Вікіпедыя

Чэхія: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Радок 68:
Дэмакратычная парламенцкая рэспубліка. Унітарная дзяржава, дзеліцца на 13 краёў. Сённяшня Чэхія ўспадкавала землі гістарычных рэгіёнаў [[Багемія]], [[Маравія]] і [[Чэшская Сілезія]]. Уваходзіць у ЕС, [[НАТА]], [[Шэнгенскае пагадненне]], [[АБСЕ]], [[Савет Еўропы]].
 
Насельніцтва Чэхіі складае 10,6 млн чалавек. 95 % жыхароў краіны — [[чэхі]], другі па колькасці заходнеславянскі народ. У рэлігійным складзе пераважаюць каталікі, але іх усяго 20 %, паколькі Чэхія вядомая як адна з найбольш [[атэізм|атэістычных]] краін свету. Урбанізацыя складае 71 %: у Празе жыве 1,3 млн чал, больш за 100 000 жыхароў маюць [[Брно]], [[Острава]], [[Пльзень,]] [[Оламаўц]].
 
Чэхія — эканамічна развітая краіна, высокапрыбытковая (паводле класіфікацыі [[Сусветны банк|Сусветнага банку]]) сацыяльна-арыентаваная рынкавая эканоміка. Першая дзяржава Цэнтральнай і Усходняй Еўропы, прынятая ў [[Арганізацыя эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця|Арганізацыю эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця]] (1995). З 2004 года з’яўляецца сябрам [[ЕС]]. Чэхія прызнана адной з самых бяспечных краін свету.
Радок 149:
{{main|Насельніцтва Чэхіі}}
[[File:Czech rep. population graf.png|thumb|Дынаміка колькасці насельніцтва Чэхіі (1960 – 2016)]]
Па колькасці насельніцтва сярод краін [[Еўропа|Еўропы]] Чэхія суседнічае з [[Грэцыя]]й, [[Венгрыя]]й, [[Партугалія]]й. Да 1980-х насельніцтва краіны хутка павялічвалася, у 1980-х прырост запаволіўся, а у 1990-х стаў нулявым, (ў асобныя гады — адмоўным). Найгоршая дэмаграфічная сітуацыя назіралася ў пачатку 2000-х, а вось з 2005 колькасць жыхароў краіныЧэхіі пачала рашуча ўзрастаць. Варта адзначыць, што станоўчайстаноўчая дынамікайдынаміка уў вялікай ступені Чэхіявынікае абавязаназ фактару іміграцыі, якая выклікана эканамічнымі поспехамі. Нараджальнасць жа ў 2018 была меншай за смяротнасць (9,2 супраць 10,5 на 1000 чалавек), а [[суамарны каэфіцыент нараджальнасці]] складаў усяго 1,46. Як і паўсюль у Еўропе, насельніцтва Чэхіі старэе: доля асобаў старэйшых за 65 гадоў амаль дасягнула 20 %, сярэднестатыстынаму чэху ў 2018 было 42,5 гадоў.<ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ez.html</ref>
 
[[File:Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 068.jpg|thumb|left|Чэхі ў заходнебагемскіх народных строях]]
БольшасцьПаколькі пункт "нацыянальнасць" у чэшскім перапісным бланку неабавязковы, 26 % насельніцтва вырашыла не дзяліцца са статыстыкай гэтай інфармацыяй. Тым не менш відавочны, што большасць насельніцтва складаюць [[Чэхі|чэхі]]. Каля 5 % жыхароў Чэхіі ідэнтыфікуюць сябе як [[маравы]] — этнічна блізкая да чэхаў група, што насяляюць землі Маравіі. Сярод [[Нацыянальная меншасць|меншасцяў]] — [[славакі]] (каля 2 %), цыганы ([[цыганы]] (паводле накаторых ацэнак — да 250 тысяч)<ref>http://romove.radio.cz/en/article/18158</ref>, [[палякі]], [[яўрэі ў Чэхіі|яўрэі]].
{{таксама}} [[Яўрэі ў Чэхіі]] Пастаянны міграцыйны прыток робіць нацыянальны склад усё болей стракатым. У 2016 у Чэхіі налічвалася каля паўмільёна замежнікаў, палова з якіх прыходзілася на ўкраінцаў і славакаў, а вось трэцяя дыяспара нечаканая: у Чэхіі жыве каля 40 тыс. в'етнамцаў (0,4 % населтьніцтва) — в'етнамскія працаўнікі з'явіліся яшчэ ў сацыялістычныя для Усходняй Еўропы часы, большасць з іх асела на новай радзіме.<ref>https://www.radio.cz/en/section/talking/is-the-czech-republics-vietnamese-community-finally-starting-to-feel-at-home</ref> З іншага боку шмат чэхаў раскідана па ўсім свеце: у адных ЗША паўтара мільёны чалавек маюць чэшскія карані, а Чыкага на пачатку ХХ ст. па колькасці чэшскамоўных жыхароў саступаў толькі [[Прага|Празе]] і [[Вена|Вене]].<ref>http://www.encyclopedia.chicagohistory.org/pages/153.html</ref>
{{таксама}} [[Яўрэі ў Чэхіі]] Усяго каля жыхароў краіны 95 % размаўляюць [[Чэшская мова|па-чэшску]], у тым ліку і маравы, частка якіх размаўляе на [[Мараўскія гаворкі|мараўскіх гаворках]] чэшскай мовы (а хто-ніхто разлядае мараўскую як самастойную заходнеславянскую мову) ▼
 
