Камунальны рух

Камунальны рух — у Заходняй Еўропе X—XIII стст. рух гараджан супраць сеньёраў за самакіраванне і незалежнасць. Спачатку патрабаванні гараджан зводзіліся да абмежавання феадальнага прыгнёту і скарачэння пабораў. Затым паўсталі палітычныя задачы — здабыццё гарадскога самакіравання і правоў. Барацьба вялася не супраць феадальнай сістэмы ў цэлым, а супраць сеньёраў тых ці іншых гарадоў.

Паўднёвафранцузскія гарады дамагліся незалежнасці без кровапраліцця (IX—XII стст.). Гарады Паўночнай Францыі — Амьен, Лан, Бавэ, Суассон і інш.— і Фляндрыі — Гент, Бруге, Ліль — сталі самакіравальнымі у выніку ўпартай, у асноўным ўзброенай, барацьбы. Гараджане выбіралі са свайго асяроддзя раду, яго кіраўніка — мэра і іншых службовых асоб, мелі ўласны суд, ваеннае апалчэнне, фінансы, самастойна ўсталёўвалі гарадскія падаткі. Гэтыя гарады вызваляліся ад рэнты і сеньёрыяльных павіннасцяў. Узамен яны выплачвалі сеньёру пэўную невялікую грашовую рэнту, у выпадку вайны выстаўлялі невялікі ваенны атрад. Нярэдка такі горад з'яўляўся горадам-сеньёрам па адносінах да сялян навакольных тэрыторый.

Гарады Паўночнай і Сярэдняй Італіі — Венецыя, Генуя, Сіена, Фларэнцыя, Лукка, Роўны, Балоння і інш. — сталі камунамі ў IX—XII стст. У Германіі ў XII—XIII стст. з'явіліся так званыя імперскія гарады — фармальна яны падпарадкоўваліся непасрэдна імператару Свяшчэннай Рымскай імперыі, але дэ-факта былі незалежнымі гарадскімі рэспублікамі (Любек, Нюрнберг, Франкфурт-на-Майне і інш.)

У дзяржавах з адносна моцнай цэнтральнай уладай гарады, размешчаныя на каралеўскай зямлі, не маглі дамагчыся поўнага самакіравання. Пад уладай сеньёраў заставалася і большасць дробных гарадоў, — асабліва належалі духоўным сеньёрам. Найважнейшы вынік барацьбы гарадоў з сеньёра — вызваленне большасці іх жыхароў ад асабістай сеньориальной залежнасці. Было таксама ўстаноўлена правіла, згодна з якім ўцёкшы у горад сеньёрыяльна залежны селянін, пражыўшы там «год і адзін дзень», станавіўся вольным. Сярэднявечная прыказка, якая абвяшчае «гарадское паветра робіць свабодным», тады разумелася літаральна.

Гл. таксама

• Сярэднявечны горад