Вікіпедыя

Парыж: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Gzhegozh (размовы | уклад)
121 праўка
Няма тлумачэння праўкі
Радок 57:
|мова сайта 5 =
}}
'''Парыж''' ({{lang-fr|Paris}} {{IPA|[paˈʁi]}}) — сталіца [[Францыя|Францыі]], найважны эканамічны і культурны цэнтр краіны, размешчаны ў паўночнай частцы цэнтральнай Францыі, у [[рэгіёны Францыі|рэгіёне]] [[Іль-дэ-Франс]] на берагах ракі [[Рака Сена|Сены]]. Парыж мае вялікае міжнароднае значэнне — тут знаходзяцца [[штаб-кватэра|штаб-кватэры]] [[ЮНЕСКА]], [[Арганізацыя эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця|АЭСР]] і [[Міжнародная гандлёвая палата|Міжнароднай гандлёвай палаты]]. Адлегласць па прамой паміж гарадамі Парыж - — [[Горад Мінск|Мінск]] 1 921 км<ref>Адлегласці паміж гарадамі - — [http://wyznacz.pl/odleglosci-drogowe]</ref>.
 
== Геаграфія ==
Горад размешчаны ў цэнтры [[Парыжскі басейн|Парыжскага басейна]], прыкладна 65 м над узроўнем мора. Межы Парыжу акрэсленыя бульварам [[Перыферык]] — кольцавай аўтастрадай. Часам да тэрыторыі Парыжу адносяць змешчаны на захадзе ад горада [[Булонскі лес]] і размешчаны на ўсходзе [[Венсенскі лес]]. Плошча горада складае 105 км², калі ўключаць плошчу гэтых паркаў, і каля 87 км² без іх. Сена цячэ праз горад з усходу на захад, на правым паўночным беразе дамінуе ўзгорак [[Манмартр]]. На левым беразе дамінуючай вертыкаллю з'яўляеццаз’яўляецца вежа Манпарнас. У цэнтры Парыжу рака распадаецца на рукавы, якія амываюць два вострава — [[востраў Сітэ|Сітэ]] і [[востраў Сен-Луі]]. Яшчэ адзін востраў, [[Лебядзіны востраў|Лебядзіны]], размешчаны ва ў заходняй частцы горада.
 
[[Парыжскі мерыдыян]], які быў вызначаны ў 1718 годзе [[Жак Касіні|Жакам Касіні]] і больш дакладна вымераны ў 1806 французскім [[фізік]]ам [[Дамінік Франсуа Араго|Араго]], з'яўляўсяз’яўляўся да [[1884]] г. [[нулявы мерыдыян|нулявым мерыдыянам]]. Ён праходзіць праз [[Парыжская абсерваторыя|Парыжскую абсерваторыю]] і пазначаны з дапамогай слупкоў па ўсім Парыжы, а таксама з дапамогай адмысловых адзнак ([[бронза]]вых Арага-медальёнаў у гонар знакамітага фізіка) на [[маставая|маставых]], [[тратуар]]ах і будынках, у тым ліку і на [[Луўр]]ы. Пасля публікацыі папулярнага рамана [[Дэн Браўн|Дэна Браўна]] «[[Код да Вінчы]]» некаторыя з адзнак былі выкрадзеныя.
 
=== [[Клімат]] ===
Парыж размяшчаецца ў зоне [[Умераны клімат|умеранага клімату]]. Сярэдняя гадавая [[тэмпература]] складае 10,9  °C, сярэдняя гадавая колькасць [[Атмасферныя ападкі|ападкаў]] — 585 мм. Мікраклімат Парыжу, абумоўлены цеснатой і забруджваннем, адрозніваецца тэмпературай паветра — на 2 градуса вышэй сярэдняй тэмпературы па рэгіёне [[Іль-дэ-Франс]], — і паніжанай вільготнасцю, меншай светласцю ў дзённы час і больш светлымі начамі.
 
Самым цёплым месяцам з'яўляеццаз’яўляецца [[ліпень]] са сярэдняй тэмпературай 19,0  °C, самым халодным — [[студзень]] з тэмпературай у 3,1  °C. Найбольшая колькасць ападкаў выпадае ў жніўні, у сярэднім 62 мм; найменшае — у [[сакавік]]у, у сярэднім 32 мм.
 
