Моцнае ўзаемадзеянне: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Artsiom91Bot (размовы | уклад) др аўтаматычнае выдаленне шаблонаў стабаў |
Дополнил этот раздел информацией с русскоязычной статьи, добавил шаблон по данной теме |
||
Радок 2:
У моцным узаемадзеянні ўдзельнічаюць [[кварк]]і і [[глюон]]ы, а таксама складзеныя з іх элементарныя часціцы, якія называюцца адронамі.
{{Табліца элементарных часціц}}
== Піон-нуклоннае ўзаемадзеянне ==
Радок 7 ⟶ 9:
У гэтай піон-нуклоннай тэорыі прыцягненне ці адштурхванне двух нуклонаў апісвалася як выпусканне піона адным нуклонам і наступнае яго паглынанне іншым нуклонам (па аналогіі з электрамагнітным узаемадзеяннем, якое апісваецца як абмен [[віртуальная часціца|віртуальным]] [[фатон]]ам). Гэта тэорыя паспяхова апісала цэлае кола з'яў у нуклон-нуклонных сутыкненнях і звязаных станах, а таксама ў сутыкненнях піонаў з нуклонамі. Колькасны каэфіцыент, які вызначае «эфектыўнасць» выпускання піона, аказаўся вельмі вялікім (у параўнанні з аналагічным каэфіцыентам поля электрамагнітнага ўзаемадзеяння), што і вызначае «сілу» моцнага ўзаемадзеяння.
== Фенаменалогія моцных узаемадзеянняў адронаў ==
У 1950-я гады был адкрыт велізарны лік новых [[Элементарная часціца|элементарных часціц]], большасць з якіх валодалі вельмі малым [[часам жыцця]]. Усе гэтыя часціцы былі моцна узаемадзейнымі: [[сячэнне]] іх рассейвання адзін на адным былі парадку перасекаў ўзаемадзеяння нуклонаў і півонаў, і прыкметна перавышалі перасеку ўзаемадзеяння з электронамі.
Сярод гэтых адронаў былі як [[Мезон|мезоны]], так і [[Барыён|барыёны]]. Яны валодалі рознымі [[Спін|спінамі]] і [[Электрычны зарад|зарадамі]]; у іх размеркаванні па [[Маса|масам]] і ў пераважных [[каналах распаду]] прагледжваліся некаторая рэгулярнасць, аднак адкуль яна бралася - не было вядома.
Па аналогіі з піон-нуклонавым рассейваннем была пабудавана мадэль моцных узаемадзеянняў гэтых адронаў, у якой кожнаму тыпу ўзаемадзеяння, кожнаму тыпу распаду адпавядала некаторая свая канстанта ўзаемадзеяння. Акрамя таго, некаторыя з назіраных залежнасцяў не ўдавалася растлумачыць, і яны проста [[Аксіёма|пастулявалі]] ў выглядзе «правілаў гульні», якім падпарадкоўваюцца адроны ([[правіла Цвейга]], захаванне [[Ізатапічны спін|ізаспина]] і [[G-чётности]], і г.д.). Нягледзячы на тое, што ў цэлым гэта апісанне працавала, яно, безумоўна, было нездавальняюча з пункту гледжання тэорыі: занадта шмат што даводзілася пастуляваць, вялікая колькасць свабодных параметраў ўводзілася зусім адвольна і без усякай структуры.
У сярэдзіне 1960-х гадоў была выяўленая [[Спецыяльная ўнітарная група|SU(3)]] сіметрыя уласцівасцяў адронаў, і было зразумета, што прынцыповых ступеняў волі пры «канструяванні» адронаў зусім не так шмат. Гэтыя ступені свабоды атрымалі назву кваркаў. Эксперыменты, праведзеныя праз некалькі гадоў, прадэманстравалі, што кварк - не проста абстрактныя ступені свабоды адрона, а рэальныя часціцы, якія складаюць адрон, якія нясуць яго [[імпульс]], зарад, спін і г.д. Адзіная праблема заключалася ў тым, як апісаць той факт, што кваркі не могуць вылецець з адронаў ні ў якіх рэакцыях.
Тым не менш, нават у адсутнасць тэарэтычна абгрунтаванай дынамічнай карціны ўзаемадзеяння кваркаў, ужо той факт, што адроны - складовыя часціцы, дазволіў растлумачыць многія з чыста эмпірычных уласцівасцяў адронаў.
== Моцныя ўзаемадзеяння ў высокаэнергетычных рэакцыях ==
Маецца цэлы шэраг высокаэнергетычных працэсаў сутыкнення [[Адрон|адронаў]], у якіх адсутнічае жорсткі маштаб, з-за чаго вылічэнні па [[тэорыі абурэнняў]] ў рамках [[Квантавая хромадынаміка|КХД]] перастаюць быць надзейнымі. Сярод такіх рэакцый - поўныя перасеку сутыкнення адронаў, пругкае рассейванне адронаў на невялікія куты, [[дыфракцыйныя працэсы]]. З пункту гледжання [[Кінематыка|кінематыкі]], у такіх рэакцыях досыць вялікі з'яўляецца толькі поўная энергія часціц, якія сутыкаюцца, у іх сістэме спакою, але не перададзены імпульс.
Пачынаючы з 1960-х гадоў, Асноўныя ўласцівасці такіх Рэакцыя паспяхова апісваюцца фэнамэналягічную падыходзе, заснаваным на [[тэорыі Рэджы]]. У рамках гэтай тэорыі, высокаэнергетычныя рассейванне адронаў адбываецца за кошт абмену некаторымі складовымі аб'ектамі - [[рэджыонами]]. Найбольш важным рэджыонам ў гэтай тэорыі з'яўляецца [[памерон]] - адзіны рэджыон, уклад якога ў перасек рассейвання не змяншаецца з энергіяй.
У 1970-х гадах аказалася, што многія ўласцівасці рэджыонов можна вывесці і з [[квантавай хромадынамікі]]. Адпаведны падыход у КХД называецца падыходам [[Баліцкага]] - [[Фадзінай]] - [[Кураева]] - [[Липатова]] (БФКЛ).
== Гл. таксама ==
*
*[[Квантавая хромадынаміка]]
*[[Спецыяльная ўнітарная група]]
*[[Электрамагнітнае ўзаемадзеянне]]
{{Фундаментальныя ўзаемадзеянні}}
| |||