Цімурыдскае мастацтва: Розніца паміж версіямі

'''Цімурыдскае мастацтва''' — гэта мастацкі стыль, які ўтварыўся ў час праўлення [[Дынастыя Цімурыдаў|дынастыядынастыі Цімурыдаў]] (1370—1507). Цімурыдскае мастацтва адметнае тым, што яно выкарыстоўвала і [[мастацтва Ірана|персідскі]], і [[мастацтва Кітая|кітайскі]] стылі; мастацтва іншых цывілізацый [[Цэнтральная Азія|Цэнтральнай Азіі]] таксама паўплывала на яго<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/timu/hd_timu.htm|title=The Art of the Timurid Period (ca. 1370–1507) {{!}} Essay {{!}} Heilbrunn Timeline of Art History {{!}} The Metropolitan Museum of Art|lastauthor=Komaroff|first=Authors: Suzan Yalman, Linda Komaroff|websitework=The Met’s Heilbrunn Timeline of Art History[[Метраполітэн-музей]]|accessdate=2017-11-16|lang=en}}</ref>. Пасля заняпаду імперыі Цімурыдаў мастацтва гэтай цывілізацыі працягвала аказваць уплыў на іншыя культуры [[Пярэдняя Азія|ЗаходняйПярэдняй]] і Цэнтральнай Азіі<ref name=":0" /><ref name=":2" />.

Цімурыдская імперыя была заснаваная [[Тамерлан|Цімурам Кульгавым]] у 1370 годзе пасля заваявання дзяржаў-нашчадкаў [[Дзяржава Хулагуідаў|дзяржавы Хулагуідаў]]. Пасля заваявання горада Цімурыды звычайна пакідалі ў жывых мясцовых рамеснікаў і дэпартавалі іх у [[Самарканд]], сталіцу дзяржавы Цімурыдаў. Пасля заваявання Цімурыдамі Персіі у пачатку XV стагоддзя многія персідскія мастацкія рысы перапляліся з мангольскім мастацтвам. Пераход Кульгавага Цімура да [[іслам]]у напрыканцы яго жыцця зрабіў Самарканд адным з цэнтраў [[Ісламскае мастацтва|ісламскага мастацтва]]. У сярэдзіне XV стагоддзя сталіцу імперыі перанеслі ў [[Герат (горад)|Герат]], што стала важнай падзеяй для цімурыдскага мастацтва. Як і ў выпадку з Самаркандам, персідскія рамеснікі і інтэлектуалы хутка зрабілі Герат цэнтрам мастацтва і культуры. Хутка многія з Цімурыдаў прынялі [[культура Ірана|персідскую культуру]] ў якасці сваёй<ref>B.F. Manz; W.M. Thackston; D.J. Roxburgh; L. Golombek; L. Komaroff; R.E. Darley-Doran (2007). «Timurids». Encyclopedia of Islam, online edition. <qblockquote>During the Timurid period, three languages, Persian, Turkish, and Arabic were in use. The major language of the period was Persian, the native language of the Tajik (Persian) component of society and the language of learning acquired by all literate and/or urban Turks. Persian served as the language of administration, history, belles lettres, and poetry.</qblockquote></ref>.