Пачынальна з [[1873]] года вядуцца рэгулярныя [[метэаралогія|метэаралагічныя]] вымярэнні для Парыжу. Самая нізкая зарэгістраваная тэмпература склала −23,9  °C (10 снежня 1879). Самая высокая зарэгістраваная тэмпература склала 40,4  °C 28 ліпеня 1947, вымераная ў [[парк Мансуры|парку Мансуры]].
 
{| class="wikitable" style="font-size:90%;width:60%;border:0px;text-align:center;line-height:120%;"
Радок 122:
=== [[Гідраграфія]] ===
[[Рака Сена|Сена]] апынулася найважнейшым фактарам для стварэння і развіцця горада, пачатак якому паклалі шматлікія ў той час астравы на рацэ.
З астравоў, якія ляжаць у межах горада, найбольшую цікавасць уяўляе [[Востраў Сітэ]]. Заселены яшчэ ў [[Антычнасць|антычныя]] часы, ён з'яўляеццаз’яўляецца калыскай Парыжа. Менавіта тут знаходзяцца шматлікія гістарычныя помнікі, такія як [[сабор Парыжскай Божай Маці]], [[Сент-Шапель]], [[Кансьержэры]].
 
Традыцыйна разбіццё горада на [[Правы бераг, Парыж|правы бераг]] (гандлёвая, дзелавая частка горада) і [[Левы бераг, Парыж|левы бераг]] (культурная, адукацыйная частка горада).
 
Даўжыня Сены ў чорце Парыжа — 12,78 км, глыбіня яе вар'іруевар’іруе ад 3,8 м (блізка ад моста Насьёналь) да 5,7 м (дя [[Мост Мірабо|моста Мірабо]]), шырыня рэчышча ад 30 м (набярэжная Мантэбело да 200 м — у моста Грэнель). Самы нізкі ўзровень вады ў гісторыі — 26,39 м, адзнака з гістарычнымі ўзроўнямі вады знаходзіцца на сцяне набярэжнай вострава Святога Людовіка. Хуткасць цячэння вады — 2 км/г, магутнасць патока  — 273 м3/з, сярэдняя тэмпература — 14,1С<ref>[http://www.paris.fr/portail/pratique/Portal.lut?page_id=1314&document_type_id=5&document_id=2179&portlet_id=3142 Quelques chiffres…].{{ref-fr}} // Mairie de Paris, 30.10.2006</ref>. Акрамя ракі ў межах горада таксама маюцца каналы: Сен-Мартэн, Сен-Дэні і Урк агульнай працягласцю 7,6 км<ref>[http://www.paris.fr/pratique/voirie-chantiers-en-cours/voirie-en-chiffres/voies-d-eau/rub_19_stand_4926_port_652 Voies d'eaud’eau]. // Mairie de Paris</ref>. У мінулым Парыж неаднаразова цярпеў ад паводак, апошняя маштабная паводка адбылася ў 1910 годзе, сучасны горад абаронены ад паводак сістэмай вадасховішчаў уверх па Сене, а таксама павышэннем узроўня набярэжных<ref>http://www.paris.fr/accueil/accueil-paris-fr/paris-sous-les-eaux/rub_1_actu_106052_port_24329</ref>.
 
[[Выява:Pont des Arts, Paris.jpg|thumb|center|900px|<center>Сена. Від на [[Мост Мастацтваў]] і [[востраў Сітэ]]. Справа — будынак [[Інстытут Францыі|Інстытута Францыі]].</center>]]
 
== Гісторыя ==
 
=== Заснаванне горада ===
[[Выява:Plan de Paris Lutece BNF07710744.png|200px|thumb|План Лютэцыі]]
Радок 138 ⟶ 139:
 
=== Сярэднявечча ===
[[Выява:Plan de Paris 1223 BNF07710747.png|thumb|200px|План Парыжа, 1223 год]] год
Праўленне рымлян скончылася да [[508]] года з прыходам франкаў.
 
