Язэп Юр’евіч Лёсік: Розніца паміж версіямі

Спачатку Язэп Лёсік быў прыхільнікам аўтаноміі Беларусі ў складзе Расійскай федэрацыі, на той час гэта было папулярнае меркаванне, а поўная незалежнасць не ўяўлялася магчымай. Акрамя Беларусі, лічыў ён, у федэрацыю павінны былі ўвайсці Украіна, Літва, Латвія, Вялікаросія, Сібір, землі Каўказа, Фінляндыя, Эстонія і інш. Ён пісаў: «''Мы павінны мець свой беларускі парламент, сваю Беларускую Краёвую Раду, цалкам незалежную ў межах свайго краёвага заканадаўства ад цэнтральнага, агульнадзяржаўнага ўрада. Толькі такія справы, як зносіны з загранічнымі дзяржавамі, мытна-грашовая сістэма, вярхоўнае кіраўніцтва ваеннымі сіламі, важнейшыя жалезныя дарогі, павінны знаходзіцца пад загадам агульнадзяржаўнай уласці, каторая гэтаксама павінна складацца з прадстаўнікоў усіх нацый і краёў''».<ref>«Аўтаномія Беларусі» (1917).</ref> Пасля разгону [[Першы Усебеларускі з’езд|Усебеларускага з'ездаз’езда 1917 года]] і падпісання [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міру 1918 года]] перайшоў на пазіцыі незалежнай Беларускай дэмакратычнай рэспублікі. Ідэолаг і прапагандыст беларускай незалежнасці.

Пасля 1920 года ад палітычнай дзейнасці адышоў.

Удзельнік Беларускага навуковага з'ездуз’езда. ЧленСябра [[ІнбелкультІнстытут беларускай культуры|Інбелкульта]]у (1921-301921—1930). Вытокі беларускай нацыянальнай культуры Язэп Лёсік даследаваў у артыкуле «Культурны стан Беларусі к моманту Лютаўскае рэвалюцыі» (1924), дзе прыйшоў да высновы, што «''як свядомасць вызначаецца быццём, так культурны стан народа вызначаецца яго эканамічна-грамадзянскімі ўзаемаадносінамі''». Ён аўтарАўтар артыкулаў і нарысаў па гісторыі Беларусі: «1517—1917 (да юбілею 400-лецця беларускага друку» (1917), «Гісторыя Вялікага княства Літоўска-Беларускага», «Памяткі старасвецкай беларускай мовы і пісьменства» (1918), «Памятка» (1919), «ЛігваЛітва-Беларусь» (1921), «Бітва пад Грунвальдам у апісанні хронікі Быхаўца, Длугаша, Бельскага і інш.» (1922), старадрукаў: «Графіка, правапіс і мова ў тэстаменце кн. Саломерацкага і ў двух другіх дакументах з папер Саломерацкіх XVI ст.» (1929).

Адназначна выступаў за захоўванне [[кірыліца|кірылічнага алфавіта]]. Дужа ўхваляў «навуковасць і лагічнасць» [[Сербскі кірылічны алфавіт|сербскай кірылічнай азбукі. У 1923-25 выступіў з крытыкай граматыкі [[Б. Тарашкевіч]]а,. прапаноўваў значныя змяненні ў беларускім алфавіце, правапісе, граматыцы, прызначаныя да іх спрашчэння, асноўваючыся на народнай беларускай традыцыі.

У 1923—19251923-1925 гадах выступіў з крытыкай граматыкі [[Браніслаў Адамавіч Тарашкевіч|Браніслава Тарашкевіча]], прапаноўваў значныя змяненні ў беларускім алфавіце, правапісе, граматыцы, прызначаныя да іх спрашчэння, асноўваючыся на народнай беларускай традыцыі. Між іншым, у алфавіце: замены «ы->и», «й->ј», «э->є», увядзенне літар «ӡ» і «ӡ̌» для перадачы афрыкат «дз» і «дж»; у правапісе: пісанне галосных «я, е, ё, ю» на пачатках складоў у форме «ј+а, е, о, у», значнае пашырэнне прынцыпу «[[Аканне|акання]]», скасаванне пісанне мяккага знакузнака («мёртвай літары») між падвойных зычных і пасля «з-с, ц-дз» перад мяккімі зычнымі.

