Хедэбю: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Artsiom91Bot (размовы | уклад) др вікіфікацыя з дапамогай AWB |
афармленне |
||
Радок 1:
{{Аб'ект Сусветнай спадчыны
|BelName = Памежны археалагічны ландшафт Хедэбю і [[Даневірке]]
|Name = Archaeological Border complex of Hedeby and the Danevirke
|Image = Wikingerhaeuser Haithabu.jpg
|imagecaption = Рэканструяваныя дамы ў зоне старога паселішча
|State Party = {{GER}}
|Type = Культурны
|Criteria = iii, iv
|ID = 1553
|Region = Еўропа і Паўночная Амерыка
|Coordinates =
|lat_dir = |lat_deg = 54 |lat_min = 29 |lat_sec = 28
|lon_dir = |lon_deg = 9 |lon_min = 33 |lon_sec = 55
|region =
|CoordScale =
|Year = 2018
|Session =
|Extension =
|Danger =
|рэгіён ПозКарты = Германія
|шырыня ПозКарты = 220
|надпіс на ПазКарце = Хедэбю
|пазіцыя надпісу на ПазКарце = right
}}
[[Файл:Denmark vikings 3.jpg|thumb|250px|Геаграфічнае становішча Хедэбю.]]
'''Хедэбю''' (Хайтхабу, {{lang-de|Haithabu}}, {{lang-da|Hedeby}}, [[старажытнаісландская мова|стар.-ісл.]] ''Heiðabýr'' — ад ''heiðr'' = пустэча, і ''býr'' = паселішча, двор) — найважнейшы гандлёвы цэнтр [[Данія|дацкіх]] [[Вікінгі|вікінгаў]], размешчаны ў глыбіні [[фіёрд]]а [[Шлей]], на скрыжаванні гандлёвых шляхоў з басейна [[Балтыйскае мора|Балтыйскага]] ў басейн [[Паўночнае мора|Паўночнага мора]] (тут судны перацягваліся волакам у абыход [[Зунд]]а) і з [[Каралінгская імперыя|Каралінгскай імперыі]] ў [[Данія|Данію]]
Археалагічны комплекс Хедэбю складаецца з паўкруглага вала гарадзішча, злучанага з сістэмай абарончых збудаванняў [[Даневірке]] (Дацкі вал), гарадзішча, паўднёвага паселішча, шэрагу магільнікаў, камернага пахавання ў [[Ладдзя, судна|ладдзі]] і чатырох [[Руны|рунічных камянёў]].
Радок 9 ⟶ 33:
Упершыню Хедэбю згадваецца ў «[[Аналы каралеўства франкаў|Аналах каралеўства франкаў]]» у сувязі з ваеннай дзейнасцю дацкага караля [[Гудфрэд]]а супраць імперыі [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]]. У [[804]] годзе ён збірае ў Сліестарпе (так лацінамоўныя крыніцы называюць Хедэбю) войска і флот. Гандлёвае значэнне горада ўзрасло пасля [[808]] года, калі дацкі кароль разарыў яго канкурэнта ў славянскай зямлі — [[горад Рорык|Рорык]], перасяліўшы з яго рамеснікаў і купцоў у Хедэбю. У [[811]] годзе ўпершыню фіксуецца будаўнічая дзейнасць на гарадзішчы ([[Дэндрахраналогія|дэндрадата]]). Каля 850 года — у Хедэбю з дазволу Хорыка I місіянерам [[Ансгар]]ам пабудавана хрысціянская царква.
У канцы IX стагоддзя — паводле [[Адам Брэменскі|Адама Брэменскага]] — у паўднёвай Ютландыі
У 934 годзе — па [[Відукінд Карвейскі|Відукінду Карвейскаму]] — германскі кароль [[Генрых Птушкалоў]] разбіў дацкага караля Гнупэ каля Хедэбю і прымусіў таго хрысціцца. У 948 годзе быў заснаваны біскупства Хедэбю (нароўні з біскупствамі [[Рыбэ]] і [[Орхус]]).
Радок 18 ⟶ 42:
У 1050 годзе Хедэбю быў разбураны атрадамі нарвежскага караля [[Харальд Суровы|Харальда Суровага]], а ў 1066 годзе рэшткі паселішча былі спалены [[Заходнія славяне|заходнеславянскімі атрадамі]]. Пасля гэтага ўдару горад больш не згадваецца ў пісьмовых крыніцах, і яго роля пераходзіць да [[горад Шлезвіг|Шлезвігу]], на тэрыторыі якога самая ранняя будаўнічая дзейнасць адносіцца да 1071 годзе.
Нашчадкам мясцовай каралеўскай дынастыі<ref>[http://genealogy.euweb.cz/scand/norway1.html#RD Norway 1<!-- Загаловак дададзены ботам -->]</ref> [[Ск'ёльдунгі|
У апошні раз Хедэбю стаў арэнай гістарычных падзей у 1848 годзе, калі падчас [[Дацка-пруская вайна 1848—1850|дацка-прускай вайны]] на яго тэрыторыі, унутры паўкруглага вала, быў разбіты ваенны лагер. Сам вал быў падноўлены і падрыхтаваны да выкарыстання ў ваенных дзеяннях.
Радок 34 ⟶ 58:
Важную частку навуковай дзейнасці ў Хедэбю складаюць [[геафізічнае даследаванне|геафізічныя даследаванні]]. У 1981 г. падчас [[санар]]нага сканіравання гавані быў выяўлены трэці каркас карабля. У 2002 г. распачаты геафізічныя даследаванні ўсёй тэрыторыі ўнутры паўкруглага вала. На гэты момант яны дапамаглі ўдакладніць важныя звесткі, які тычацца структуры паселішча, інтэнсіўнасці забудовы. Абследаванне паверхні з дапамогай металашукальнікаў у 2006 г. дазволіла адкарэктаваць уяўленні аб пачатку культурнай дзейнасці ў Хедэбю (знаходкі [[Візантыя|візантыйскіх]] пячатак другой паловы VIII ст.). У 2005 г. у месцах геамагнітных анамалій на гарадзішча распачаты раскопкі.
У 1985 г. быў створаны [[Музей вікінгаў Хедэбю]] ў якім прадстаўлены найважнейшыя знаходкі. Асноўныя археалагічныя калекцыі захоўваюцца ў Археалагічным музеі зямлі Шлезвіг-Гольштэйн у [[Готарп|замку Готарф]]. У 2006 г. быў рэканструяваны ўчастак гарадзішча на месцы раскопак Курта Шыцэля
== Структура і развіццё паселішча ==
Радок 46 ⟶ 70:
У X ст. Хедэбю становіцца найбуйнейшым вядомым нам цэнтрам у рэгіёне: чаканка ўласнай манеты, будаўніцтва магутных умацаванняў, ушчыльненне і пашырэнне гарадской забудовы (пашыраецца да 24 га, узнікае вялікі рамесны квартал), пашырэнне гавані — усё гэта сведчаць пра асаблівы статус паселішча.
У XI ст. Хедэбю страчвае сваё значэнне і гарадскія функцыі пераходзяць да [[Шлезвіг]]а, які
{{зноскі}}
Радок 63 ⟶ 87:
* [http://www.archeurope.com/index.php?page=hedeby-or-haithabu Хедэбю на Archaeology in Europe]
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Колішнія гарады]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Даніі]]
| |||