Водна-зялёны дыяметр Мінска: Розніца паміж версіямі

У 1917 г. насельніцтва Мінска налічвала 134,5 тыс. чалавек, а ў 1940 г. дасягнула 270 тыс., аднак да пачатку 1930-х гг. зялёных насаджэнняў агульнага карыстання ў Мінску было мала — Гарадскі сад і два скверы — [[Аляксандраўскі сквер, Мінск|Аляксандраўскі (цяпер Цэнтральны)]] і Саборны (сквер на [[Плошча Свабоды, Мінск|плошчы Свабоды]])<ref>Архітэктура Беларусі : нарысы эвалюцыі… С. 166, 167, 171.</ref>.

 

File:Miensk, Śvisłač, Mieski Sad. Менск, Сьвіслач, Мескі Сад (1901-17) .jpg|Губернатарскі сад пачатку XX ст. — цяпер [[Цэнтральны дзіцячы парк імя Максіма Горкага, Мінск|Цэнтральны дзіцячы парк імя Максіма Горкага]].

File:Minsk - Gubernatarski sad - before 1917 AD.jpg|Губернатарскі сад пачатку XX ст., «алея кахання», — цяпер [[Цэнтральны дзіцячы парк імя Максіма Горкага, Мінск|Цэнтральны дзіцячы парк імя Максіма Горкага]].

Паводле дадзеных Інстытута эксперыментальнай батанікі ім. Купрэвіча НАН Беларусі, на тэрыторыі «зялёных зон» дыяметра расце больш за 200 відаў раслін, з якіх больш за 20 відаў з'яўляюцца рэдкімі для гарадскога асяроддзя і цікавыя ў мэтах азелянення Мінска: {{bt-bellat||Filipendula ulmaria}}, {{bt-bellat||Nuphar lutea}}, {{bt-bellat||Butomus umbellatus}}, {{bt-bellat|Капытнік балотны{{!}}капытнік|Calla palustris}}, {{bt-bellat|касач жоўты|Iris pseudacorus}}, {{bt-bellat||Typha angustifolia}} і інш.<ref name="naviny.by"/>

 

Паводле дадзеных Навукова-практычнага цэнтра НАН Беларусі па біярэсурсах, у «зялёных зонах» дыяметра можна сустрэць не менш за 200 відаў птушак, з якіх не менш за 10 відаў занесены ў [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Беларусі]]: гняздуюцца такія рэдкія птушкі як {{bt-bellat|вялікі бугай|Botaurus stellaris}}, {{bt-bellat|Чайка шызая{{!}}шызая чайка|Larus canus}}, {{bt-bellat|пустальга звычайная|Falco tinnunculus}}, {{bt-bellat|драч|Crex crex}}, {{bt-bellat|Звычайны зімародак{{!}}зімародак|Alcedo atthis}}, {{bt-bellat|жаўрук-смяцюх|Galerida cristata}}, {{bt-bellat|малы бугай|Ixobrychus minutus}}. На водна-зялёных зонах дыяметра ў перыяд міграцыі таксама назірацца {{bt-bellat|чорны бусел|Ciconia nigra}}, {{bt-bellat|шэры журавель|Grus grus}} і {{bt-bellat|малы арлец|Aquila pomarina}}<ref name="naviny.by"/>.

 

 

З-за адсутнасці адпаведнага дагляду і фінансавання многія ўжо створаныя элементы водна-зялёнага дыяметра і водна-зялёнай сістэмы ідуць да заняпаду.

File:View of Minsk 2002.jpg|Цэнтральная частка дыяметра каля [[Мінскі палац спорту|Мінскага палацу спорту]] і [[вуліца Мельнікайтэ|вуліцы Мельнікайтэ]], фота 2002 г.

File:Belarus-Minsk-Svislach and Starazhowskaya street-1.jpg|Рака Свіслач у цэнтральнай частцы каля [[Траецкае прадмесце|Траецкага прадмесця]], лета 2005 г.

 

На сённяшні дзень водна-зялёны дыяметр усё ж даволі слаба насычаны аб'ектамі мастацтва (у тым ліку інтэрактыўнага дзеяння) і інфраструктурай адпачынку і спорту; слаба развіта безбар'ернае асяроддзе для жыхароў, у тым ліку інвалідаў; зрэдку гучыць жывая музыка; відавочнай з'яўляецца беднасць фларыстычнага напаўнення па-за межамі паркаў і нават у саміх парках, дзе многім дрэвам больш за 40 год<ref>Архітэктура Беларусі : нарысы эвалюцыі… С. 193; ''Садовская, Е.'' [http://www.wildlife.by/node/14265 Гостинице «Пекин» быть, несмотря на массовые протесты]; [http://news.tut.by/society/324147.html Водно-зеленая артерия Минска в опасности]</ref>. У пачатку XXI ст. уся плошча зялёных насаджэнняў [[горад Мінск|Мінска]] складала каля 5820 га, аднак адчуваўся дэфіцыт ландшафтна-рэкрэацыйных тэрыторый, бо з апошніх толькі 10 % былі добраўпарадкаваны<ref>Архітэктура Беларусі : нарысы эвалюцыі… С. 193.</ref>. Акрамя таго, не робяцца захады захаваць і выкарыстаць вартасці натуральнай флоры, характэрнай для мясцовых шырот, што падкрэсліла б нацыянальны характар прыроднага асяроддзя (напрыклад, як гэта прадстаўлена ў мінскім біялагічным [[заказнік Лябяжы|заказніку «Лябяжы»]]).

File:Belarus-Minsk-Masherov Avenue-9.jpg|Зялёная зона цэнтральнай часткі водна-зялёнага дыяметра Мінска каля [[Камсамольскае возера|Камсамольскага возера]] — побач з [[праспект Машэрава, Мінск|праспектам Машэрава]], ліпень 2005 г.

