Жодзіна: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
Радок 67:
|OpenStreetMap = 242979047
}}
'''Жо́дзіна'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Žodzina'')  — горад абласнога падпарадкавання, які знаходзіцца на тэрыторыі [[Смалявіцкі раён|Смалявіцкага раёна]] (не ўваходзіць у яго склад) [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Насельніцтва  — 64&nbsp;303 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>.
 
== Геаграфія ==
Знаходзіцца за 44  км ад [[Мінск]]а; чыгуначная станцыя на лініі Мінск—[[Орша]], на аўтадарозе Мінск—[[Масква]]. Горад размешчаны на [[Цэнтральнабярэзінская раўніна|Цэнтральнабярэзінскай раўніне]] [[Верхнебярэзінская нізіна|Верхнебярэзінскай нізіны]]. Каля 70  % усёй тэрыторыі знаходзіцца на вышыні 180—220  м над узроўнем мора, на [[Рака Пліса, прыток Бярэзіны|р. Плісе]].
 
Плошча тэрыторыі горада: больш за 23 км²
 
== Гісторыя ==
 
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Упершыню згадваецца каля 1688  г. як в. Жодзіна Слабада ў [[Менскае ваяводства|Менскім ваяводстве]] на рацэ Паджодзінцы, належала [[Род Радзівілаў|Радзівілам]].
 
=== Пад уладай Расійскай імперыі ===
З 1793  г.  — у складзе Расійскай імперыі, [[Мінская губерня|Мінскай губерні]].З завяршэннем будаўніцтва чыгункі Масква—[[Брэст]] (1871)  — чыгуначная станцыя.
 
=== Найноўшы час ===
У [[Першая сусветная вайна|Першую сусветную вайну]] ў лютым  — снежні 1918 года была пад акупацыяй войскаў кайзераўскай Германіі.
 
25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] вёска абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. З 1 студзеня 1919 года адпаведнасьці з пастановай І з'ездуз’езду КП(б) Беларусі вёска увашла у склад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР.]]
 
У жніўні 1919  — ліпені 1920 вёска знаходзілася пад польскай уладай.
 
У часе [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] з чэрвеня 1941  г. да ліпеня 1944  г. акупіравана нямецкімі войскамі.
 
З 1924  г. стала цэнтрам сельсавета [[Смалявіцкі раён|Смалявіцкага раёна]].
21 студзеня 1958  г. пасёлкі [[Смалявіцкая ДРЭС|Смалявіцкай ДРЭС]], завода дарожных і меліярацыйных машын і суседнія вёскі Зарэчча і Крушынкі былі аб'яднаныяаб’яднаныя ў гарадскі пасёлак Жодзіна.
У 1958  г. быў пабудаваны [[Беларускі аўтамабільны завод]] (БелАЗ).
З 1963  г.  — горад.
 
== Насельніцтва ==
 
=== Дэмаграфія ===
<div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">
Радок 135 ⟶ 137:
</div>
 
* '''[[18 стагоддзе|XVIII стагоддзе]]''': [[1781]]  — 230 чал.; [[1796]]  — 374 чал.<ref name="vn"/>
* '''[[20 стагоддзе|XX стагоддзе]]''': [[1970]]  — 22 тыс. чал.<ref name="VSE"/>; [[1991]]  — 56 тыс. чал.<ref name="VES"/>
* '''[[21 стагоддзе|XXI стагоддзе]]''': [[2005]]  — 61,2 тыс. чал.; [[2006]]  — 61,2 тыс. чал.; [[2009]]  — 61&nbsp;577 чал.<ref name="2011-Estimate"/>; [[2010]]  — 61&nbsp;822 чал.<ref name="2011-Estimate"/>; [[2011]]  — 62&nbsp;075 чал.<ref name="2011-Estimate"/>; [[2012]]  — 62&nbsp;432 чал.<ref name="2012-Estimate"/>; [[2013]]  — 62&nbsp;696 чал.<ref name="2013-Estimate"/>; [[2014]]  — 63&nbsp;157 чал.<ref name="2014-Estimate"/>; [[2015]]  — 62&nbsp;560 чал.<ref name="2015-Estimate"/>; [[2016]]  — 63&nbsp;888 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]]  — 64&nbsp;303 чал.<ref name="2017-Estimate"/>
 
=== Рэлігія ===
Радок 146 ⟶ 148:
Жодзіна, Царква.jpg|Царква
Жодзіна, Касцёл Маці Божай Фацімскай.jpg|Касцёл Маці Божай Фацімскай
Жодзіна. Капліца.jpg|Капліца
</gallery></center>
 
Радок 155 ⟶ 158:
Жодзіна, Прыпыначны пункт "Жодзіна-Паўднёвае".jpg|Прыпыначны пункт "Жодзіна-Паўднёвае"
Жодзіна, РУП “Навукова-практычны центр НАН Беларусі па земляробству”.jpg|Будынак. РУП “Навукова-практычны центр НАН Беларусі па земляробству”
Жодзіна. Пошта.jpg|Пошта
</gallery></center>
 
== Сродкі масавай інфармацыі ==
Мясцовая прэса прадстаўлена гарадскою грамадска-палітычнай газетай «[[Жодзінскія навіны]]» <ref>http://www.zhodinonews.by</ref>. Выдаецца са студзеня 1991  г.
 
