|
'''Крэды́тны каапэраты́ў''' (спажывецкі каапэратыў фінансавай узаемадапамогі, СКФУ) — аб’яднаньне прыватных асобаў і дробных крэдытных установаў, што прадае сваім чальцам [[акцыя (эканоміка)|акцыі]], прымае ад іх [[уклад]]ы і дае ім [[крэдыт]]ы. Ствараецца згуртаваньнем [[Фізычная асоба|фізычных асобаў]] паводле прафэсійнай і тэрытарыяльнай прыкметы, таксама і пазыковымі таварыствамі (пазыкова-ашчаднае, узаемнай пазыкі). Устойлівасьць дасягаецца стварэньнем запасу грошай. [[Капітал]] утвараецца за кошт пэрыядычных унёскаў, паю і выпуску пазык. Займаецца таксама ўлікам [[Вэксэль|вэксэляў]], гандлёвым пасярэдніцтвам, камісійнымі апэрацыямі, дарадніцтвам і [[аўдыт]]ам.
[[Файл:Credit-cards.jpg|thumb|Прыклады дзвюх [[Крэдытная картка|крэдытных картак]]]]
[[Файл:CCardFront.svg|thumb|225px|Аверс тыповае [[Дэбетавая картка|дэбетавай карткі]]:
<ol>
<li>Лагатып банку
<li>[[EMV|EMV-чып]]
<li>[[Галаграма]]
<li>[[Нумар крэдытнай карткі|Нумар]]
<li>Лагатып брэнду
<li>Тэрмін сканчэння
<li>Імя ўладальніка
</ol>]]
'''Аплатная картка''' — картка, якая можа выкарыстоўвацца для аплаты розных тавараў і/ці паслуг.
Крэдытныя каапэратывы ўзьніклі ў ХІХ стагодзьдзі ў Эўропе з прафэсійных саюзаў. На 1999 год у разьвітых паводле [[ААН]] краінах у іх удзельнічала да 15% насельніцтва<ref>{{Кніга|аўтар=|частка=Крэдытны саюз|загаловак=Беларуская энцыклапедыя ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=|адказны=[[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя]]|год=1999|том=8|старонкі=533-534|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0144-3|наклад=10 000}}</ref>. На 2010 г. захоўвалі $1,1 трыльёна. [[Сусьветная рада пазыковых саюзаў]] (СРПС; [[Мэдысан (Вісконсін)|Мэдысан]], [[Штат ЗША|штат]] [[Вісконсін]], [[ЗША]]) налічвала амаль 50 тыс. саюзаў у 98 краінах, што слугавалі каля 186 мільёнам пайнікаў. На дзель пазыковых саюзаў прыпадала каля 8% сусьветнага грашовага абарачэньня.
== Віды ==
Звычайна аплатная картка звязаная з разліковым рахункам, які прыналежыць уладальніку карткі. Рахунак можа ўтрымліваць уласныя сродкі ўладальніка альбо сродкі банка, прадстаўленыя ўласніку рахунку (і карткі) ў крэдыт. У залежнасці ад гэтага адрозніваюць дэбетавыя альбо крэдытныя карткі аплаты.
=== КрэдытнаяБеларусь ===
Першы пазыковы саюз у краіне ўтварылі ў 2002 годзе [[Юрыдычная асоба|юрыдычныя асобы]]. У 2004 г. узьнік першы крэдытны каапэратыў грамадзянаў. На 2010 г. такія арганізацыі складалі большасьць. Толькі тры працавалі зь юрыдычнымі асобамі. У 2008 г. крэдытныя каапэратывы Беларусі ўтварылі [[Рэспубліканская асацыяцыя спажывецкіх каапэратываў фінансавай узаемадапамогі|Рэспубліканскую асацыяцыю спажывецкіх каапэратываў фінансавай узаемадапамогі]] (РАСКФУ), што на 2010 г. налічвала 19 крэдытных каапэратываў і з пачатку году ўступіла ў СРПС<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Віктар Пазьнякоў]], [[Вольга Мядзьведзева]].|загаловак=Неабходныя грошы ў патрэбны час|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=66424|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=22 верасьня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-09-22 185 (26793)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/66429/22ver-1.indd.pdf 1], [http://old.zviazda.by/a2ttachments/66429/22ver-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>.