▲{{таксама}}Каля [[Яўрэі ў Чэхіі]] Усяго каля95 % жыхароў краіны 95 % размаўляюць [[Чэшская мова|па-чэшску]], у тым ліку і маравы, частка якіх размаўляе на [[Мараўскія гаворкі|мараўскіх гаворках]] чэшскай мовы (а хто-ніхто разлядае мараўскую як самастойную заходнеславянскую мову).
Згодна з перапісам [[2001]] году, большасць насельніцтва Чэхіі — [[Атэізм|атэісты]] (59 %), 26 % — [[Каталіцтва|каталікі]], 2,5 % — [[Пратэстантызм|пратэстанты]].
 
[[File:Cathedral of Saint Wenceslas.jpg|thumb|left|Каталіцкі Сабор Святога Вацлава (Оламаўц). Большасць веруючых чэхаў (якіх меншасць) — каталікі]]
Насельніцтва размешчана па тэрыторыі Чэхіі даволі раўнамерна. 73,5 % жыхароў граіны з'яўляюцца гараджанамі (2018), найбольшая канцэнтрацыя гарадскіх паселішчаў на поўначы і на ўсходзе краіны.<ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ez.html</ref> У сталіцы жыве 1,3 млн чалавек.▼
Большасць насельніцтва Чэхіі не вызнае ніякай рэлігіі, з іх 30 % пераканана называюць сябе атэістамі (больш толкі ў Кітаі і Японіі), яшчэ каля 45 % не атаясамлівае сябе ні з якой рэлігіяй.<ref>https://secularpolicyinstitute.net/survey/global-index-of-religion-and-atheism/</ref> Гэта тэндэнцыя не толькі апошніх дзесяцігоддзяў і камуністычнага мінулага — гістарычна чэхі вядомы як адзін з самых талерантных і рэлігійна індэферэнтных народаў. Менавіта тут на пачатку ХIV стагоддзя адбылася першая вялікая спроба рэфармацыі каталіцкай царквы. Тым не менш, каталіцтва на чэшскіх землях адстаяла свае пазіцыі і сёння большасць вернікаў (якіх усяго 20–25 %) — [[Каталіцтва|каталікі]], меншасць — [[Пратэстантызм|пратэстанты]].
 
[[File:Výhled ze Staré radnice na Petrov.jpg|thumb|Брно — другі па памерах горад Чэхіі. Стары горад]]
▲Насельніцтва размешчана па тэрыторыі Чэхіі даволі раўнамерна. 73,5 % жыхароў граіныкраіны з'яўляюцца гараджанамі (2018), найбольшая канцэнтрацыя гарадскіх паселішчаў на поўначы і на ўсходзе краіны.<ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ez.html</ref> У сталіцы жыве 1,3 млн чалавек, у пражскай агламерацыі — каля 2,3 млн. Далей ідуць [[Брно]] (377 тыс), [[Острава]] (294), [[Пльзень]] (169), [[Ліберац]] (102), [[Оламауц]] (100 тыс.чал).
 
== Эканоміка ==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Чэхія"