Вікіпедыя

Інстытут беларускай культуры: Розніца паміж версіямі

Старонка Размовы

Інстытут беларускай культуры (правіць)

Версія ад 13:22, 13 лістапада 2019

3 096 байтаў дададзена ,  3 гады таму
шаблон, дапаўненне, вікіфікацыя
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
(шаблон, дапаўненне, вікіфікацыя)
{{Арганізацыя
[[Выява:Źviazda - pastanova (1928).jpg|450px|thumb|]]▼
|назва = Інстытут беларускай культуры
'''Інстытут беларускай культуры''', скароч. '''Інбелкульт''' або '''ІБК''' — вышэйшая шматгаліновая навукова-даследчая ўстанова, першая ў гісторыі [[Беларусь|Беларусі]]. Інстытут быў заснаваны [[30 студзеня]] [[1922]] у [[Горад Мінск|Мінску]] на базе Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР, і існаваў да [[1928]], калі быў ператвораны ў [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Беларускую акадэмію навук]].▼
|альтэрнатыўная = Інбелкульт
|выява = Minsk_Revoluc15.jpg
|подпіс =Будынак у Мінску, у якім у 1922-28 гадах знаходзіўся Інбелкульт <br>([[Рэвалюцыйная вуліца (Мінск)|вул. Рэвалюцыйная]], 15. У часы ІБК будынак меў адрас Койданаўская, 19)
|background_color =
|колер_назвы =
|лагатып =
|шырыня_лагатыпа =
|подпіс =
|карта1 =
|шырыня_карты1 =
|легенда1 =
|карта2 =
|шырыня_карты2 =
|легенда2 =
|членства =
|тып_цэнтра = штаб-кватэра
|цэнтр = Койданаўская вуліца (цяпер Рэвалюцыйная, 15), [[Мінск]], [[Беларусь]]
|папярэднік = Навукова-тэрміналагічная камісія Наркамасветы [[БССР]]
|наступнік = [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Беларуская акадэмія навук]]
|тып = навуковая арганізацыя
|мовы =
|мова =
|пасада_кіраўніка1 = Старшыня
|імя_кіраўніка1 = [[Сцяпан Міхайлавіч Некрашэвіч|Сцяпан Некрашэвіч]] (да 1924 года), [[Усевалад Макаравіч Ігнатоўскі|Усевалад Ігнатоўскі]]
|пасада_кіраўніка2 =
|імя_кіраўніка2 =
<!-- ... -->
|пасада_кіраўніка10 =
|імя_кіраўніка10 =
|заснавальнік1 =
|падзея_заснавання1 =
|дата_заснавання1 = 22 студзеня 1922
|заснавальнік2 =
|падзея_заснавання2 =
|дата_заснавання2 =
<!-- ... -->
|заснавальнік6 =
|падзея_заснавання6 =
|дата_заснавання6 =
|падзея_ліквідацыі =
|дата_ліквідацыі = 31 снежня 1928
|колькасць супрацоўнікаў = 400 (1926 год)
|заўвага1 =
|заўвага2 =
<!-- ... -->
|адрас =
|сайт =
|вікісховішча =
}}
▲'''Інстытут беларускай культуры''', скароч.скарочана '''Інбелкульт''' або '''ІБК''' — вышэйшая шматгаліновая навукова-даследчая ўстанова, першая ў гісторыі [[Беларусь|Беларусі]]. Інстытут быў заснаваны [[30 студзеня]] [[1922]] у [[Горад Мінск|Мінску]]у на базе Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР, і існаваў да [[1928]] года, калі быў ператвораны ў [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Беларускую акадэмію навук]].
 
== Заснаванне ==
У чэрвені 1921 пры [[Народны камісарыят асветы БССР|НКА]] ствараецца Акадэмічны цэнтр. Адной з задач, пастаўленых перад ім, было кіраўніцтва ўстановамі, якія маюць за мэту навуковую работу, запрашэнне ў Беларусь і падрыхтоўкападрыхтоўку ўласных навуковых сіл<ref>Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь (далей — НАРБ). Ф. 42. Воп. 1. Спр. 535. Арк. 4; Петрыкаў, П. Ц. Інстытут беларускай культуры — 70 гадоў / П. Ц. Петрыкаў // Весці АН Беларусі. Серыя гуманітарных навук. — 1992. — № 5 — 6. — С. 54.</ref>.
 