Пры [[Філіп II Аўгуст|Філіпе II Аўгусце]] была ўзмоцнена абарона горада: ў [[1190]] годзе была пабудавана гарадская сцяна на правым беразе Сены, а ў 1210 годзе - — на левым беразе. У гэты ж час на заходняй ускраіне Парыжа ўзводзіцца крэпасць Луўр.
 
Пачынаючы з XI стагоддзя Парыж - — адзін з цэнтраў еўрапейскай адукацыі, у першую чаргу рэлігійнай. У XIII стагоддзі, у выніку рознагалоссяў сярод выкладчыкаў, на левым беразе (сучасны [[Лацінскі квартал]]) адкрываецца шэраг «незалежных» калежаў, прабацькоў сучаснай [[Сарбона|Сарбоны]].
 
=== Новы час ===
Радок 151 ⟶ 152:
У часы [[Людовік XIV|Людовіка XIV]] каралеўская рэзідэнцыя пераехала ў [[Версаль]], аднак Парыж па-ранейшаму заставаўся палітычным цэнтрам Францыі, расце насельніцтва. Парыж грае вядучую ролю ў эканоміцы краіны.
 
У 1844  г. вакол горада будуецца трэцяя сцяна, на месцы сённяшняй [[Перыферык|кальцавой дарогі]] вакол горада. У бліжэйшых наваколлях горада былі ўзведзены ўмацаванні даўжынёй 39  км з 16-ю фартамі, у той час гэта было самым вялікім ахоўным збудаваннем у свеце.
 
У другой палове XIX стагоддзя ў Парыжы праходзяць 5 з 21 Сусветных выставак, што добра адлюстроўвае культурны і палітычны ўплыў горада. Горад расце і імкліва развіваецца, улады краіны праводзяць [[Вялікая перабудова Парыжа|вялікую перабудову Парыжа]], якая мяняе яго знешні выгляд і значна паляпшае інфраструктуру.
Радок 161 ⟶ 162:
У гады [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] горад быў заняты нямецкім вермахтам, акупацыя працягнулася да канца жніўня 1944 года.
 
У Парыжы пачаліся масавыя беспарадкі мая 1968 года, якія прывялі, у рэшце рэшт, не столькі да змены ўрада, колькі да карэннага перадзелу грамадства, змены менталітэту французаў.
 
== Насельніцтва ==
Радок 262 ⟶ 263:
</div>
 
На тэрыторыі Парыжа пражывае 19,2 % насельніцтва рэгіёна [[Іль-дэ-Франс]] і 3,5 % насельніцтвы Францыі<!--<ref name="Le Toursime à Paris. Chiffres-clés"/>-->. Такім чынам Парыж з'яўляеццаз’яўляецца самым густанаселеным раёнам Францыі з сярэдняй шчыльнасцю насельніцтва 20 433 чал./км². Шчыльнасць насельніцтва вар'іруеццавар’іруецца ў залежнасці ад акругі. Акруга з найменшай шчыльнасцю насельніцтва — [[XII акруга Парыжа|12-я]] (8 370 чал./км²) за кошт уключэння ў тэрыторыю акругі [[Венсенскі лес|Венсенскага леса]] і [[I акруга Парыжа|1-я]] (9 228 чал./км²). Найбольш густанаселеным лічыцца [[XI акруга Парыжа|11-й акруга]] са шчыльнасцю насельніцтва больш 40 000 чал./км²<ref>[http://www.paris.fr/portail/english/Portal.lut?page_id=8125&document_type_id=5&document_id=29896&portlet_id=18748 Шчыльнасць насельніцтва] {{ref-en}}</ref>.
 
=== Дэмаграфічныя даныя ===
У [[Антычнасць|антычныя часы]] і [[Сярэднявечча]] з-за шматлікіх войн, эпідэмій і масавага голаду колькасць жыхароў часта рэзка ўпала. Напрыклад, падчас эпідэміі [[халера|халеры]] ў [[1832]] годзе памерла прыкладна 20 000 чалавек.
 
