Беларускі ПЭН-цэнтр: Розніца паміж версіямі

Прыняты ў Сусветную асацыяцыю пісьменнікаў «Міжнародны [[ПЭН-клуб]]» у маі 1990 года на Сусветным кангрэсе. Зарэгістраваны [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Мінюстам Рэспублікі Беларусь]] [[16 лістапада]] [[1990]] года на падставе Статута і Пастановы [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь|Савета Міністраў]] рэспублікі № 274 ад [[1 лістапада]] [[1990]] года, а таксама перарэгістраваны [[31 кастрычніка]] [[1999]] года. Як член Міжнароднага ПЭН-клуба Беларускі ПЭН-цэнтр мае статус '''«А»''' ў [[ЮНЕСКА]] і дарадчы статус у [[ААН]].

ПЭН-цэнтр — аб'яднанне прафесійных [[літаратар]]аў, створаныстворанае з мэтай пашырэння інтэлектуальнага супрацоўніцтва прадстаўнікоў творчых прафесій, удзелу ў міжнародным літаратурным супрацоўніцтве, развіцця беларускай культуры, выхавання ў грамадскай свядомасці высокіх гуманістычных ідэалаў.

Праграма працуе надля падтрымкупадтрымкі пісьменнікаў, якія вымушаны жыць у выгнанні,. іЯна была ініцыявана ПЭН-клубам у мэтах абмену інфармацыяй і вопытам, а таксама ў мэтах прыцягнення ўвагі грамадскасці да праблем, з якімі сутыкаюцца пісьменнікі-выгнаннікі.

Беларускі ПЭН-цэнтр самым актыўным чынам удзельнічае ў рабоце Камітэта Міжнароднага ПЭН-клуба па мастацкім перакладзе і лінгвістычным праве, штаб-кватэра якога знаходзіцца ў [[Барселона|Барселоне]], і ў першую чаргу па праграме «Усеагульная дэкларацыя лінгвістычных правоў».

У 2015 годзе пра свой выхад з Беларускага ПЭН-цэнтруцэнтра заявілі літаратары [[Алесь Аркуш]] і [[Вінцэсь Мудроў]]. Паводле слоў Алеся Аркуша, знаходзіцца ў складзе гэтай арганізацыі, значыць «''даваць магчымасць яго кіраўніцтву рабіць усё што заўгодна''», бо «''з сябрамі арганізацыі ніхто не раіцца''», ніхто не цікавіцца іх меркаваннем па тым ці іншым пытанні<ref name="БРР">{{cite web| author =Анна Шайкоўская| date =2017| url =https://www.racyja.com/kultura/belaruski-pen-tsentr-skalanuu-skandal/ | title = Беларускі ПЭН-цэнтр скалануў скандал|publisher =[[Беларускае Радыё Рацыя]]| accessdate =8 сакавіка 2018}}</ref>, а сам ПЭН-цэнтр, які павінен абараняць правы пісьменнікаў, апошнім часам «''ператварыўся ў нейкую кармушку, арганізацыю, дзе проста дзеляць гуманітарку, а не змагаюцца за пісьменнікаў, чым павінны былі ў першую чаргу займацца''»<ref name="Е">{{cite web| author =| date =12 сакавіка 2015| url =https://euroradio.fm/litaratary-pakidayuc-belaruski-pen-centr-z-za-mounaga-skandalu | title =Літаратары пакідаюць Беларускі ПЭН-цэнтр праз моўны скандал |publisher =Еўрарадыё| accessdate =8 сакавіка 2018}}</ref>. Дадатковай прычынай паслужыла заява ПЭН-цэнтруцэнтра пра дыскрымінацыю рускамоўных пісьменнікаў. Па падобнай прычыне пакінуўзаявіў, што пакідае арганізацыю, і пісьменнік [[Сяргей Іванавіч Дубавец|Сяргей Дубавец]]<ref name="БРР" /> (але па стане на 2019 г. ТаксамаС. пакінуўДубавец арганізацыюз'яўляецца ісябрам Рады Беларускага ПЭН-цэнтра). Выйшаў з арганізацыі мастацтвазнаўца Сяргей Харэўскі<ref name="Е" />. Пасля заявы пра «''дыскрымінацыю рускамоўных літаратараў''» пакінуў арганізацыю і драматург [[Юры Станкевіч]], які патлумачыў прычыну свайго сыходу яшчэ і тым, што ён стаў членам ПЭН-цэнтра, калі «''арганізацыя імкнулася прытрымлівацца пісьменніцкага праваабарончага кірунку і нацыянальнай ідэі. А потым прыйшлі "эпігоны", набылі сяброўства выпадковыя і невыпадковыя людзі, і наступіла непазбежнае''»<ref>{{cite web| author =| date =19 сакавіка 2015| url = https://nn.by/?c=ar&i=146259&lang=ru| title =Пісьменнік Юры Станкевіч выходзіць з ПЭН-цэнтра |publisher =[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]| accessdate = 8 сакавіка 2018}}</ref>.