File:Svisloch river and an embankment in Minsk - 3 - 2008 AD.jpg|Набярэжная ракі Свіслач каля [[Дом-музей І з'езду РСДРП|дома-музея I з'езду РСДРП]], фота 2008 г.

 

Аналагаў праекта водна-зялёнага дыяметра Мінска няма ў свеце, а ёсць толькі асобныя элементы і ў значна меншых памерах у [[Горад Франкфурт-на-Майне|Франкфурце-на-Майне]] ([[Германія]])<ref>[https://www.zastroikaby.org/content/arhitektor-minskane-nuzhno-delat-iz-minska-nyu-york-u-belorusskoy-stolicy-est-svoya «Не нужно делать из Минска Нью-Йорк. У белорусской столицы есть своя изюминка — обилие зеленых зон и водно-рекреационных ресурсов. Очень важно не потерять этого»]; ''Волчек, Ю.'' [http://news.tut.by/society/352144.html На какой город Минск будет похож в 2043 году?]</ref>. У [[Іспанія|іспанскім]] горадзе [[Горад Віторыя|Віторыя]], які быў еўрапейскай зялёнай сталіцай (European Green Capital) у 2012 г. і паставіў тады сабе за мэту зрабіць горад яшчэ больш экалагічным, існуе паркавае кола вакол перыферыйных раёнаў горада, а гарадскія ўлады запланавалі стварыць яшчэ адно — унутранае зялёнае кола паркаў, каб «пусціць прыроду ў горад», для чаго плануюць там ліквідаваць старую гарадскую забудову цэлымі кварталамі і пабудаваць паркі і скверы<ref>[http://ec.europa.eu/environment/europeangreencapital/winning-cities/2012-vitoria-gasteiz/index.html 2012 — Vitoria-Gasteiz]</ref>. Аднак іспанскі горад Віторыя налічвае толькі каля 235 тысяч жыхароў, не мае воднай сістэмы, аналагічнай мінскай, і ўнутранага дыяметра паркаў цераз увесь горад.

File:Populus tremula - Catkins - in Minsk city 2014 May.JPG|Цвіценне [[асіна|асіны]] ў Мінску, 13 мая 2014 г.

File:Pteridophyta in a park of in Minsk city - Belarus - 2014 AD.jpg|Папараць у зялёнай зоне паўночна-заходняй часткі дыяметра каля [[вадасховішча Дразды]], фота 2014 г.

 

Вялікай горадабудаўнічай няўдачай многія архітэктары палічылі і будаўніцтва атэля «Кемпінскі» (каля [[Беларускі дзяржаўны цырк|Беларускага дзяржаўнага цырка]]) у цэнтральнай частцы дыяметра, прычым, — у самым вузкім месцы водна-зялёнага дыяметра Мінска, што фактычна рабіла яшчэ адзін разрыў у суцэльнай паркавай зоне водна-зялёнага дыяметра<ref>''Копричева, А.'' [http://news.uvaga.by/eks-glavnyiy-arhitektor-minska-raskritikoval-gostinitsu-kempinski-i-zastroyku-rekreatsionnyih-zon Экс-главный архитектор Минска раскритиковал гостиницу Кемпински и застройку рекреационных зон]; [http://news.tut.by/society/324147.html Водно-зеленая артерия Минска в опасности]; [http://fly-uni.org/naviny-lyatuchaga-universtitetu/4481.html Што ў Мінска: твар ці пыса?]; ''Волчек, Ю.'' [http://news.tut.by/society/352144.html На какой город Минск будет похож в 2043 году?]; [http://www.wildlife.by/node/22464 Водно-зеленый диаметр Минска уничтожают ради парковки]</ref>. Адзначалася, што вялізны атэль «Кемпінскі» не толькі пагражае цыркуляцыі паветра і захаванню рэкрэацыйнай функцыі зоны, але і шкодзіць архітэктурнаму ансамблю [[праспект Незалежнасці, Мінск|праспекта Незалежнасці]] ў стылі [[сталінская архітэктура|«сталінскага ампіра»]], у тым ліку, накладаючыся сваім грубым сілуэтам на помнік Перамогі на [[плошча Перамогі, Мінск|плошчы Перамогі]]<ref>''Волчек, Ю.'' [http://news.tut.by/society/352144.html На какой город Минск будет похож в 2043 году?]</ref>. На тэрыторыі будаўніцтва атэля «Кемпінскі» быў знішчаны будынак [[Першая мінская электрастанцыя|першай мінскай электрастанцыі]] — помнік прамысловай архітэктуры пачатку XX ст., які знаходзіўся пад абаронай закона і планаваўся пад музей.

File:Maksim Gorky Central Childrens Park in Minsk - main entrance - 2014 AD.JPG|Галоўны ўваход у [[Цэнтральны дзіцячы парк імя Максіма Горкага, Мінск|Цэнтральны дзіцячы парк імя Максіма Горкага]]. На заднім плане — атэль «Кемпінскі». Фота 23 чэрвеня 2014 г.

File:Svisloch river in Minsk - 3 - 2014 AD.jpg|Забудова зялёнай зоны ў самай вузкай частцы водна-зялёнага дыяметра Мінска — будаўніцтва гатэля «Кемпінскі» ''(справа)'', фота 2014 г.

 

== Суіснаванне з галоўным праспектам Мінска ==

Адным з двух планіровачных «стрыжняў» [[горад Мінск|Мінска]] з'яўляецца таксама [[праспект Незалежнасці, Мінск|праспект Незалежнасці]], які перасякаецца з водна-зялёным дыяметрам Мінска пад прамым вуглом і прадстаўляе сабой унікальны суцэльны і маштабны архітэктурны ансамбль.