У друку, апроч уласнага прозвішча (таксама ў напісаннях Лесік, Лосік, Ліосік) выступаў пад псеўданімамі (тагач. «крыптанімамі») Павал Ксяневіч, Язэп Ксяневіч, Язэп Ліхадзіеўскі, М. Кепскі, J. L. (Apalczenniec) і іх разнаст.разнастайнымі скарачэннямі і варыянтамі<ref>(Жынкін 1994) Каментарыі //… С. 325.</ref>.

Адзін з першых арганізатараў бясплатных беларускіх курсаў (Мінск, восень 1917). Выкладаў на [[Мінскія беларускія настаўніцкія курсы (1918)|МінскіхМенскіх беларускіх настаўніцкіх курсах]] (1918-191918—1919). Ініцыятар аднаўлення «[[Беларускі вучыцельскі хаўрус|Беларускага вучыцельскага хаўрусухаўруса]]», адзін з аўтараў яго статутустатута. Выкладчык у [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт|БДУ]] (1921—1930). Аўтар шэрагу падручнікаў па беларускай мове: «Практычная граматыка» (1921)<ref>Паўтор граматыкі Тарашкевіча 1918.</ref>, «Беларуская мова. Пачатковая граматыка» (1924), «Беларуская мова. Правапіс» (1924)<ref>Граматыка 1921 з пэўнымі змяненнямі і дапаўненнямі.</ref>.

ПяруАўтар Язэпа Лёсіка належыць шэрагшэрау літаратурных твораў. Першы вядомы твор: апавяданне «Рабы Міхась Крэчка, што быў за суддзю», надрукаваны ў «Нашай Ніве» (19.7. ліпеня 1912). Апавяданне «Не ўсе ж разам, ягамосці!..», выходзіла асобнай кніжкай (1914). «Апавяданне без назвы» (друк.друкавалася уў газетах «[[Вольная Беларусь]]» і «[[Беларусь (газета, Мінск)|Беларусь]]», 1917-201917—1920). Язэп Лёсік — аўтар твораў [[:s:Гэркулес і селянін|«Геркулес і селянін»]], «[[:s:Бусел і бусляняты|Бусел і бусляняты]]», «Па-валачобнаму», некалькі вядомых вершаў. Шмат твораў у публікацыях і рукапісах страчаныстрачаныя.

Яго літаратурны талент заўважыў і высока ацаніў М.[[Максім Іванавіч Гарэцкі|Максім Гарэцкі]], асабліва адзначыўшы «Апавяданне без назвы». У 1921 годзе Язэп Лёсік падрыхтаваў да друку зборнік мастацкай прозы «Родныя вобразы», але ён быў забаронены.<ref>Забаронены да друку Галоўлітам БССР з-запраз «нацыяналістычнаганацыяналістычны», і «рэлігіёзна-дагматычнагадагматычны» характару (1921)характар.</ref>

У публіцыстыцы Язэпа Лёсіка 1917-201917—1920 гадоў асноўнае месца займалі праблемы незалежнасці Беларусі, яе нацыянальнага адраджэння, гісторыі і будучыні, нацыянальнае пытанне (брашура «Аўтаномія Беларусі», арт. [[:s:«Вольная Беларусь»|«Вольная Беларусь»]], «[[:s:Нацыянальны ўціск|Нацыянальны ўціск]]», «Цёмныя сілы заварушыліся», «[[:s:Хто вінавайца вайны|Хто вінавайца вайны]]», «[[:s:Праціўнікам беларускага руху|Праціўнікам беларускага руху]]», «Чаму гэта так?», «[[:s:Нашы патрэбы|Нашы патрэбы]]», «[[:s:Нашто нам федэрацыя?|Нашто нам федэрацыя?]]» (усе 1917), «[[:s:Гістарычная няўхільнасць|Гістарычная няўхільнасць]]», «[[:s:Рабочы стан пануючых і прыгвалчаных нацый|Рабочы стан пануючых і прыгвалчаных нацый]]» (абодва 1918) і інш.

Як літаратар, адзначаны як «талентны апавяданнік»; яго творчасць «вельмі нацыянальная, народна-беларуская…» ([[М.Максім Іванавіч Гарэцкі|Максім Гарэцкі]], [[1919]]). У пазнейшыя савецкія часы (1960—1970-я) адзначалася, што ён «''у творах… дапускаў памылкі нацыяналістычнага характару''».