У 2016 годзе ў беларускай літаратурнай прасторы ўзнік скандал па выніках уручэння літаратурнай прэміі «[[Дэбют (літаратурная прэмія)|Дэбют]]», заснаванай Беларускім ПЭН-цэнтрам. На цэрымонііцырымоніі ўручэння прэміі намінацыя «Паэзія» засталася без пераможцы, у выніку чаго маладыя паэты палічылі такое рашэнне журы зняважлівым да іх. Пасля інцындэнтуінцыдэнту паэт [[Алесь Плотка]], які увайшоў у шорт-ліст прэміі, звярнуўся да арганізатараў конкурсу з просьбай, «''каб брыдкі скандал, які ўзнік вакол гэтай намінацыі, быў вырашаны''». Яго падтрымалі і астатнія шортлістэры. Алесь Плотка пракаментыраваўпракаментаваў, што сваім рашэннем не прызначаць пераможцу сярод паэтаў журы парушыла статут прэміі, дзе напісана: «''ў кожнай намінацыі вызначаюцца пераможца (1 месца) і даюцца два заахвочвальныя прызы''»<ref>{{cite web| author =Настасся Салановіч| date =24 сакавіка 2016| url =https://new.naviny.by/rubrics/culture/2016/03/24/ic_articles_117_191278 | title =Скандал на прэміі «Дэбют». Як «Паэзія» засталася без пераможцаў |publisher =[[БелаПАН]]| accessdate =8 сакавіка 2018}}</ref>.

Існуюць праблемы і з іншай літаратурнай прэміяй, заснаванай Беларускім ПЭН-цэнтрам — «[[Прэмія Цёткі]]». Так, у спіс намінантаў могуць не трапіць калектыўныя зборнікі з вялікай колькасцю аўтараў альбо мастакоў, хаця дадзеныгэтае выпадакабмежаванне нідзе не прапісаныпрапісанае, а ў Палажэнні аб прэміі згодна з п. 1.3. наадварот, нават гаворыцца, што «''ў выпадку калектыўнага аўтарства прэмія дзеліцца між усімі аўтарамі кнігі-пераможцы''». Пры гэтым арганізатары спасылаюцца на тое, што журы можа прымаць рашэнні аб прыняцці кнігі да разгляду ў прэміі згодна з уласным меркаваннем<ref>{{cite web| author =Алег Грушэцкі| date =8 сакавіка 2018| url =https://novychas.by/kultura/zury-premii-cjotki-abvjascila-naminantau | title =Журы Прэміі Цёткі абвясціла намінантаў |publisher =[[Новы Час (газета)|Новы Час]]| accessdate = 8 сакавіка 2018}}</ref>.