[[Індустрыялізацыя]] XIX стагоддзя прывяла да значнага росту насельніцтва. У [[1921]] годзе колькасць насельніцтва склала 3 мільёна, гэта лічба дагэтуль з'яўляеццаз’яўляецца рэкорднай за ўсю гісторыю Парыжа. У гэты момант у Парыжы пражывае ледзь больш двух мільёнаў чалавек.
 
Адваротная сітуацыя назіраецца ў прыгарадах за кошт іх пашырэння — у 1921 годзе тут пражывала 4,85 мільёна чалавек, у [[2006]] годзе — ужо 11,6 мільёнаў.
 
За кошт таго, што пасля выхаду на пенсію большасць парыжан пераязджаюць у прыгарады і на поўдзень Францыі, Парыж з'яўляеццаз’яўляецца даволі «маладым» горадам. Тут пражывае вялікая колькасць нежанатых (незамужніх) (51,5 % усяго насельніцтва горада)<ref name=autogenerated1>http://www.paris.fr/portail/viewmultimediadocument?multimediadocument-id=85403</ref> — сярэдняя парыжская сям'ясям’я складаецца з 1,88 чалавек<ref>[http://www.paris.fr/portail/politiques/Portal.lut?page_id=5427&document_type_id=5&document_id=16185&portlet_id=11661 Plus de 2 millions de Parisiens]</ref>. [[Сумарны каэфіцыент нараджальнасці]] складае 1,64 — большая частка парыжскіх сем'яўсем’яў мае ўсяго адно дзіця<ref>[http://www.paris.fr/portail/english/Portal.lut?page_id=8125&document_type_id=5&document_id=29896&portlet_id=18748 INSEE : Дэмаграфічныя даныя] {{ref-en}}</ref>. На [[2004]] год [[Дэмаграфічныя паказчыкі#Каэфіцыенты нараджальнасці і смяротнасці|каэфіцыент нараджальнасці]] склаў 14,8, [[Дэмаграфічныя паказчыкі#Каэфіцыенты нараджальнасці і смяротнасці|каэфіцыент смяротнасці]] — 6,6.
Такім чынам натуральны прырост насельніцтва склаў + 8,1, а агульны + 2,1<ref>[http://www.insee.fr/fr/ppp/ir/sd2005/dd/pdf/sd2005_brochure.pdf INSEE: Дэмаграфічныя паказчыкі, 2004] {{ref-fr}}</ref>.
 
Радок 279 ⟶ 280:
=== Імігранты ===
[[Выява:Boulevard de la chapelle (regardant vers le nord est) 01.jpg|left|thumb|Афрыканскі квартал у 18 акрузе]]
Можна сцвярджаць, што сталіца Францыі з'яўляеццаз’яўляецца месцам сутыкненне шматлікіх культур. Так, па даных перапісу 1999 г. 19,4 % насельніцтва Парыжа былі народжаны за мяжой. 4,2 % апынуліся імігрантамі, якія прыбылі нядаўна (1990—1999 гг.), у большасці сваім з Кітая і афрыканскага кантынента. Акрамя таго, каля 15 % парыжан з'яўляюццаз’яўляюцца мусульманамі.
Першая хваля іміграцыі, якая хлынула ў Парыж прыйшлася на 1820 г. у сувязі з масавым пераездам нямецкіх сялян, якія беглі ад сельскагаспадарчага крызісу, які ахапіў Германію. З тых часоў аж да нашых дзён хвалі іміграцыі перыядычна накатваюць на гэты горад: на працягу XIX стагоддзя ў Парыж цягнула італьянцаў і яўрэяў з Цэнтральнай Еўропы, у французскую сталіцу накіравалася расійская арыстакратыя пасля рэвалюцыі 1917 г., у перыяд паміж дзвюма сусветнымі войнамі прыйшла чарга палякаў, затым этнічных французаў з былых калоній — новых незалежных дзяржаў, у 1950—1970 гг. сюды накіраваліся іспанцы, італьянцы, партугальцы, выхадцы з краін Магрыба, краін Паўднёва-усходняй Азіі.
Месцажыхарства імігрантаў шмат у чым вызначаецца іх этнічнай прыналежнасцю. Так чарнаскурыя імігранты з Афрыкі, у большасці сваёй пражываюць у 18 і 19 акругах (асабліва, у квартале Шато Руж), у квартале Бельвіль — кітайцы і выхадцы з паўночнай Афрыкі. 13 акруга вядома сваім кітайскім кварталам, а амерыканцы аблюбавалі арыстакратычную 16 акругу.
 