На працягу 1921 г.года уў структуры Акадэмічнага цэнтра НКА БССР існавала 17 устаноў. Пад адзінаццатым нумарам у справаздачы пазначаны Інстытут беларускай культуры<ref>Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь (далей — НАРБ). Ф. 42. Воп. 1. Спр. 519. Арк. 40; Петрыкаў, П. Ц. Інстытут беларускай культуры — 70 гадоў… — С. 54.</ref>. Дакумент з назвай «Звесткі аб дзейнасці ўстаноў НКА на 01.09.21 г.» інфармуе пра наяўнасць навуковых устаноў: «1. Інстытут беларускай культуры (арганізуецца)…». У іншым варыянце ў першым пункце адсутнічае слова «арганізуецца»<ref>НАРБ. Ф. 42. Воп. 1. Спр. 100. Арк. 4 адв.</ref>. За 1921 ІБК «зрабіў падрыхтоўчую работу да арганізацыі ўсіх беларускіх навуковых устаноў у адзін навукова-даследчы Інстытут беларускай культуры, які павінен адкрыць сваю дзейнасць у гэтым, 1922 г.»<ref>НАРБ). Ф. 42. Воп. 1. Спр. 519. Арк. 40; Петрыкаў, П. Ц. Інстытут беларускай культуры — 70 гадоў… — С. 55.</ref>
 
Інстытут беларускай культуры (далей — ІБК)… пачаў сваё існаванне на пачатку 1922 г.года, замяніўшы сабой Навукова-тэрміналагічную камісію<ref>Белорусская Советская Социалистическая Республика: [История, география, экономика, культура / Предисл. И. А. Адамовича]. — Мн.: Изд. СНК БССР, 1927. — VII, 528 с. — С. 422.</ref>. [[Усевалад Макаравіч Ігнатоўскі|У. М. Ігнатоўскі]] адзначаў, што у канцы 1921 года ІБК пачаў фактычнае існаванне, фармальна ІБК замацоўваецца ў пачатку 1922<ref>Ігнатоўскі У. Старонка з гісторыі культурнага будаўніцтва ў БССР // Бальшавік Беларусі. — 1928. — № 12. — С. 11 — 12.</ref>. Вучоны сакратар [[Мікалай Макаравіч Гуткоўскі|М. М. Гуткоўскі]] ў кастрычніку 1921 адносіў да навуковых устаноў, адначасова з НТК, Інстытут беларускай і яўрэйскай культуры<ref>Академический центр Наркомпроса ССРБ // Вестник Наркомпроса ССРБ. — 1921. — № 2. — С. 19.</ref>. Паводле звестак, ІБК мусіў мець у сваім складзе 7 секцый. Аднак ствараюцца толькі дзве: этнолага-лінгвістычная (зса слоўнікавай, тэрміналагічнай і літаратурна-даследчай камісіяй) і прыродазнаўчая (з геолага-глебазнаўчай камісіяй). У. М. Ігнатоўскі пісаў: «Інбелкульт у пачатку 1922 г.года упітваеўпітвае ў сябе Тэрміналагічную камісію, каторая перастае існаваць самастойна»<ref>Ігнатоўскі У. Старонка з гісторыі культурнага будаўніцтва ў БССР… — С. 11.</ref>.
 
== Арганізацыя працы ==
▲[[Выява:Źviazda - pastanova (1928).jpg|450px|thumb|]]
Першы статут ІБК пакуль не выяўлены, з-за кепскай захаванасці матэрыялаў 1920-х гадоў. Аднак некаторыя паведамленні таго часу даюць магчымасць скампанаваць інфармацыю, якая ўтрымлівае асноўныя палажэнні статута<ref>Вестник Наркомпроса БССР. — 1921. — № 2. — С. 33—34; С. Н. [Нкрашэвіч С. М.] Іінстытут беларускай культуры // Вестник Наркомпроса БССР. — 1921. — № 3—4. — С. 13</ref>. У распрацоўцы першага статута ІБК удзельнічалі [[Уладзімір Іванавіч Пічэта|У. І. Пічэта]], [[Яўхім Фёдаравіч Карскі|Я. Ф. Карскі]], [[Зміцер Жылуновіч|З. Х. Жылуновіч]] (Цішка Гартны), [[Язэп Дыла|Я. Л. Дыла]].
 
Старшыні: [[Сцяпан Міхайлавіч Некрашэвіч|С. М. Некрашэвіч]] (1922—1924), [[Усевалад Макаравіч Ігнатоўскі|У. М. Ігнатоўскі]] (1924—1926, з 1927 прэзідэнт).
 
Першыя супрацоўнікі: [[Уладзіслаў Вікенцьевіч Чаржынскі|У. В. Чаржынскі]] (сакратар ІБК), [[Мікалай Васільевіч Азбукін|М. В. Азбукін]], [[Мікола Байкоў|М. Я. Байкоў]], [[Лявон Лявонавіч Більдзюкевіч|Л. Більдзюкевіч]], [[Міхайла Грамыка|М. А. Грамыка]], [[Мікалай Макаравіч Гуткоўскі|М. М. Гуткоўскі]], [[Якуб Колас|К. М. Міцкевіч]] (Я. Колас), [[Янка Купала|І. Д. Луцэвіч]] (Я. Купала), [[Часлаў Іванавіч Родзевіч|Ч. І. Родзевіч]] і іншыя.
 
