Казяльцовыя: Розніца паміж версіямі

| name = Казяльцовыя

| image file = Miyama-kinpouge.jpg

| regnum = Расліны

| parent = Ranunculales

}}

'''Казяльцовыя''' (''Ranunculaceae'') — [[сямейства (біялогія)|сямейства]] двухдольных [[Аднагадовыя расліны|адна-]] і [[Шматгадовыя расліны|шматгадовых]] [[Трава|травяністых]] раслін, радзей [[куст]]оў і [[Ліяна|ліян]].

 

У межах сямейства казяльцовых прасочваецца эвалюцыя ад раслін з [[кветка]]мі правільнымі, ацыклічнымі і геміцыклічнымі, з нявызначаным лікам членаў кветкі, да кветак правільных, цыклічных са стабілізацыяй [[Песцік|гінецэя]] да 5 і далей да кветак зігаморфных з далейшай рэдукцыяй гінецэя да 1 ([[рагулькі палявыя]]). Характэрна выпрацоўка прыстасаванняў да распаўсюджвання пладоў ветрам; у выніку [[плод]] становіцца аднанасенным, нераскрывальным ([[Арэшак (плод)|арэшак]]) і на ім узнікаюць прыдаткі-валаскі — {{Bt-bellat|сон раскрыты|Pulsatilla patens}}, {{Bt-bellat|павойнік|Clematis}}, {{Bt-bellat|княжык|Atragene}}.

Эвалюцыя кветак ішла ў напрамку прыстасавання да [[Апыленне|апылення]] рознымі насякомымі. Некаторыя віды не маюць [[Нектарнікі|нектарнікаў]] ([[павойнік]], [[пылюшнік]], [[кураслеп]], [[пралеска]]), насякомых прывабліваюць пылком. Шэраг раслін мае даволі разнастайныя нектарнікі: паглыбленні пры аснове пладалісцікаў у {{Bt-bellat|Лотаць{{!}}лотаці|Caltha}}, у выглядзе ямкі ў аснове пялёстка ([[казялец]], [[мышахвоснік]]), у выглядзе стамінодыяў (княжык сібірскі), з недаразвітых тычынак, з пялёсткаў ({{Bt-bellat|раўнаплоднік|Isopyrum}}, {{Bt-bellat|чэмер|Helleborus}}, {{Bt-bellat|Чарнушка (расліна){{!}}чарнушка|Nigella}}). Для распаўсюджання пладоў вадой (гідрахарыя) у некаторых відаў казяльцовых, якія растуць на балотах, семя ахавана ад намакання шчыльным эндакарпам, а пад эпідэрмай знаходзяцца буйныя паветраныя акаркавелыя клеткі, утвараючыя плавальны пояс ({{Bt-bellat|казялец даўгалісты|Ranunculus lingua}}, {{Bt-bellat|казялец ядавіты|Ranunculus sceleratus}}). У {{Bt-bellat|Лотаць балотная{{!}}лотаці балотнай|Caltha palustris}} насенне разбухае і ператвараецца ў плавальны орган. Іншы раз вадой разносяцца плады, прыстасаваныя для пераносу ветрам. У многіх казяльцовых плады прыстасаваны да пераносу жывёламі на іх знешніх покрывах. Кручкаватыя і {{Bt-bellat|казялец едкі{{!}}казяльца едкага|Ranunculus acris}} і іншых з’яўляюцца органамі прымацавання да футра жывёл, пер’я птушак, адзення людзей (заахарыя, антрапахарыя). У казяльцовых назіраецца распаўсюджанне зачаткаў раслін жывёламі, птушкамі, якія з’ядаюць плады і насенне і распаўсюджваюць з экскрэментамі (эндазаахарыя). У многіх лясных відаў насенныя зачаткі раслін распаўсюджваюцца мурашкамі (мірмекахарыя).

 

 

Казяльцовыя — расліны багатыя [[Алкалоіды|алкалоідамі]], [[Гліказіды|гліказідамі]], з-за чаго некаторыя з іх — важныя [[Лекавыя расліны|лекавыя]], а таксама ядавітыя. Большасць казяльцовых раслін ядавітыя. Выкарыстоўваюцца ў медыцыне [[адоніс вясновы]]<ref name="БЭ1">{{Крыніцы/БелЭн|1|Адоніс}} — С. 126.</ref>, боцікі і інш. Сярод казяльцовых ёсць [[Дэкаратыўныя расліны|дэкаратыўныя]] з прыгожымі кветкамі, фарбавальныя і пустазельныя віды. Дэкаратыўныя віды: [[ворлікі]], [[Боцікі (род раслін)|боцікі]], рагулькі, чарнушка. У травастоі лугоў расліны сямейства казяльцовых — непажаданы кампанент па прычыне ўтрымання ядавітых алкалоідаў і ў сувязі з гэтым іх не ядуць сельскагаспадарчыя жывёлы.

== Літаратура ==

* ''Сапегін Л. М.'' Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін. 2-е выд. — Мінск, 2011.

 

[[Катэгорыя:Казяльцовыя| ]]