З [[2014]] года [[Павел Севярынец]], які быў прыняты за кнігу «Лісты з лесу» ў [[2007]] годзе, калі адбываў пакаранне «хіміяй» у Малым Сітне, прынцыпова не плаціў членскія ўнёскі ў Беларускі ПЭН-Цэнтр, аргументуючы гэта тым, што ён хрысціянін і не бачыць для сябе магчымасці падтрымліваць, у тым ліку фінансава, мерапрыемствы, звязаныя з [[прапаганда гомасексуалізму|прапагандай гомасексуальнага ладу жыцця]] пад эгідай арганізацыі. [[15 студзеня]] [[2019]] года ён быў выключаны з арганізацыі<ref name="nn-выключэнне">[https://nn.by/?c=ar&i=229330 Севярынца выключылі з ПЭН-Цэнтра за нясплату ўнёскаў. А ён вінаваціць арганізацыю ў гей-прапагандзе]</ref>, але паведамлена пра выключэнне яму было толькі ў красавіку<ref>https://belisrael.info/?p=19212</ref>. Як прызнавалася Таццяна Нядбай, рашэнне аб выключэнні было складаным і не было адзінагалосным, абмяркоўвалася цягам некалькіх сустрэч Рады<ref name="nn-выключэнне"/>. Апроч Севярынца, за няплату ўнёскаў з цэнтра выключылі таксама [[Глеб Лабадзенка|Глеба Лабадзенку]] і [[Сяргей Шапран|Сяргея Шапрана]]<ref name="svaboda-марксізм"/>.

[[22 кастрычніка]] [[2019]] года Севярынец заявіў, што Беларускі ПЭН-цэнтр захапілі радыкальныя адэпты {{нп5|Культурны марксізм|культурнага марксізму|ru|Культурный марксизм}}, якія на дух не пераносяць хрысціян і займаюцца прапагандай [[ЛГБТ]]<ref name="svaboda-марксізм">[https://www.svaboda.org/a/30232278.html «Гей-лобі і марксісты»: Павал Севярынец абвінаваціў ПЭН-цэнтар у «ганеньні на хрысьціян». Што там адказалі]</ref>. Заснавальнікам «лявацкага гнязда», на ягоную думку, стаў літаратар [[Андрэй Хадановіч]], яго памагатым — [[Павел Анціпаў]] (брат [[Нікалай Анціпаў|Ніка Анціпава]], заснавальніка ЛГБТ-сайта [[Makeout.by]]), да іх жа Севярынец прылічыў [[Анка Упала|Анку Упалу]], [[Уладзімір Лянкевіч|Уладзіміра Лянкевіча]] і масона [[Сяргей Дубавец|Сяргея Дубаўца]]<ref>[https://krynica.info/be/2019/10/22/kulturny-marksizm-i-yago-kamisary/?fbclid=IwAR2wwiJts4Pc6-ZAQ3j6QnHHD9a28Upd8ug133_I9gMy2hOEFJspME136pE Культурны марксізм і яго камісары]</ref>. Палітык абвінаваціў кіраўніцтва цэнтра ў тым, што яныяно не прыняліпрыняло шасцярыхў літаратараўарганізацыю ушэраг свой складлітаратараў, бо тыя з’яўляюцца хрысціянамі, у тым ліку [[Яўген Зубовіч|Яўгена Зубовіча]], [[Павел Булаты|Паўла Булатага]], [[Алесь Гелагаеў|Алеся Гелагаева]], [[Уладзімір Бруй|Уладзіміра Бруя]], [[Антоній Бокун|Антонія Бокуна]], [[Ганна Станіславенка|Ганну Станіславенку]]<ref name="svaboda-марксізм"/>.