З-за недахопу матэрыяльных сродкаў вёў даследаванні выключна ў галіне [[Гуманітарныя навукі|гуманітарных навук]]: распрацоўка практычных праблем беларускага мовазнаўства, вывучэнне беларускай літаратуры, мастацтва, гісторыі, этнаграфіі, фальклору. У 1923—1924 створаны агранамічная, прыродазнаўчая і медыцынская секцыі. У канцы 1923 на правах пастаяннай камісіі створана [[Цэнтральнае Бюро краязнаўства]]. У сакавіку 1924 арганізаваны секцыі этнаграфіі і геаграфіі, мастацтва, права, педагогіка, медыка-ветэрынарная, сацыяльна-эканамічная.
 
У ліпніліпені 1924 [[ЦВКЦэнтральны выканаўчы камітэт БССР|ЦВК]] і [[Савет народныхНародных камісараўКамісараў БССР|СНК БССР]] зацвердзілі «Палажэнне аб Інстытуце беларускай культуры», паводле якога ІБК прызнаваўся вышэйшай дзяржаўнай навуковай установай Беларусі. У 1925 у склад ІБК увайшла камісія па вывучэнню прыродных прадукцыйных сіл Беларусі (створана ў 1923 Дзяржпланам БССР), арганізаваны яўрэйскі і польскі аддзелы. У 1926 ІБК вылучаны са складу Наркамасветы БССР і ператвораны ў самастойную навуковую ўстанову пры СНК БССР. На 1 ліпеня 1926 у інстытуце працавала 77 правадзейных членаў, 69 членаў-супрацоўнікаў і 60 членаў-карэспандэнтаў. У яго дзейнасці ўдзельнічалі каля 200 супрацоўнікаў ВНУ.
 
У чэрвені 1927 зацверджаны новы статут ІБК. Структура інстытута была набліжана да акадэмічнай. Уключала 2 аддзелы: гуманітарных навук (кіраўнік Некрашэвіч), прыроды і гаспадаркі (кіраўнік [[А. А. Смоліч]]). Створана аспірантура. У лістападзе 1927 СНК БССР зацвердзіў склад прэзідыума ІБК: [[У. М. Ігнатоўскі]] (прэзідэнт), [[М. І. Бялуга]] (віцэ-прэзідэнт), [[В. Ю. Ластоўскі]] (сакратар), С. М. Некрашэвіч, [[С. Л. Гельтман]] (загадчык польскага сектара), [[Б. М. Аршанскі]] (загадчык яўрэйскага сектара) і 14 правадзейных членаў ІБК: Ігнатоўскі (кафедра гісторыі Беларусі), Ластоўскі (кафедра этнаграфіі), Пічэта (кафедра гісторыі права і гаспадаркі Беларусі), [[Антон Мікітавіч Ясінскі|А. М. Ясінскі]] (кафедра ўсеагульнай гісторыі), С. Ю. Матулайціс (кафедра гісторыі Літвы), [[Сцяпан Міхайлавіч Некрашэвіч|С. М. Некрашэвіч]] (кафедра жывой беларускай мовы), [[Я. Ю. Лёсік]] (кафедра беларускай навуковай мовы), І. І. Замоцін (кафедра беларускай літаратуры), Я. Купала, Я. Колас, Ц. Гартны (Жылуновіч, кафедра мастацкай літаратуры), [[М. Ф. Бліадухо]] (кафедра геалогіі), Смоліч (кафедра геаграфіі), [[Якаў Мікітавіч Афанасьеў|Я. М. Афанасьеў]] (кафедра глебазнаўства). Працавалі кафедры: гісторыі беларускай мовы (з камісіяй па складанні гістарычнага слоўніка беларускай мовы), жывой беларускай мовы (з камісіямі па складанні слоўніка жывой беларускай мовы), дыялекталагічная (па вывучэнні беларускіх дыялектаў, у складзе кафедры Інстытута навуковай мовы), агульнай гісторыі, гісторыі Беларусі (з камісіямі па вывучэнні грамадскага руху на Беларусі, гісторыі гарадоў і краін Беларусі, гісторыі асветы на Беларусі), гісторыі беларускага права (з археаграфічнай камісіяй), гісторыі народнай гаспадаркі Беларусі, археалогіі Беларусі, этнаграфіі Беларусі (з фальклорнай камісіяй), гісторыі Літвы, глебазнаўства, батанікі (з батанічнай камісіяй і Батанічным садам каля [[Віцебск]]а), заалогіі (з заалагічным музеем), геаграфіі (з камісіямі геаграфіі і картаграфіі, па складанні геаграфічнага слоўніка Беларусі), хіміі (з Цэнтральнай хімічнай лабараторыяй), антрапалогіі (з лабараторыяй вышэйшай нервнай дзейнасці і антрапалагічным кабінетам), біялогіі (з лабараторыяй эксперыментальнай біялогіі), Інстытут беларускага мастацтва (з камісіямі па вывучэнні гісторыі беларускага мастацтва, беларускага тэатра, беларускай песні і музыкі, музеем беларускага мастацтва), геалагічны інстытут (з секцыяй рэгіянальнай геалогіі). Дзейнічалі камісіі: бібліяграфічная, вайскова-тэрміналагічная, па вывучэнні Заходняй Беларусі, па вывучэнні культуры латышоў, па вывучэнні прамысловасці, па вывучэнні хатніх рамёстваў, па вывучэнні кааперацыі. У сістэму ІБК уваходзілі таксама навуковае таварыства па вывучэнні Беларусі (пры [[Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія|Беларускай сельска-гаспадарчай акадэміі]]), бібліятэка, друкарня.
 