{{Асноўны артыкул|Крэдытная картка}}
== Крыніцы ==
Крэдытная картка — частка аплатнай сістэмы, названая ад маленькае пластыкавае карткі, якая выдаецца карыстальнікам гэта сістэмы. Такая картка дае права яе ўладальніку набываць тавары і паслугі ўзамен на абавязанне ўласніка разлічыцца пазней<ref>{{кніга|аўтар = Arthur O'Sullivan|частка = |загаловак = |арыгінал = Economics: Principles in action|спасылка = http://www.pearsonschool.com/index.cfm?locator=PSZ3R9&PMDbSiteId=2781&PMDbSolutionId=6724&PMDbCategoryId=&PMDbProgramId=12881&level=4|адказны = Steven M. Sheffrin|выданне = |месца = Upper Saddle River, New Jersey 07458|выдавецтва = Pearson Prentice Hall|год = 2003|том = |старонкі = |старонак = 261|серыя = |isbn = 0-13-063085-3|тыраж = }}</ref>. Выдавец карткі адчыняе спажыўцу паслугі (карыстальніку) [[Крэдытная лінія|крэдытную лінію]], з якое спажывец пазычае грошы для разліку з прадаўцом альбо атрымлівае іх [[гатоўка]]й.
{{Крыніцы}}
== Вонкавыя спасылкі ==
Большасць крэдытных картак выпускаюцца мясцовымі [[банк]]амі ці [[Крэдытны кааператыў|крэдытнымі кааператывамі]], і іх памеры і форма рэгламентуюцца стандартам [[ISO/IEC 7810]] як ID-1. Для іх вызначаны памер 85,60 × 53,98 мм.
* [http://www.rafv.by Рэспубліканская асацыяцыя спажывецкіх каапэратываў фінансавай узаемадапамогі]{{ref-ru}}
* [http://www.woccu.org Сусьветная рада пазыковых саюзаў]{{ref-en}}
{{Накід:Эканоміка}}
=== Дэбетавая ===
{{Асноўны артыкул|Дэбетавая картка}}
Дэбетавая картка (таксама завецца ''банкаўская картка'' ці ''чэкавая картка'') — пластыкавая картка, якая дае магчымасць альтэрнатыўнага метаду аплаты пры здзяйсненні купляў. У адрозненне ад аплаты гатоўкай пры аплаце дэбетавай карткай грошы здымаюцца непасрэдна з разліковага рахунку ў банку ці з астатку на самой картцы. У некаторых выпадках карткі распрацоўваюцца выключна для аплаты праз сэціва, і фізічна яны не выпускаюцца.
[[Катэгорыя:Фінансавыя кампаніі]]
Дэбетавыя карткі распаўсюдзіліся ў шматлікіх краінах і пераўзышлі квіткі, а ў некаторых выпадках і гатоўку па аб’ёме транзакцый. Падобна да [[Крэдытная картка|крэдытных картак]], дэбетавыя карткі шырока выкарыстоўваюцца для набыванняў па тэлефоне ці праз інтэрнэт. Адрозненне ад крэдытавых картак заключаецца ў тым, што грошы пераводзяцца з банкаўскага рахунку ўладальніка, а не ва ўлік яго будучых пагашэнняў пазыкі.
[[Катэгорыя:Узаемныя арганізацыі]]
Дэбетавыя карткі таксама могуць выкарыстоўвацца для зняцця гатоўкі ў [[банкамат]]ах.
=== Выдаткавая ===
{{Асноўны артыкул|Выдаткавая картка}}
Выдаткавая картка — кароткатэрміновы (звычайна 1 месяц) сродак крэдыту на набыццё. Яна падобная да [[Крэдытная картка|крэдытнае карткі]], акрамя таго, што па кантракце з выдаўцом карткі яе ўладальнік мусіць штомесяц сплочваць пазыку цалкам. Спазненне з аплатай альбо няпоўная аплата караецца пеняй (напрыклад, 5% ад балансу) і можа выклікаць поўную забарону ўсіх будучых транзакцый.
=== Папярэдняй аплаты ===
{{Асноўны артыкул|Картка папярэдняй аплаты}}
Картка папярэдняй аплаты — пластыкавая картка, на якой захоўваецца пэўная сума грашовых сродкаў, а таксама неабходныя звесткі, у адрозненне ад дэбетавых картак, дзе грошы захоўваюцца на банкаўскім рахунку, а інфармацыя — аддалена на камп'ютарах, якія належаць арганізацыі-выдаўцу карткі. Акрамя таго, дэбетавыя карткі звычайна выдаюцца на імя канкрэтнае асобы, а карткі папярэднае аплаты звычайна няйменныя.
Сума аплаты з дапамогай адмысловае счытвальнай прылады здымаецца альбо з магнітнай паласы, альбо з дапамогай радыёчастотнай ідэнтыфікацыі ([[RFID]]), альбо шляхам набору надрукаванага на картцы коду на тэлефоне ці іншай лічбавай клавіятуры.
Часта ўжываецца сінонім тэрміну «электронны кашалёк».
