 210px | «Біблія Руска» Скарыны]]
У першай палове XVI стагоддзя ураджэнец [[Полацк]] а, доктар медыцыны [[Францыск Скарына]] [[Біблія Францыска Скарыны | пераклаў усё Пісання Старога Запавету]] на сучасны яму [[заходнерускіх пісьмовы мову]]. Пераклад, зроблены ім з лацінскай Бібліі Гераніма, быў надрукаваны ў 1517-1525 гадах у [[Прага | Празе]] і [[Вільнюс | Вільні]].
З з'яўленнем на Русі кнігадрукавання, кнігі Святога Пісання сталі друкаваць на [[Царкоўнаславянская мова | царкоўнаславянскай мове]]. У 1564 годзе заснавальнік друкарскага справы ў Расіі [[Іван Фёдараў]] выдаў кнігу [[Апостал 1564 года | «Апостал»]], у ко
торую ўвайшлі Дзеі апосталаў і іх Паслання. У 1581 годзе ўпершыню была надрукаваная поўная царкоўнаславянская Біблія. У 1663 годзе ў Маскве ўпершыню ў Расіі была выдадзеная Біблія ([[Астрожская Біблія | Астрожская]] друкавалася за мяжой).
Па ўказе [[Лізавета Пятроўна | імператрыцы Лізаветы]] ў 1751 годзе была выдадзена старанна выпраўленая царкоўна-славянская Біблія, так званая "[[Елізавецінская Біблія | Елізавецінская]]» (праца над гэтым выданнем была пачата яшчэ ў 1712 году па ўказе Пятра I ). Яе тэкст быў зверыць са старажытным грэцкай перакладам - [[Септуагінты | Септуагінты]]. Елізавецінская Біблію, амаль без змен, да гэтага часу выкарыстоўвае [[Руская праваслаўная царква]] падчас набажэнства.
==== На польскім ====
{{Main | Біблія каралевы Соф'і}}
Найстаражытным з вядомых перакладаў Старога запавету на [[польскую мову]] з'яўляецца так званая '' [[Біблія каралевы Соф'і]] '', ці '' Шарошпатакская Біблія ''. Дадзены пераклад быў выкананы па ініцыятыве чацвёртай жонкі караля Польшчы [[Ягайла | Уладзіслава II Ягайлы]] [[Соф'я Гальшанская | Соф'і Гальшанскай]]. Пераклад быў завершаны ў 1453-1455 гадах, адным з перакладчыкаў быў [[каплан]] каралевы [[Андрэй з Яшовиц]] <ref> {{ВТ-ЭСБЕ | Андрэй з Яшовиц}} </ ref>. Пераклад быў зроблены з больш ранняга [[Чэхія | чэшскага]] перакладу [[Вульгату | Вульгату]]. З 1708 года тэкст Бібліі захоўваўся ў горадзе [[Шарошпатак]] у [[Венгрыя | Венгрыі]]. Да [[Другая сусветная вайна | Другой сусветнай вайны]] гэты літаратурны помнік складаўся з 185 якія захаваліся лістоў, якія ўтрымоўвалі Стары запавет да [[Кніга Эстэр | кнігі Эстэры]]. Падчас вайны Біблія была знішчана, захаваліся толькі некалькі лістоў.
==== На русском ====
{{Main | Рускія пераклады Бібліі}}
У 1813 годзе было заснавана [[Расійскае біблейскае таварыства]], паставіла сваёй мэтай друк і распаўсюджванне кніг Святога Пісання сярод народаў краіны. У 1815 годзе, пасля вяртання з-за мяжы, імператар [[Аляксандр I]] загадаў «даставіць і расіянам спосаб чытаць Слова Божае на прыродным сваім расійскім мове». Адказнасць за выданне кніг Святога Пісання на рускай мове ўзяло на сябе [[Расійскае біблейскае таварыства]], пераклад быў даручаны членам [[Санкт-Пецярбургская духоўная акадэмія | Пецярбургскай духоўнай акадэміі]]. У 1818 годзе першае выданне чатырох Евангелляў паралельна на рускай і царкоўнаславянскай мовах выйшла з друку, а ў 1822 годзе ўпершыню быў цалкам надрукаваны рускі Новы Запавет. Затым сталі перакладаць і друкаваць кнігі Старога Запавету. Адначасова рабіліся пераклады Святога Пісання і на мовы іншых народаў Расійскай імперыі.
