Чэхія: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Іван Булва (размовы | уклад) |
Іван Булва (размовы | уклад) |
||
Радок 88:
== Гісторыя ==
{{main|Гісторыя Чэхіі}}
Першыя людзі жылі на тэрыторыі сучаснае Чэхіі ў эпоху [[неаліт]]а. У
У [[VII стагоддзе|VII ст.]] франкскі гандляр [[Само]] падтрымаў тутэйшых славян у барацьбе супраць [[Авары|авараў]] і зрабіўся кіраўніком першай цэнтральнаеўрапейскай дзяржавы. У [[VIII стагоддзе|VIII ст.]] сталец захапіў мясцовы маравец, ад яго кіравання бярэ пачатак гісторыя [[Вялікая Маравія|Вялікае Маравіі]]. У канцы [[IX стагоддзе|IX ст.]] у складзе Вялікай Маравіі з’явілася княства [[Чэшскае княства|Багемія]], пад уладай дынастыі [[Пржамысловічы|Пржамысловічаў]]. Напачатку X стагоддзя [[Вялікая Маравія]] [[Бітва пры Прэсбургу|была знішчана]] [[мадзьяры|мадзьярамі]], аднак чэшскія князі, браты [[Спытыгнеў I]] і [[Ураціслаў I]] паспяхова адбілі мадзьярскае нашэсце. У 1002 годзе Багемія на правах аўтаномнага суб'екта ўвайшла ў склад [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай Імперыі]], у 1198 княства было пераўтворана ў каралеўства. Залатым векам [[Каралеўства Багемія|Багеміі]] стала ХIV стагоддзе, калі яе кароль [[Карл IV Люксембургскі|Карл IV]] атрымаў уладу над усёй імперыяй і заснаваў рэзідэнцыю ў [[Градчаны|Градчанах]].
У 1402 пражскі багаслоў [[Ян Гус]] распачаў пратэстанцкую рэфармацыю, у выніку чаго разгарнуліся [[Гусіцкія войны]] (1419–1434), якія нанеслі шкоду землям сучаснае Чэхіі. У 1526 Багемія трапіла пад уладу аўстрыйскіх [[Род Габсбургаў|Габсбургаў]]. У 1618 годзе чэхі ўзнялі антыфеадальнае і антыгабсбургскае паўстанне, якое дало пачатак [[Трыццацігадовая вайна|Трыццацігадовай вайне]] і было жорстка задушана. У 1621 былі пакараны лідары паўстання
▲[[Гусіцкія войны]] нанеслі шкоду землям сучаснае Чэхіі. У 1618 годзе чэхі ўзнялі антыфеадальнае і антыгабсбургскае паўстанне, якое дало пачатак [[Трыццацігадовая вайна|Трыццацігадовай вайне]] і было жорстка задушана. У 1621 былі пакараны лідары паўстання; аўстрыйскія [[Габсбургі|Габсбургі]] канчаткова ўключылі Багемію ў склад Аўстрыйскай імперыі, і для чэшскага народа пачаліся цёмныя часы анямечвання і акаталічвання: у сярэдзіне ХІХ стагоддзя па-чэшску размаўлялі ўсяго 15 % насельніцтва краіны (якое, дарэчы, скарацілася на траціну). У канцы ХІХ стагоддзя, калі Аўстрыйская імперыя трансфармавалася ў [[Аўстра-Венгрыя|Аўтра-Венгрыю]], у Чэхіі пачынаецца перыяд [[чэшскае нацыянальнае адраджэнне|чэшскага нацыянальнага адраджэння]]. На франтах Першай сусветнай вайны ваявала каля 1,4 млн чэшскіх жаўнераў, з іх каля 90 000 змагаліся ў арміях дзяржаў [[Антанта|Антанты]].
[[File:Czechoslovakia II.png|thumb|Першая Чэхаславакія (1918–1938)]]
Радок 104 ⟶ 102:
Пасля вайны Чэхаславакія паспрабавала зрабіцца «мастом» паміж Захадам і Усходам, але [[Камуністычная партыя Чэхаславакіі|Камуністычная партыя]] ўзмацнілася і [[пераварот у Чэхаславакіі, 1948|ў лютым 1948 усталявала сацыялістычны рэжым]]. Чэхаславакія далучылася да Савецкага блока. У [[1968]] кіраўнікі краіны вырашылі змяніць тактыку Камуністычнай партыі на пабудову «сацыялізму з чалавечым тварам». Аднак войскі Арганізацыі Варшаўскага дагавора прыпынілі гэтыя спробы — рэформы і іх крывавае завяршэнне вясной [[1968]] года атрымалі назву «[[Пражская вясна|Пражскае вясны]]».
У [[1989]] годзе ў Чэхаславакіі здарылася бяскроўная "[[аксамітная рэвалюцыя]]", што паклала канец кіраванню [[Камунізм|камуністаў]]. А ў [[1993]] годзе краіна падзялілася на незалежныя Чэхію і Славакію ("аксамітны развод"). У [[1999]] годзе Чэхія далучылася да [[НАТА]], у [[2004]] годзе — да [[Еўрасаюз]]а, у 2007 стала часткай [[Шэнгенская зона|Шэнгенскай зоны.]]
== Насельніцтва ==
| |||