Старабеларуская мова: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Гэта не літаратурная, а руская мова літаратурная. Тэгі: Візуальны рэдактар Праўка з маб. прылады Праўка праз мабільную версію сайта |
было шмат пауторау i незразумелая разноска па разделах,назву мовы заставiу былой - старабеларуская |
||
Радок 24:
|Код па ISO 639-2(T) =
}}
Склалася на аснове ўзаемадзеяння тагачаснай царкоўнаславянскай літаратурнай мовы і народных усходнеславянскіх дыялектаў Вялікага Княства Літоўскага. Пачаткам яе адметнага існавання лічыцца 14 ст.
Радок 34:
Гістарычна існавалі шматлікія назвы і азначэнні мовы:
<!--The language in question is sometimes also called «'''Old Ukrainian'''» (Ukrainian ''starovkrajinska mova'') or «West Russian» (Russian ''zapadnorusskij jazyk''). As Ruthenian was always in a kind of [[diglossia|diglossic]] opposition to [[Church Slavonic language|Church Slavonic]], it was and still is often called ''prosta(ja) mova'' ([[Cyrillic alphabet|Cyrillic]] ''проста(я) мова'', literally 'simple language'). DIGLOSIYA IS NOT CORRECT TERM, BILINGUISM IS [Budzko 2003]-->
=== Арыгінальныя назвы у пiсьмовых крынiцах Вялiкага княства лiтоускага ===
* ''
* ''проста мова, просты руски я(е)зык'' ;
* ''простая руская (русінская) мова'' або ''простая гаворка'' (''простый руский (язык)'' або ''простая молва''): варыянт папярэдняй саманазвы мовы, сустраканы, напрыклад, у выдаўца Рыгора Хадкевіча (XVI ст.).▼
*
▲*
=== Экзалінгвонімы мiнулага ===
*
*''литовский язык - ў Маскоўскай дзяржаве XVI — XVII ст.;[https://app.box.com/s/60660477314bf7bc9bb3]''
▲* ''литовский язык'': Лаўрэнцій Зізаній (канец XVI ст.), Памва Бярында (1653), К. Геснер (сяр. XVI ст.), А. Вуед (сяр. XVI ст.), А. Крман (пач. XVIII ст.) і інш.<ref>''Запрудскі, С.'' [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/Запрудскі_Назвы%20бел%20мовы_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] / С. Запрудскі // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе/ пад агул. Рэд. М.Р. Прыгодзіча. — Мінск: БДУ, 2013. — С. 81—111.</ref>
*''западнорусский язык'' - з XIX ст. найбольш пашыраная назва ў Расii.
* ''літоўска-руская'' ({{lang-ru|литовско-русский}})
* ''літоўска-славянская'' ({{lang-ru|литово-славянский}})
▲* ''літоўска-руская'' ({{lang-ru|литовско-русский}}): расійскія даследчыкі 19 ст. Кепен, архіпіскап Філарэт, Сахараў, Каратаеў.
* ''руска-польская'' і нават ''польскі дыялект''{{крыніца?}}
▲* ''літоўска-славянская'' ({{lang-ru|литово-славянский}}): расійскі даследчык 19 ст. Бараноўскі.<ref name="fn19">Працыт. ва Улащик Н. Введение в белорусско-литовское летописание. — М., 1985.</ref>
▲* ''руска-польская'' і нават ''польскі дыялект''{{крыніца?}}: Штрытэр, польскія даследчыкі [[Самуіл Багуміл Ліндэ]], польскі пісьменнік Вішнеўскі. Азначэнне выкарыстана і пры азначэнні мовы перакладу Бібліі Скарынам.
* ''(Старая) заходнеруская (мова або гаворка)'' ({{lang-ru|(древний) западнорусский язык,...наречие}}: сустракаецца пераважна ў тых даследчыкаў, якія падтрымлівалі канцэпцыю прата-рускай стадыі развіцця, асабліва з канца 19 ст. — Карскі, Шахматаў.
== '''Сучасная назва''' ==
Азначэнне «старабеларуская» было ўведзена [[Я. Ф. Карскі]]м (1893) на падставе яе роднаснай блізкасці з народнымі беларускімі гаворкамі 19 ст.
Заходнееўрапейская філалагічная наменклатура і гістарыяграфія, асабліва польская і літоўская, звычайна вызначаюць літаратурную «
* У 14 — пач. 15 ст. — паўднёва-валынскі, паўночна-валынскі, полацка-віцебска-смаленскі тыпы.▼
* На сяр. 15 ст. («перыяд караля Казіміра» [''sic'']) — паўднёва-беларускі і паўночна-валынскі тыпы, з перавагай беларускага тыпу, і таксама з маргінальнай наяўнасцю паўднёва-валынскага тыпу.▼
* На сяр. 16 ст. — афіцыйная мова тоесная з літаратурнай старабеларускай, і блізкароднасная з беларускімі дыялектамі тагачаснага віленскага рэгіёна; полацкі тып, на той час, зліваецца з асноўнай нормай, паўднёвыя тыпы знікаюць цалкам.<ref name="fnzh-78"/>▼
Аднак, пытанне ''[[дэнамінацыя|дэнамінацыі]]'' дзяржаўнай, афіцыйнай і дзелавой мовы ВКЛ застаецца неразвязаным мовазнаўцамі і ў 2000-х гг. Існуюць такія ''намінацыі'', як:
* «''канцылярская мова ВКЛ''» (паводле Станга), што абмежавана канцылярскімі і афіцыйнымі дакументамі, якія складаліся ў ВКЛ, і не датычыць ''усёй'' старабеларускай пісьменнасці; Даследаванні славіста [[Хрысціян Станг|Хрысціяна Станга]] ([[1935]]) выявілі некалькі тыпаў мовы афіцыйнай пісьменнасці ў ВКЛ<ref name="fn26">Падаецца паводле цыт. у (Жураўскі 1978).</ref>:
▲** У 14 — пач. 15 ст. — паўднёва-валынскі, паўночна-валынскі, полацка-віцебска-смаленскі тыпы.
▲** На сяр. 15 ст. («перыяд караля Казіміра» [''sic'']) — паўднёва-беларускі і паўночна-валынскі тыпы, з перавагай беларускага тыпу, і таксама з маргінальнай наяўнасцю паўднёва-валынскага тыпу.
▲** На пач. 16 ст. афіцыйная мова (як і наогул літаратурная мова) дасягае сваёй больш устойлівай, унармаванай формы i на сяр. 16 ст.
* «''простая мова''» (паводле [[Б. А. Успенскі|Б. А. Успенскага]]), што можа адносіцца і да мясцовых дыялектаў некаторых паўночна-заходніх беларускіх гаворак;
* «''руська мова''», што вельмі недакладна, асабліва з-за таго, што ў пераважнай большасці беларускіх помнікаў лексема «рускій» пішацца без мяккага знака, адлюстроўваючы фанетычны працэс, скончаны за 12—13 ст. Апроч таго, тэрмін «''рускі''» вельмі неадназначны ў яго выкарыстанні ў помніках, і можа таксама адносіцца да такога тэксту, які «наогул усходнеславянскі» або «праваслаўнага толку» або «пісаны кірыліцай» або, нарэшце, старабеларускі. Неадназначнасць выкарыстання тэрміну ўскосна пацвярджаецца існаваннем тэрміна «''простая руская мова''» (напрыклад, у «Духоўных гаворках святога айца Макарыя», Вільна, 1627, стар. 9.);
|