Вікіпедыя

Мацярдушка звычайная: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дапаўненне, афармленне
дапаўненне
Радок 26:
|tpl =
}}
'''Мацярдушка звычайная'''<ref name="Киселевский">{{кніга
[[Выява:Illustration Origanum vulgare0.jpg|thumb|left|200px|Батанічная ілюстрацыя]]▼
[[Файл:Bombus lucorum - Origanum vulgare - Keila.jpg|міні]]▼
 
'''Мацярдушка звычайная'''<ref>Лекарственные растения и и их применение. Изд. 5-5, перераб. и доп. «Наука и техника». Мн., 1974. 592 с. с ил. (АН БССР. Ин-т эксперим. ботаники им. В. Ф. Купревича)</ref>, '''Маяран садовы'''<ref name="Киселевский">{{кніга
|аўтар = [[Анатоль Іванавіч Кісялеўскі|Киселевский А. И.]]
|частка =
Радок 41 ⟶ 38:
|год = 1967
|том =
|старонкі = 8090
|старонак = 160
|серыя =
|isbn =
|тыраж = 2350
}}</ref><ref>Лекарственные растения и и их применение. Изд. 5-5, перераб. и доп. «Наука и техника». Мн., 1974. 592 с. с ил. (АН БССР. Ин-т эксперим. ботаники им. В. Ф. Купревича)</ref> (''Origanum vulgare'') — шматгадовая травяністая расліна сямейства губакветных.
 
== Назва ==
 
МайранМацярдушка звычайная, мар’янкамацердушка, мацержанка<ref>[[Міхал Адольфавіч Федароўскі|Federowski M.]] Lud Bialoruski na Rusi litewskiej. Krakow, I, 1897</ref>, лябёдка, мажэржанка, мацердушка, мацержанка, размар’ян<ref>{{нп3|Мікалай Іванавіч Аненкаў|Анненков Н.|ru|Анненков, Николай Иванович}} [[:s:ru:Ботанический словарь (Анненков)/Origanum vulgare/ДО|Ботанический словарь]], Спб, 1878</ref>, душанка, мята глухая, мята палявая<ref>{{нп3|[[Міхаіл ВасільевічМікалаевіч РытаўГанчарык|РытовГанчарык М. ВМ.|ru|Рытов]] Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, Михаилт. Васильевич}}II Русскиеі лекарственныеIV. растенияГоры-Горки, 1927</ref>, лябёдка, мацеранка<ref name="Верас">[[Зоська Верас|З. тВерас]], Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік, Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. IБэкэра. ПетроградВiльня, 1918Субач 2, 1924</ref>, мацярдушказянощка, мята глухая, мята лясная, пчалалюб<ref>Васількоў І.  Г.  Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларуси, т. III. Горы-Горкі, 1927</ref><ref>{{нп3|Міхаіл Васільевіч Рытаў|Рытов М. В.|ru|Рытов, Михаил Васильевич}} Русские лекарственные растения. т. I. Петроград, 1918</ref><ref>[[К. Чалоўскі|Чоловский К.]] Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.</ref>, бабіна душыца, мацярынка, бабіна душыца (раней вельмі шырока ўжывалася пры [[жаночыя захворванні|жаночых захворваннях]]), душанка, пчалалюб. Блізкая сваячка [[маяран]]у, таму яшчэ называлася «дзікі маяран»<ref>{{Крыніцы/НашаЕжа|Белы|Мацярдушка}}</ref>.
 
== Батанічнае апісанне ==
▲[[Выява:Illustration Origanum vulgare0.jpg|thumb|left|200px250px|Батанічная ілюстрацыя]]
 
Вышыня да 50 см з маленькімі авальным лісцем і ружовымі кветкамі. Расце па ўсёй [[Беларусь|Беларусі]], пераважна на ўскрайках лясоў, на пагорках з сухой, вапнавай асновай. Можна ўжываць у тых самых стравах. Трава змяшчае [[эфірныя алеі|эфірны алей]], [[дубільныя рэчывы]] і [[вітамін C]].
 
== Значэнне і выкарыстанне ==
▲[[Файл:Bombus lucorum - Origanum vulgare - Keila.jpg|250px|міні]]
 
У сучаснай беларускай кулінарыі амаль не выкарыстоўваецца. Лісце мацярдушкі можна дадаваць у [[супы]] (напрыклад, [[гарохавы суп|гарохавы]]), да баранавай пячонкі, вэнджаных кілбас, да страў з [[яйкі|яек]], [[салата, страва|салаты]] з садавіны (асабліва [[фасоля|фасолі]]). Вельмі папулярная прыправа ў [[Італія|Італіі]], адзін з сімвалаў [[італьянская кухня|італьянскай кухні]] (лісце дадаюць у [[соўсы]], салаты з [[тамат]]аў, [[баклажан]]аў, [[цукіні]] і іншыя, прыпраўляюць стравы з марской [[рыба|рыбы]] і [[мяса]], апроч [[бараніна|бараніны]]; абавязковы кампанент сапраўднай [[піца|піцы]]), а таксама ў [[Францыя|Францыі]], [[Грэцыя|Грэцыі]], вядомая з антычнасці. [[Грэчаская мова|Грэчаская]] назва ''oregano'' (таксама гандлёвая назва на міжнародным рынку) азначае «радасць гор».
 
Даўней шырока ўжываўся ў народным побыце Беларусі, [[Украіна|Украіны]] і іншых славянскіх краін: некалькі сцяблоў мацярдушкі клалі ў бочку пры засолцы [[агурок|агуркоў]], адвар травы дадавалі ў [[квас]], сухой травой абкурвалі глечыкі з-пад [[малако|малака]], у хатнім [[піваварства|піваварстве]] ўжывалі заміж [[хмель|хмелю]], пучкі развешвалі па сценах шляхецкіх абораў дзеля [[дэзінфекцыя|дэзінфекцыі]]. Перад заваркай кветкі разам са сцяблом разміналі.
 
Адвар мацярдушкі — папулярны сродак як [[народная медыцына|народнай]], так і [[афіцыйная медыцына|афіцыйнай медыцыны]] (ад захворванняў [[нервовая сістэма|нервовай сістэмы]], [[ворганыОрганы стрававання|ворганаўорганаў стрававання]]); яго пілі і ў якасці [[гарбата|гарбаты]]. Эфірны («хмелевы») алей з мацярдушкі ужываецца для араматызацыі [[мыла]], [[губная памада|губной памады]], [[зубная паста|зубной пасты]]. Збіраюць у перыяд цвіцення разам з кветкамі; спецыфічныя смак і водар найлепш развіваюцца пры інтэнсіўным сонечным асвятленні, таму яны больш выражаныя ў імпартнага прадукту, чым у мацярдушкі, вырашчанай у нашых шыротах.
 
{{зноскі}}
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Мацярдушка_звычайная"