Гедройцы: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Тэгі: першае рэдагаванне Візуальны рэдактар |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 1:
'''Гедройцы''' — княжацкі род, прадстаўнікі якога займалі высокія дзяржаўныя, царкоўныя і ваенныя пасады ў ВКЛ. Карысталіся гербам [[герб «Ружа»|«
З [[Удзельны князь|удзельных князёў]], уладанні якіх знаходзіліся ў {{нп5|Гіедрайчэй|Гедройцах|lt|Giedraičiai}} і іх ваколіцах на поўнач ад [[Вільня|Вільні]]. Паводле [[Беларуска-літоўскія летапісы|беларуска-літоўскіх летапісаў]], гісторыкаў [[М. Стрыйкоўскі|М. Стрыйкоўскага]] і [[А. Каяловіч]]а, Гедройцы паходзяць ад легендарнага [[Даўспрунк]]а, што прыбыў у [[Літва|Літву]] з [[Палямон]]ам. Нібыта нашчадак Даўспрунка [[Гедрус]] (або Даўмонт) заснаваў Гедройцы і назваўся князем Гедройцкім. Нягледзячы на фантастычнасць гэтых звестак, магчыма, што Гедройцы паходзілі з княжацкай дынастыі, што кіравала ў Літве да [[Гедзімінавічы|Гедзімінавічаў]]. З [[16 ст.]] карысталіся прыдомкам ''Даўмонт'', што павінна было сведчыць пра іх старажытнае княжаскае паходжанне. Першае дакументальнае ўпамінанне Гедройцаў адносіцца да [[1399]], калі [[Вітаўт]] разглядаў іх судовую справу з [[Віленскі біскуп|віленскім біскупам]]. У час заключэння [[Гарадзельская унія 1413 года|Гарадзельскай уніі 1413 года]] прынялі [[герб «Порай»]]. У першай палове [[15 ст.]] жылі князі Война, Гоюл і Ягайла Гедройцы, якія падпісалі як сведкі міжнародныя акты [[Свідрыгайла|Свідрыгайлы]] і [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]]. Ужо ў [[16 ст.]] род Гедройцаў моцна разгалінаваўся, многія яго прадстаўнікі страцілі [[князь|княжацкі тытул]]. Паводле попіса [[войска Вялікага Княства Літоўскага]] [[1528]] года ваеннаабавязанымі былі 85 Гедройцаў (князі і [[баяры]]), якія выступалі на вайну асобнай [[харугва]]й. Адна з княжацкіх ліній роду Гедройцаў карысталася прозвішчам Юрага. У [[15 ст.]] ў [[Кракаўскі ўніверсітэт|Кракаўскім універсітэце]] вучыліся 6 Гедройцаў.
== Выбітныя прадстаўнікі роду ==▼
* [[Герман Гедройц|Герман]] (?—1439), канонік кракаўскі з 1433, схаластык улацлаўскі з 1435.
* [[Міхал Гедройц|Міхал]] (каля 1425—4.5.1485), сын Юрыя. Набыў вядомасць набожным аскетычным жыццём, лічыўся прадказальнікам і цудатворцам. Пасля смерці яго называлі благаславёным.
* [[Матэвуш Барталамеевіч Гедройц|Матэвуш Барталамеевіч]] (каля 1500—каля 1563). Дзяржаўца кернаўскі і мейшагольскі ў 1547—60, харужы гедройцкі ў 1557, намеснік (падваявода) віленскі з 1560, маршалак гаспадарскі з 1562.
* [[Мальхер Матушавіч Гедройц|Мальхер Матушавіч]] (Мельхіёр; 1536—6.4.1609), сын Матэвуша Барталамеевіча. У 1575 абраны капітулай біскупам жамойцкім.
* [[Юрый Гедройц|Юрый]] (?—1619), сын Пятра Марцінавіча. Вількамірскі падсудак з 1598 і суддзя земскі з 1607.
* [[Марцін Матушавіч Гедройц|Марцін Матушавіч]] (?—1621), сын Матэвуша Барталамеевіча. Стараста абельскі ў 1586—1607, вількамірскі з 1589, дзяржаўца бельскі, ваявода мсціслаўскі з 1617.
* [[Зыгмунт Мікалаевіч Гедройц|Зыгмунт Мікалаевіч]] (?—1625), сын Мікалая Марцінавіча. Віленскі паборца ў 1578, падсудак з 1596, суддзя земскі з 1612.
* [[Эзэаш Гедройц|Эзэаш]] (?—1629), сын Зыгмунта Мікалаевіча. Пакаёвы дваранін каралевы ў 1621—25, маршалак ваўкавыскі з 1625.
* [[Марцыян Уладзіслававіч Гедройц|Марцыян Уладзіслававіч]] (?—1649), сын Уладзіслава Пятровіча. Падстолі полацкі з 1613, віленскі падсудак з 1634, суддзя земскі з 1647.
* [[Арнольф Янавіч Гедройц|Арнольф Янавіч]] (?—пасля 1656), сын Яна (Януша). Пінскі мечнік з 1641, чашнік у 1650, войскі з 1656.
* [[Ян Стафан Гедройц|Ян Стафан]] (?—13.5.1802), сын Бенядзікта. Біскуп інфлянцкі з 1764, жамойцкі з 1778.
* [[Рамуальд Тадэвуш Гедройц|Рамуальд Тадэвуш]] (1750—1824), сын Юзафа, ваенны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага, адзін з кіраўнікоў [[Паўстанне Тадэвуша Касцюшкі|паўстання Тадэвуша Касцюшкі]]
{{зноскі}}
Радок 14 ⟶ 21:
== Літаратура ==
* [[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В. Л.]] Генеалагічныя табліцы старадаўніх княжацкіх і магнацкіх беларускіх родаў 12-18 ст. — Мн.: БелЭН, 1993.
* Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku. Warszawa, 1895. S. 65—76;
* Wojtkowiak Z. Powiat Giedrojcie // Zapiski historyczne. 1978. № 2;
* Semkowicz W. O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle roku 1413 // Lituano-Slavica Posnaniensia. Poznań, 1989. Т. 3. S. 73—75;
* Думин С. В. Князья Гедройц // Дворянские роды Российской империи. Т. 2. СПб., 1995;
* Шумков А. А. Князья Гедройцы // Дворянский календарь. СПб., 1996. Тетрадь 1;
* Шаланда А. Да праблемы складання сапраўднага гербоўніка шляхты Браслаўскага павета ВКЛ другой паловы XVI—XVIIст. // Браслаўскія чытанні: Матэрыялы V-й навукова-краязнаўчай канферэнцыі. Браслаў, 2001.
== Спасылкі ==
* {{vkl.by|687}}
{{накід}}
[[Катэгорыя:Род Гедройцаў| ]]
| |||