=== Рэлігія ===
80 % насельніцтвы [[Хрысціянства|хрысціяне]], 75 % адносяць сябе да [[каталіцызм|каталікаў]], большасць з іх — каталікі [[Лацінскі абрад|лацінскага абраду]], некаторыя — прыхільнікі армянскага і [[Візантыйскі абрад|візантыйскага]] абрадаў. Мусульманскае насельніцтва сканцэнтравана ў 11, 18, 19 і 20 акругах. [[Парыжская саборная мячэць|Парыжская мячэць]], размешчаная ў 5 акрузе, адкрыта для вернікаў з 1926 года<ref>[http://www.paris.fr/accueil/accueil-paris-fr/debut-du-ramadan-a-paris/rub_1_actu_88379_port_24329 Début du Ramadan à Paris]{{ref-fr}} // Mairie de Paris, 01.08.2011</ref>. Усяго ў Парыжы налічваецца 94 каталіцкіх абшчыны, акрамя таго 15 [[Праваслаўны храм|праваслаўных цэркваў]], 21 [[сінагога]] (у Парыжы пражывае 220 000 [[Іўдаізм|іўдзеяў]]), 2 [[мячэць|мячэці]] (для 50 000 [[мусульмане|мусульман]], большай часткай [[суніты|сунітаў]]), Армянская Апостальская царква на вуліцы Гіжон.
 
Гл. таксама: [[Знакамітыя парыжане]], [[Адміністрацыйны падзел Парыжа]].
Радок 291 ⟶ 292:
[[Выява:Paris-map-arr.svg|thumb|20 акруг Парыжа]]
{{main|Адміністрацыйны падзел Парыжа}}
Адрозніваюць Paris intra-muros (літаральна: «унутры сцен»)  — уласна Парыж, і Grand Paris («Вялікі Парыж»)  — горад з прыгарадамі, Парыжская [[Гарадская агламерацыя|агламерацыя]].
 
Парыж афіцыйна падзяляецца на 20 муніцыпальных акруг, пранумараваных ад цэнтра да перыферыі па спіралі па гадзіннікавай стрэлцы. Кожная акруга ў сваю чаргу падзелена на чатыры кварталы, у кожным з іх ёсць аддзяленне паліцыі.
 
== Палітыка ==
 
=== Органы ўлады ===
[[Выява:Hotel de Ville Paris.jpg|thumb|200px|[[Мэрыя Парыжа|Парыжская мэрыя]]]]
 
{{main|Мэрыя Парыжа}}
З сакавіка 2001 года мэрам Парыжа з'яўляеццаз’яўляецца [[Бертран Дэланаэ]] ад Сацыялістычнай партыі Францыі. У 2001 годзе за яго прагаласавалі 92 з 163 членаў гарадскога савета ў той час як яго канкурэнт Жан Ціберы атрымаў усяго толькі 12 % галасоў. У сакавіку 2008 года Дэланаэ быў паўторна абраны на пасаду мэра горада.
 
=== Гарады-пабрацімы ===
* {{Сцяг Італіі}} [[Рым]], [[Італія]] (1956)  — адзіны горад-пабрацім Парыжа.
 