[[26 кастрычніка]] [[2019]] года на з’ездзе Беларускага ПЭН-цэнтра ў [[Палац мастацтва (Мінск)|Палацы мастацтва]] была разгледжана заява Паўла Севярынца, які сплаціўкампенсаваў унёскінясплачаную суму ўнёскаў і прасіў яго аднавіць уяго ў сяброўстве. Ён заявіў, што свой што ліст, апублікаваны 22 кастрычніка, пісаў эмацыйна, але ідэалогію [[фемінізм]]у, [[гендар]]а, [[гей-прапаганда|гей-прапаганду]] па-ранейшаму лічыць шкоднымі<ref name="svaboda-аднавіў">[https://www.svaboda.org/a/30237688.html Зьезд аднавіў сяброўства Сяргея Шапрана, Сямёна Букчына і Паўла Севярынца ў ПЭН-Цэнтры]</ref>. 27 з 59 зарэгістраваных на сходзе ўдзельнікаў (тг.б зн. менш за палову) прагаласавалі супраць вяртання Севярынца ў членысябры ПЭН-цэнтра, і такім чынам рашэнне Рады аб яго выключэнні было адменена. ПаПаводле сведчанняў ўспамінахнекаторых прысутных, фармулёўкі галасавання некалькі разоў мяняліся вядучым сходу [[Лявон Баршчэўскі|Лявонам Баршчэўскім]] і былі даволі складанымі, што прывяло да блытаніны і неразумення, за што галасуюць. У зале падняўся крык, незадаволеныя запатрабавалі перагаласавання, але Баршчэўскі заявіў, што гэта не прадугледжана статутам. Перакладчык [[Ігар Крэбс]] заявіў Севярынцу, што «гэта вайна! Вы яе зараз бачыце. Вы прывялі свой батальён на вайну, а не на стваральную працу». Людзі пачалі пакідаць залу, здымаючы сваю рэгістрацыю. Пасля частка незадаволеных вярнулася ў залу<ref name="euroradio1">[https://euroradio.fm/pen-geyt-vyartanne-bludnaga-sevyarynca-nasuperak-kulturnym-marksistam ПЭН-ГЕЙт: вяртанне блуднага Севярынца насуперак «культурным марксістам»]</ref>.

[[Алесь Бяляцкі]] прапанаваў стабілізаваць ПЭН «старымі праверанымі кадрамі», [[Уладзімір Арлоў]] выступіў з прапановай выбраць старшынёй [[Святлана Алексіевіч|Святлану Алексіевіч]]. Таццяна Нядбай узяла самаадвод і адмовілася абірацца на пасаду кіраўніка арганізацыі, у безальтэрнатыўным галасаванні перамагла Алексіевіч<ref name="euroradio1"/>.

У той жа дзень пісьменнік [[Альгерд Бахарэвіч]] заявіў пра выхад з Беларускага ПЭН-центрацэнтра. У расколе Беларускага ПЭН-центрацэнтра ён абвінаваціў Уладзіміра Арлова, Лявона Баршчэўскага і іншых, хто выступіў за тое, каб вярнуць сяброўства ў арганізацыі Паўлу Севярынцу<ref name="euroradio2">[https://euroradio.fm/baharevich-vyhodzic-z-belaruskaga-penu-sa-mnoy-nekalki-dzyasyatkau-chalavek Бахарэвіч выходзіць з беларускага ПЭНу: «Са мной некалькі дзясяткаў чалавек»]</ref>:

Павал Севярынец палічыў, што ягонаесваё выключэнне ў «Дзень расстраляных паэтаў» невыпадковаеневыпадковым<ref name="дубль2">[https://www.svaboda.org/a/30242575.html Нэрвы, спрэчкі і сьлёзы. Як Севярынца выключалі з ПЭН-цэнтру]</ref>:

На паседжанні Рады ПЭН-цэнтра ганаровы старшыня [[Лявон Баршчэўскі]] падаў заяву на выхад з арганізацыі, назваўшы асноўнымі матывамі тое, што ягонаеяго знаходжанне ў Радзе будзе псавацьшкодзіць прыняццепрыняццю рашэнняў, ашляхам таксамакансэнсусу. штоТаксама Лявон ёнБаршчэўскі абураныабурыўся тым, што Рада яго не абараніла ад хамскіх выказванняў [[Яўген Ліпковіч|Ліпковіча]] ў прэсе на ягоны адрас, звязаныязвязаных з тым, як, ёнБаршчэўскі вёў сход, і іншай дзейнасцю ў рамках арганізацыі<ref name="svabodaБаршчэўскі">[https://www.svaboda.org/a/30243767.html Ганаровы старшыня ПЭН-цэнтру Лявон Баршчэўскі патлумачыў, чаму выйшаў з арганізацыі]</ref><ref>[https://nn.by/?c=ar&i=240261 Баршчэўскі: Вы сур’ёзна лічыце пакуты ЛГБТ-супольнасці больш суровымі за пакуты Севярынца ў турмах?]</ref>.