Некаторыя прадстаўнікі вышэйшых царкоўных уладаў адмоўна ставіліся да дзейнасці [[Біблейскія грамадства | Біблейскага таварыства]]. Яны лічылі, што Біблія павінна знаходзіцца ў руках духавенства і што ня варта даваць магчымасць народу чытаць і вывучаць яе самастойна. У 1824 г. мітрапаліт Серафім просіць цара забараніць Біблейскае таварыства. У красавіку 1826 года па ўказе імператара [[Мікалай I | Мікалая I]] дзейнасць таварыства была спыненая. Толькі ў 1858 году імператар [[Аляксандр II]] дазволіў пераклад і друкаванне Святога Пісання на рускай мове. Пераклад павінен быў ажыццяўляцца пад кіраўніцтвам Сінода (вышэйшага кіравання Праваслаўнай царквы). У 1876 годзе ўпершыню выйшла з друку поўная руская Біблія. Гэты пераклад атрымаў назву "[[Сінадальны пераклад | сінадальнага]]», так як яна была выдадзена пад кіраўніцтвам [[Сінод]] а.
«Новай апрацоўкай» Сінадальнага перакладу быў названы які выйшаў у Варшаве ў 1939 годзе, напярэдадні [[Другая сусветная вайна | Другой сусветнай]], пераклад Бернарда Гёце, у якім былі пераведзены на сучасную беларускую мову асобныя захаваныя ў Сынадальным перакладзе царкоўнаславянскія словы {{падрабязней | Рускія пераклады Бібліі # Пераклад Гёце}}.
У 2001 годзе (Новы Запавет) і 2007 года (поўная Біблія) быў выдадзены [[Святое Пісанне - Пераклад новага свету | Пераклад новага свету]], вядомага сваім існаваннем на многіх іншых мовах.1 чэрвеня 2011 гады выйшаў створаны ў Расіі поўны пераклад Бібліі на беларускую мову - [[Пераклад Бібліі (Расійскае біблейскае таварыства) | пераклад Расійскага Біблейскага Таварыства]]. Праца вялася больш за 15 гадоў.
У снежня 2014 года апублікаваны Аднаўленчы пераклад Бібліі на рускай мове, які ўяўляе сабой новы пераклад тэксту Старога і Новага Запаветаў з моў арыгінала.
=== Пераклады Бібліі на іншых мовах ===
==== Заходнія мовы ====
У XIII стагоддзі навукоўцы Парыжскага універсітэта выканалі пераклад Бібліі на [[французскую мову]].
У XV стагоддзі з'явіўся пераклад Бібліі на [[італьянскі мова]] ([[Нікола дэ Малерби]]), а ў XVI стагоддзі - на [[іспанскую мову]] ([[Касіядор дэ Рэйн]]). У 1488 годзе была выдадзена [[Пражская Біблія]] на [[чэшскую мову | чэшскай мове]] {{падрабязней | Чэшскія пераклады Бібліі}}. У 1541 году з'явіўся пераклад Бібліі на [[шведскую мову]] ([[Упсальская Біблія]]).
==== Усходнія мовы ====
У 1671 годзе ў [[Рым]] е быў апублікаваны [[Арабскія пераклады Бібліі | поўны тэкст Бібліі]] на [[арабскую мову | арабскай мове]].