== Славутасці ==
У Парыжы знаходзіцца велізарная колькасць славутасцей, да ліку якіх адносяцца не толькі архітэктурныя пабудовы, але таксама і вуліцы, масты і плошчы.
[[Выява:Arc Triomphe.jpg|thumb|200px|Трыумфальная арка]]
[[Выява:Sacre-coeur-paris.jpg|thumb|left|[[Базіліка Сакрэ-Кёр]]]]
Тры самыя вядомыя парыжскія славутасці - — гэта старажытны [[Сабор Парыжскай Божай Маці]], пабудаваны на [[востраў Сітэ|востраве Сітэ]] яшчэ ў XII стагоддзі, [[Эйфелева вежа]] і [[Трыумфальная арка, Парыж|Трыумфальная арка]]  — канструкцыі XIX стагоддзя. Ажурная металічная вежа, пабудаваная па праекце інжынера Эйфеля, задумвалася як часовая пабудова, якая служыла ўваходам на Сусветную выстаўку 1889 года. Але яна не толькі перажыла само гэта мерапрыемства, але і стала з тых часоў сапраўдным сімвалам горада. На поўначы і на поўдні ад яе над лініяй гарызонту ўзвышаюцца [[базіліка Сакрэ-Кёр]], пабудаваная на вяршыні ўзгорка [[Манмартр]], і самотная [[вежа Манпарнас]], асабліва вылучаецца на фоне свайго «плоскага» раёна.
 
Гістарычная вось помнікаў архітэктуры перасякае горад з цэнтра на захад. Пачынаецца ад знакамітага на ўвесь свет музея [[Луўр]], яна працягваецца праз [[сад Цюільры]], праспект [[Елісейскія Палі]] да самай Трыўмфальнай аркі ў цэнтры [[плошча Зоркі|плошчы Зоркі]]. У 1960-х гг. на працягу лініі быў пабудаваны квартал [[Дэфанс]], цэнтрам якога стала [[Вялікая арка Дэфанс]].
Радок 315 ⟶ 317:
У самым цэнтры гістарычнай часткі знаходзіцца Дом інвалідаў, у якім знаходзіцца ваенны музей, тут жа спачываюць астанкі [[Напалеон|Напалеона Банапарта]]. Тут жа і былая царква [[Пантэон, Парыж|Пантэон]], ахоўвае вечны супакой некалі знакамітых французскіх дзеячаў. Былы каралеўскі палац Кансьержэры стаў на час Вялікай французскай рэвалюцыі [[турма|турмой]] для зрынутай каралевы, адкуль яна была канваіравана для публічнай пакарання.
 
Яшчэ адзін напамін пра баі за свабоду французскага народа - — [[статуя Свабоды]], усталяваная на [[Лебядзіны востраў|Лебядзіным востраве]]. Арыгінал гэтай статуі быў падораны [[ЗША|Злучаным Штатам Амерыкі]] ў [[1886]] годзе, і з тых часоў сустракае падарожнікаў у порце [[Нью-Ёрк]]а.
 
У гістарычным цэнтры горада, на востраве Сітэ, знаходзяцца дзве самых знакамітых царквы Францыі: [[Сабор Парыжскай Божай Маці]] і [[Сент-Шапель|Святая капэла]].
Радок 328 ⟶ 330:
[[Выява:Pere Lachaise looking down the hill.jpg|thumb|[[Пер-Лашэз|могілкі Пер-Лашэз]]]]
[[Выява:Catacombs-700px.jpg|thumb|200px|left|[[Катакомбы Парыжа]]]]
Па хрысціянскай традыцыі нябожчыкаў імкнуліся хаваць на прылеглай да царквы зямлі. У 1786  г. з-за меркаванняў грамадскай гігіены было вырашана спыніць пахаванні на перапоўненых могілках пры цэрквах у цэнтры горада і іх закрыць, a рэшткі з гэтых могілак перанесці ў падземныя выпрацаваныя каменяломні на поўдзень ад Парыжа (сучасныя Катакомбы Парыжа ў 14 акрузе). Адкрыццё найбуйнейшых парыжскіх могілак адносіцца да пачатку 19 стагоддзя, да эпохі праўлення Напалеона I. Развіццё горада прывяло да таго, што гэтыя могілкі, якія знаходзіліся некалі на ўскраінах, апынуліся свайго роду зялёным аазісам спакою ў цэнтры розных кварталаў шумнай сталіцы. Многія вялікія людзі Францыі і ўсяго свету знайшлі свой апошні прытулак на могілках Пер-Лашэз, некропалі-музеі пахавальнага мастацтва 19 стагоддзя пад адкрытым небам, могілках Манмартра, лабірынта на 11 гектарах, Манпарнас, дзякуючы сваёй строгай планіроўцы набылі назву «бухты спакою» і могілкі Пасі, невялікія, але з самай высокай шчыльнасцю знакамітасцей на квадратны метр.
 