Цімурыдская мастацтва ўвабрала і палепшыла традыцыйную персідскую канцэпцыю «Мастацтваў Кнігі». Рукапісы новых цімурыдскіх мастацкіх твораў рабіліся на ілюстраванай [[папера|паперы]] (а не на [[пергамент|пергаменце]]) і ствараліся мастакамі імперыі. Гэтыя ілюстрацыі былі адметныя сваімі багатымі колерамі і вытанчаным дызайнам<ref>{{Cite web|url=httphttps://www.artarena.force9.co.uk/timurid.htm|title=Iransaga -– Persian Art, The Timurids|websitework=www.artarena.force9.co.ukArt Arena|accessdate=2017-11-16|date=1999|lang=en}}</ref>. Дзякуючы якасці мініяцюр у гэтых рукапісах, «гератская школа [ілюстрацыі рукапісаў] часта лічыцца апагеем персідскага жывапісу», як заўважыла С’юзэн Елман з [[Метраполітэн-музей|Метраполітэн-музея]]<ref name=":0" />. Жывапіс не абмяжоўваўся рукапісамі, пасколькібо многія цімурыдскія мастакі таксама стваралі таксама мудрагелістыя [[:{{нп5|муралы|мурал|en:|mural|муралы]]}}. Многія з гэтых муралаў паказвалі пейзажы, вытворныя і ад персідскай, і ад кітайскай мастацкай традыцыі<ref>«Timurids» ''The Columbia Encyclopedia'' (Sixth ed.). New York City: Columbia University. Retrieved 2006-11-08.</ref>. Хаця тэмы гэтых твораў былі запазычаныя з іншых культур, цімурыдскія муралы у рэшце рэшт атрымалі свой унікальны стыль<ref>Lentz, W. Thomas. ''[https://web.archive.org/web/20171116134014/https://archnet.org/system/publications/contents/4320/original/DPC0599.pdf?1384784647 Dynastic Imagery in Early Timurid Wall Paintings]''. Los Angeles Museum of Art. URL:https://archnet.org/system/publications/contents/4320/original/DPC0599.pdf?1384784647</ref>. Мангольскія мастацкія традыцыі не былі поўнасцю выцесненыя: моцна стылізаваныя выявы чалавечых фігур у цімурыдскім мастацтве XV стагоддзя паходзяць ад гэтай традыцыі<ref>Blair, Sheila, and Bloom, Jonathan M., ''The Art and Architecture of Islam, 1250—1800'', Chapter 5, 1995, Yale University Press. Pelican History of Art, {{ISBN|0300064659}}.</ref>.

У Цімурыдскай імперыі выраблялі якасныя ўзорыметалічныя металічных вырабаўвырабы. У якасці матэрыяла часта бралі [[сталь]], [[жалеза]], [[латунь]] ці [[бронза|бронзу]]<ref name=":1">{{Cite web|url=httphttps://www.iranicaonline.org/articles/metalwork|title=METALWORK – Encyclopaedia IranicaMetalwork|lastauthor=electricpulp.comLinda Komaroff|websitework=www.iranicaonline.org[[Encyclopædia Iranica]]|lang=en|date=2000-01-01|accessdate=2017-11-16}}</ref>. Часта сцвярджаецца, што цімурыдская сталь, інкруставаная [[срэбра]]м, мае асабліва высокую якасць<ref>The Caspian Sea Journal ISSN: 1578-7899 Volume 10, Issue 1, Supplement 3 (2016) 127—132 [https://web.archive.org/web/20171116133547/http://csjonline.org/CSJ/2016/Supp3/127-132.pdf The Compilation of One Object of Timurid Metalwork (12th Century) in the National Museum of Iran with Two Objects in National Museum of Yerevan-Armenia].</ref>. Пасля краху імперыі цімурыдскія металічныя вырабы сталі часткай некаторых іранскіх і месапатамскіх культур<ref name=":1" />.

Пасля заняпаду імперыі Цімурыдаў напрыканцы XV стагоддзя [[асманы]], [[Дынастыя Сефевідаў|Сефевіды]] і [[Імперыя Вялікіх Маголаў|маголы]] далучылі да ўласных традыцый цімурыдскія<ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/dynasties/timurids-and-turkmen|title=The Timurids and the Turkmen|work={{нп5|Калекцыя - Давіда||en|The David Collection}}|website=www.davidmus.dk|languagelang=en|access-dateaccessdate=2017-11-16}}</ref><ref name=":0" />.

File:Timurid Anthology Zhertva.jpg|Ахвяраванне ІсаакаІбрахіма. [[Шыраз]], 1410. [[Музей Галуста Гюльбенкяна]], [[Лісабон]]

[[Катэгорыя:ІмперыяКультура Цімурыдаў|м]]

[[Катэгорыя:Мастацтва гістарычных дзяржаў|м]]