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="СлавутасціЖодзінскія навіны" perrow="10">
== Адукацыя ==
Жодзіна. Жодзінскія навіны 1.jpg|
[[Файл:Жодзіна. Дзіцячы сад.jpg|міні|злева|Дзіцячы сад]]
Жодзіна. Жодзінскія навіны 2.jpg|
У горадзе працуе 9 школ, 2 гімназіі, 1 прафесійны ліцэй і [[Жодзінскі палітэхнічны тэхнікум]].
</gallery></center>
 
== Сацыяльная сфера ==
== Славутасці ==
Жодзінскі дом-музей А. Ф. Купрыянавай, у экспазіцыі музея прадстаўленыя асабістыя рэчы сям'і Купрыянавых, прадметы побыту даваеннага і ваеннага часу. Касцёл Маці Божай Фацімскай (1990-я), цэрквы Багародзіцкая і Міхайлаўская (1990-я).
 
=== Адукацыя ===
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Славутасці" perrow="10">
У горадзе працуе:
* Дзіцячыя садкі,
* 9 школ,
* 2 гімназіі,
* 1 прафесійны ліцэй,
* [[Жодзінскі дзяржаўны політэхнічны каледж]].
 
 
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Сацыяльная сфера" perrow="10">
[[Файл:Жодзіна. Дзіцячы сад.jpg|міні|злева|Дзіцячы сад]]
Жодзіна. Сярэдняя школа № 5.jpg|Сярэдняя школа № 5
Жодзіна. Сярэдняя школа № 6.jpg| Сярэдняя школа № 6
Жодзіна. Жодзінскі дзяржаўны політэхнічны каледж.jpg|Жодзінскі дзяржаўны політэхнічны каледж
Жодзіна. Паліклініка.jpg|Паліклініка.
Жодзіна. Лазня.jpg|Лазня
</gallery></center>
 
== Культура і грамадства ==
 
=== Славутасці ===
Жодзінскі дом-музей А.  Ф.  Купрыянавай, у экспазіцыі музея прадстаўленыя асабістыя рэчы сям'ісям’і Купрыянавых, прадметы побыту даваеннага і ваеннага часу. Касцёл Маці Божай Фацімскай (1990-я), цэрквы Багародзіцкая і Міхайлаўская (1990-я).
 
=== Страчаная спадчына ===
* Царква Св. Міхала Архангела (1864).
 
=== Спорт ===
* [[Тарпеда (Жодзіна)|Тарпеда]]
 
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Культура і грамадства" perrow="10">
Жодзіна, помнік маці Купрыянава і пяці яе загінуўшым сынам.jpg|Помнік маці Купрыянава і пяці яе загінуўшым сынам
Жодзіна, помнік маці Купрыянава і пяці яе загінуўшым сынам (валун).jpg|Помнік маці Купрыянава і пяці яе загінуўшым сынам (валун)
Жодзіна, помнік Купрыянаву.jpg|помнік Купрыянаву
Жодзіна, помнік Купрыянаву (2).jpg|помнік Купрыянаву
Жодзіна. Памятная таблічка.jpg|
Жодзіна. Помнік.jpg|
Жодзіна. Дом культуры.jpg|Дом культуры.
Жодзіна. Кінатэатр «ЮНАЦТВА».jpg|Кінатэатр «ЮНАЦТВА»
</gallery></center>
 
== Страчаная спадчына ==
* Царква Св. Міхала Архангела (1864).
 
== Вядомыя асобы ==
* [[Алесь Аркуш]] (нар. 1960), беларускі [[паэт]], [[эсэ]]іст, выдавец.
* [[Мікалай Іванавіч Астапковіч|Мікалай Астапковіч]] (нар. 1954)  — шматразовы чэмпіён свету па веславанню [[Веславанне на байдарках і каноэ|на байдарках і каноэ]].
* [[Пётр Іванавіч Купрыянаў]] (1926—1944), удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, [[Герой Савецкага Саюза]]<ref name="bel9"/>.
* [[Эдуард Аляксандравіч Пятровіч]] (нар. 1939)  — вучоны-эканаміст, Заслужаны работнік сельскай гаспадаркі БССР
* [[Аляксандр Аляксандравіч Сабалеўскі]] (нар. [[1942]])  — беларускі архітэктар.
* [[Уладзімір Сіўчыкаў]], беларускі [[пісьменнік]], перакладчык, выдавец.
* [[Марына Новік]], беларуская [[лёгкая атлетыка|лёгкаатлетка]], шматразовая чэмпіёнка Беларусі.
 
== Сімволіка горада ==
 
=== Герб і сцяг горада ===
{{main|Герб Жодзіна}}
Радок 193 ⟶ 228:
File:Flag of Zhodzina.svg|Сцяг гоарада
</gallery></center>
 
=== Гімн горада ===
Музыка і словы С. Ждановіча.
Радок 213 ⟶ 249:
Працы ў божы дзень, моцнай сям’і,
 
Мірнага неба ўсім,
 
Сталым і маладым,
Радок 227 ⟶ 263:
Ззяй на Радзіме сваёй!
</center>
 
== Гарады-пабрацімы ==
* {{сцяг|Украіна}} [[Крывы Рог]], [[Украіна]] ([[2018]])
 
== Галерэя ==
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Галерэя" perrow="10">
Жодзіна. ЗАГС.jpg|ЗАГС.
</gallery></center>
 
== Гл. таксама ==
Радок 262 ⟶ 304:
* [http://knihi.com/Andrej_Chadanovic/Z_caho_pacynajecca_Zodzina.html Верш А.Хадановіча «З чаго пачынаецца Жодзіна?»]
 
* Надвор'еНадвор’е ў горадзе [https://www.gismeteo.by/weather-zhodino-11949/ Жодзіна]
{{Смалявіцкі раён}}
{{Гарады Мінскай вобласці}}