== Культура ==
Набярэжная Сены ў 1991 годзе ўвайшла ў спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА, гэтак жа як прыгарадныя [[Палац Фантэнбло]] ў 1979 годзе і [[Версаль|Версальскі палац]] ў 1981.
 
=== Музеі ===
Адкрыты ў 1793 годзе ў былой рэзідэнцыі французскіх каралёў музей [[Луўр]] складаецца з 8 тэматычных аддзелаў дзе на плошчы 60.600 м² представленa адна з найбуйнейшых сусветных калекцый, якая складаецца з 35000 экспанатаў - — шэдэўраў заходнееўрапейскага мастацтва сярэдніх стагоддзяў да 1848 года, а таксама антычных цывілізацый старажытных егіпцян, старажытных рымлян, этрускаў, цывілізацый блізкага ўсходу і мастацтва ісламскіх народаў. Менавіта ў ім захоўваюцца такія сусветныя шэдэўры, як [[Мона Ліза]] (Джаконда) і Венера Мілосская.
[[Выява:Louvre 2007 02 24 c.jpg|center|thumb|700px|[[Луўр]] і [[піраміда Луўра|шкляная піраміда]], якая служыць галоўным уваходам у музей]]
 
=== Тэатры ===
Парыжская опера ўнесла значны ўклад у развіццё опернага мастацтва. Сёння ў Парыжы два оперныя тэатры: Опера Гарнье, вядомая таксама як «Гранд Опера», і Опера на Бастыліі. Адкрытая ў [[1875]] годзе і названая ад імя архітэктара Опера Гарнье, плошчай 11237 м ², з'яўляеццаз’яўляецца самым вялікім оперным тэатрам у свеце. Новая Бастыльская опера існуе толькі з [[1989]] года. З моманту адкрыцця новай оперы Палац Гарнье выкарыстоўваецца галоўным чынам для [[балет]]ных пастановак і класічных оперных спектакляў.
 
Знакаміты тэатр Камеды Франсэз паўстаў у [[1680]] годзе з зліцця былога тэатра [[Мальер]]а ''Illustre Théâtre'' з некалькімі тэатральнымі трупамі. Сярод акцёраў, якія гулялі на сцэне Камеды Франсэз, былі такія вядомыя асобы, як [[Сара Бернар]] і [[Жан-Луі Баро]]. Сёння тэатр выступае ў асноўным з класічным рэпертуарам.
Радок 343 ⟶ 346:
=== Кабарэ ===
[[Выява:Théophile-Alexandre Steinlen - Tournée du Chat Noir de Rodolphe Salis (Tour of Rodolphe Salis' Chat Noir) - Google Art Project.jpg|thumb|100px|афіша [[Чорны кот, кабарэ|кабарэ «Tournee du Chat Noir»]]]]
Для прыхільнікаў вар'етэвар’етэ ў Парыжы адкрыта вялікая колькасць [[кабарэ]]. Найбольш вядомыя з іх - — [[Мулен Руж]], Лідо, [[Крэйзі Хорс]] і Парадыз Лаціна ў [[Лацінскі квартал|Лацінскім квартале]].
 
Адным з сімвалаў Парыжа лічыцца рэклама кабарэ «[[Чорны кот, кабарэ|Tournee du Chat Noir]]» намаляваная Тэафілам Стэйнленам у 1896 годзе. Кабарэ знаходзілася ў багемным раёне Парыжа - — [[Манмартр]]ы.
 
=== Кінематограф ===
Кінематограф як відовішчнае мастацтва нарадзіўся менавіта ў Парыжы  — {{ДС|28|12|1895}} г. у «Гран-кафэ» на [[бульвар Капуцынак|бульвары Капуцынак]] адбыўся першы публічны паказ «Сінематографа [[браты Люмьер|братоў Люмьер]]».
 