Біблія ці яе асобныя часткі былі пераведзеныя ў XIX стагоддзі, па існуючых статыстычных дадзеных, на 451 мова, паміж імі поўная Біблія на [[бэнгалі]] (1809), [[Джоаннес Лассар | кітайскі]] (1822), [[санскрыт] ] (1822), [[маньчжурскі мова | маньчжурскі]] (1835), [[хіндзі]] (1835), [[Амхарскі мова | Амхарскі]] (1840), [[урду]] (1843), [[Яванская мова | яванскі]] (1854), [[пушту]] (1895) <ref> [http://www.ibtrussia.org/russian/info/info_science1.htm Барыслаў Арапович. З ГІСТОРЫІ біблейскай ПЕРАВОДУ] </ ref>. Пераклад на [[Чувашская мова]] быў пачаты ў XIX стагоддзі, а скончаны ў XXI стагоддзі <ref> [http://www.biblia.ru/translation/show/?9&start=0 пераклад Святога Пісання на Чувашская мова] // расійскае біблейскае таварыства </ ref>.
== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}
== Літаратура ==
* {{ВТ-ЭСБЕ | Біблейскія пераклады}}
* {{Кніга
| Аўтар = [[Рыжскі, Міхаіл Іосіфавіч | Рыжскі М. І.]]
| Частка =
| Спасылка частка =
| Загаловак = Гісторыя перакладаў Бібліі ў Расіі
| Спасылка =
| Адказны = Адк. рэд. канд. філас. навук [[Маскаленка, Аляксей Трафімавіч | А. Т. Маскаленка]]; Інстытут гісторыі, філалогіі і філасофіі [[СА АН СССР]]. [[Новасібірскі дзяржаўны універсітэт]]
| Выданне =
| Месца = [[Новасібірск]]
| Выдавецтва = [[Навука (выдавецтва) | Навука]]. Сібірскае отд-чэнне
| Год = 1978
| Старонкі =
| Старонак = 208
| Серыя =
| Isbn =
| Тыраж = 10 & nbsp; 000
}} (У пер.)
* {{Кніга
| Аўтар = [[Рыжскі, Міхаіл Іосіфавіч | Рыжскі М. І.]]
| Частка =
| Спасылка частка =
| Загаловак = Руская біблія: Гісторыя перакладаў Бібліі ў Расіі
| Спасылка =
| Адказны =
| Выданне = Выд. 2-е
| Месца = СПб.
| Выдавецтва = Авалон, [[Азбука-класіка]]
| Год = 2007
| Старонкі =
| Старонак = 256
| Серыя = Руская славеснасць
| Isbn = 978-5-94860-046-8; ISBN 978-5-352-02057-9
| Тыраж = 5 & nbsp; 000
}} (Вобл.)
== Спасылкі ==
* [Http://www.wordproject.org/index.htm Біблія на мностве моў]
* {{Мень | Пераклады Бібліі на старажытныя мовы}}
* {{Мень | Пераклады Бібліі на царкоўна-славянская мова}}
* {{Мень | Пераклады Бібліі на рускую мову}}
* {{Мень | Пераклады Бібліі на новыя еўрапейскія мовы}}
* {{Мень | Пераклады Бібліі на ўсходнія мовы}}
* [Https://web.archive.org/web/20160304200706/http://www.biblia.suzhdeno.ru/imsitemap.html Пераклад Бібліі на царкоўна-славянскай мове]
* [Http://www.rusbible.ru Пераклад Бібліі на царкоўна-славянскай мове ў рускай транслітарацыі]
* [Http://www.biblia.ru/reading/articles/show/?4&prn=y Гісторыя Сінадальнага перакладу Бібліі]
* {{ЭЕЭ | 15447 | Біблія. Выданні і пераклады}}
* [Http://www.pravenc.ru/text/209473.html Біблія. Пераклады] // [[Праваслаўная энцыклапедыя]]
[[Катэгорыя: Пераклады Бібліі | *]]
| 