=== Паліўная ===
{{Асноўны артыкул|Паліўная картка}}
Паліўная картка — аплатная картка, якая выкарыстоўваецца для аплаты за [[бензін]], [[Дызельнае паліва|дызельнае]] і іншыя віды [[паліва]] на заправачных станцыях. Гэтыя карткі таксама могуць ужывацца для аплаты за абслугоўванне транспартнага сродку. Выкарыстанне такіх картак таксама змяншае неабходнасць выкарыстання гатоўкі, што павялічвае ўзровень бяспекі кіроўцаў транспартных сродкаў і памяншае разыку махлярства.
=== Іншыя ===
Іншыя віды аплатных картак:
* [[Падарункавая картка]]
* [[Электронны кашалёк]]
== Тэхналогіі ==
=== Картка з магнітнай паласой ===
{{Асноўны артыкул|Картка з магнітнай паласой}}
[[Файл:CCardBack.svg|thumb|225px|Рэверс тыповай [[Дэбетавая картка|дэбетавай карткі]]:
<ol>
<li>[[Магнітная паласа]]
<li>Паласа для [[подпіс]]у
<li>[[Код абароны карткі]]
</ol>]]
Картка з магнітнай паласой — від карткі, якая дазваляе захоўваць [[дадзеныя]] шляхам змянення [[Магнетызм|намагнічання]] дробных намагнічаных часціц на аснове жалеза, змешчаных на паласе з магнітнага матэрыялу. Магнітная паласа счытваецца пры фізічным кантакце са счытвальнай галоўкай. Магнітныя палоскі выкарыстоўваюцца ў [[Крэдытная картка|крэдытных]], [[Ідэнтыфікацыйная картка|ідэнтыфікацыйных картках]] і на перавозачных квітках. Яны таксама могуць утрымліваць [[RFID|радыёметкі]], [[транспондэр]] і/ці [[Інтэгральная мікрасхема|мікрачып]].
Фізічныя характарыстыкі картак з магнітнай паласой (памер, гнуткасць, размяшчэнне магнітнай паласы, магнітныя характарыстыкі, фарматы дадзеных) вызначаюцца некалькімі стандартамі [[ISO|Міжнароднай арганізацыі па стандартызацыі]]: [[ISO/IEC 7810]], [[ISO/IEC 7811]], [[ISO/IEC 7812]], [[ISO/IEC 7813]], [[ISO 8583]] і [[ISO/IEC 4909]]. Яны таксама апісваюць стандарты для фінансавых картак.
=== Смарт-картка ===
{{Асноўны артыкул|Смарт-картка}}
[[Файл:Carte vitale anonyme.jpg|thumb|Смарт-картка для страхавання здароўя ў Францыі]]
Смарт-картка, чып-картка, ці [[Інтэгральная мікрасхема|мікрачыпавая]] картка — любая картка кішэннага фармату з інтэграванымі мікрачыпамі для апрацоўкі дадзеных. Гэта азначае, што яна можа атрымліваць уваходныя дадзеныя, апрацоўваць іх, і вяртаць вынік. Існуе дзве шырокія катэгорыі смарт-картак. [[Картка памяці|Карткі памяці]] месцяць толькі кампаненты энерганезалежнае памяці і, магчыма, спецыфічную логіку бяспекі. [[Мікрапрацэсарная картка|Мікрапрацэсарныя карткі]] змяшчаюць энергазалежную памяць і мікрапрацэсарныя складнікі. Карткі вырабляюцца з пластыку, звычайна [[Палібінілхларыд|ПВХ]], хоць сустракаюцца і з [[Акрыланітрыл-бутадыен-стырол|ABS-пластыку]].
=== Радыёкартка ===
{{Асноўны артыкул|Радыёкартка}}
[[Файл:Proximity badge.km.jpg|thumb|Радыёкартка]]
Радыёкартка — агульная назва для бескантактавых прылад з інтэгральнымі схемамі, ужыванымі для [[Кантроль доступу|абароны доступу]] ці ў аплатных сістэмах. Тэрмін можа адносіцца як да старых 125 kHz прылад, такі да сучасных 13.56 MHz бескантактавых [[RFID]]-картак, больш вядомых як бескантактавыя смарткарткі.
Сучасныя радыёкарткі рэгламентаваныя стандартам [[ISO/IEC 14443]]. Існуе таксама падобны стандарт [[ISO/IEC 15693]]. Радыёкарткі забяспечваюцца рэзанансавым пераносам энергіі і ў большасці выпадкаў маюць дыяпазон дзеяння 0—3 цаляў, што дае магчымасць уладальніку карыстацца імі, не дастаючы з кашальку ці паперніку.
{{Зноскі}}
== Спасылкі ==
{{Commons}}
[[Катэгорыя:Гандаль]]
[[Катэгорыя:Грошы]]
[[Катэгорыя:Фінансы]]
[[Катэгорыя:Банкаўская справа]]
[[Катэгорыя:Каапэратыўныя банкі]]
[[Катэгорыя:Фінансавыя паслугі]]
[[Катэгорыя:Сацыяльная эканоміка]]
| 