== Транспарт ==
 
=== Авіятранспарт ===
Парыж абслугоўваюць два буйныя міжнародныя аэрапорты:
 
* «[[Аэрапорт Шарль дэ Голь|Шарль дэ Голь]]» з 57.900.000 пасажырамі ў год (дадзеныя 2009 года) з'яўляеццаз’яўляецца другім у Еўропе па аб'ёмеаб’ёме пасажыраперавозак (пасля лонданскага аэрапорта Хітроў).
* «[[Аэрапорт Парыж-Арлі|Арлі]]» з 25.100.000 пасажырамі (дадзеныя 2009 года) знаходзіцца на 11-м месцы ў Еўропе. Прыкладна палова трафіку аэрапорта прыпадае на ўнутраныя рэйсы.
У ведамстве кампаніі Aéroports de Paris знаходзіцца таксама 12 дробных аэрапортаў і аэрадромаў парыжскага рэгіёна, у тым ліку:
 
* Аэрапорт Ле Буржэ - — вядомы дзякуючы авіясалонам.
Бюджэтныя авіякампаніі могуць выкарыстоўваць аэрапорты для сваіх «парыжскіх» рэйсаў аддаленыя аэрапорты:
* Аэрапорт Ватры (фр. Aéroport Paris - — Vatry, 140  км на ўсход ад Парыжа).
* Аэрапорт Бовэ (фр. Aéroport de Beauvais-Tillé, 80  км на поўнач ад Парыжа).
 
=== Чыгуначны транспарт ===
Чыгуначныя лініі парыжскіх вакзалаў злучаюць сталіцу з усімі рэгіёнамі Францыі і суседнімі краінамі. Сувязь паміж вакзаламі добра наладжана з дапамогай грамадскага транспарту.
 
* [[Вакзал Сен-Лазар]]  — Нармандыя.
* [[Паўночны вакзал, Парыж|Паўночны вакзал]]  — паўночны кірунак ([[TGV]]), Вялікабрытанія (Eurostar), Бельгія і Галандыя (Thalys).
* [[Усходні вакзал, Парыж|Усходні вакзал]]  — ўсходні кірунак, Германія, Аўстрыя.
* [[Ліёнскі вакзал]]  — рэгіёны Цэнтр і паўднёвы ўсход ([[TGV]]), Альпы, Швейцарыя, Італія.
* [[Вакзал Берсі]]  — Альпы, Італія (начныя цягніка).
* [[Вакзал Аўстэрліц]]  — паўднёва-заходні кірунак ([[TGV]]), Іспанія, Партугалія.
* [[Вакзал Манпарнас]]  — Брэтань і захад Францыі ([[TGV]]).
 
=== Грамадскі транспарт ===
Радок 379 ⟶ 383:
 
== Вядомыя ўраджэнцы і жыхары ==
* [[Мікола Абрамчык]]  — беларускі грамадскі і палітычны дзеяч, публіцыст, інжынер. Прэзідэнт [[Рада БНР|Рады БНР]].
* [[Адольф Шарль Адан]]  — французскі кампазітар, аўтар опер і балетаў.
* [[Брыжыт Бардо]]  — французская актрыса, спявачка, фотамадэль, абаронца жывёл, актывістка руху абароны праў жывёл.
* [[Сара Бернар]]  — французская актрыса.
* [[Філіп Гарэль]]
* [[Клод Гарамон]] (1490—1561), друкар і [[дызайнер]] [[шрыфт]]оў
* [[Жан-Поль Гацье]]  — мадэльер.
* [[Аляксандр Дзюма, сын|Аляксандр Дзюма]]
* [[Жак Ібер]]
* [[Ніна Ляўковіч]]  — беларуская грамадcка-палітычная дзеячка, пісьменніца.
* [[Сафі Марсо]]
* [[Жорж Мельес]]
Радок 397 ⟶ 401:
* [[Андрэ Сітраен]]
* [[Клод Шаброль]]
* [[Марыс Шэвалье]]  — эстрадны спявак.
* [[Мікалай Кінскі]]  — амерыканскі [[акцёр]].
* [[Рабер Дуано]]  — фатограф.
 
== Гл. таксама ==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Парыж"