== Выданні Інбелкульта ==
[[File:Экслібрыс Інбелкульта.jpg|thumb|235px|"«Экслібрыс Інбелкульта"». Мастак [[Павел Макаравіч Гуткоўскі|Павел Гуткоўскі]]]]
* «Беларуска-расійскі слоўнік» Байкова і Некрашэвіча (1925)
* «Чатырохсотлецце беларускага друку, 1525—1925» (1926)
* «Матчын дар: Думы і песні 1907—1914» А. Гаруна (1929) і іншае.
 
Інбелкультам выдаваліся «Запіскі аддзела гуманітарных навук», «Запіскі аддзела прыроды і народнай гаспадаркі»; выйшлі 24 выпускі «Беларускай навуковай тэрміналогіі» (1922—1930), «Працы Першай Усебеларускай глебазнаўчай канферэнцыі, 16 — 17 красавіка 1924 г.» (1926), «Працы першага з'ездуз’езду даследчыкаў беларускай археалогіі і археаграфіі, 17 — 18 студзеня 1926 г.» (кніга 1, 1926), «Працы Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі»(1927).
 
== Правадзейныя члены Інстытута беларускай культуры 1922 года ==
== Правадзейныя члены Інстытута беларускай культуры 1927 года ==
 
Правадзейныя члены Інстытута беларускай культуры, абраныя ў адпаведнасці са статутам інстытута 1927 года<ref>Інстытут беларускай культуры / АН Беларусі, Ін-т гісторыі; М.  П.  Касцюк, П.  Ц.  Петрыкаў, М.  У.  Токараў і інш; Рэдкал.: М.  А.  Барысевіч (старш.), М.  У.  Токараў (адк. сакратар).  — Мн.: Навука і тэхніка, 1993. - — 255 сс.: іл.  — С. 254.  — ISBN 5-343-01034-2</ref>:
 
* [[Якаў Мікітавіч Афанасьеў|Я.  М.  Афанасьеў]]
* [[Мікалай Фёдаравіч Бліадухо|М.  Ф.  Бліадухо]]
* [[Мікалай Мікалаевіч Дурнаво|М.  М.  Дурнаво]]
* [[Зміцер Жылуновіч|З.  Ф.  Жылуновіч]]
* [[Іван Іванавіч Замоцін|І.  І.  Замоцін]]
* [[Усевалад Макаравіч Ігнатоўскі|У.  М.  Ігнатоўскі]]
* [[Вацлаў Юстынавіч Ластоўскі|В.  У.  Ластоўскі]]
* [[Язэп Юр'евіч Лёсік|Я.  Ю.  Лёсік]]
* [[Янка Купала|І.  Д.  Луцэвіч]]
* [[Станіслаў Юр'евіч Матулайціс|С.  Ю.  Матулайціс]]
* [[Якуб Колас|К.  М.  Міцкевіч]]
* [[Сцяпан Міхайлавіч Некрашэвіч|С.  М.  Некрашэвіч]]
* [[Уладзімір Іванавіч Пічэта|У.  І.  Пічэта]]
* [[Аркадзь Антонавіч Смоліч|А.  А.  Смоліч]]
* [[Антон Мікітавіч Ясінскі|А.  М.  Ясінскі]]
 
{{зноскі}}
 
{{Плошча Свабоды, Мінск}}
{{Бібліяінфармацыя}}
 
[[Катэгорыя:Інстытут беларускай культуры| ]]
[[Катэгорыя:Навуковыя арганізацыі Беларусі]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Адмысловае:MobileDiff/3504995"