Русэ: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
крыніца — ru:Русе |
|||
Радок 1:
{{НП}}
'''Русэ''' ({{lang-bg|Русе}}, {{lang-tr|Rusçuk}} — '''Рушчук''') — пяты па велічыні горад [[Балгарыя|Балгарыі]]. Насельніцтва 166 056 жыхароў. Адзін з асноўных прамысловых і транспартных цэнтраў краіны, галоўны яе порт на [[рака Дунай|Дунаі]]; паміж Русэ і Джурджу (Румынія) пракладзены чыгуначны і аўтадарожны мост
== Гісторыя ==
Кафедральны сабор Святога Паўла Крыжа.▼
[[Выява:Rousse-Roman-inscription.JPG|thumb|left|300px|Сексагінта Прыста — рымскі надпіс]]
У [[I стагоддзе н.э.|I ст. н.э.]] пры імператары [[Веспасіян]]е тут былі пабудаваны рымскае ўмацаванае паселішча і [[прыстань]]<ref name="autogenerated4">Русе // Большая Советская Энциклопедия. / под ред. А. М. Прохорова. 3-е изд. том 22. М., «Советская энциклопедия», [[1975]]. стр.398</ref> (у далейшым — крэпасць і порт Сексагінта Прыста). Крэпасць знаходзілася на галоўнай дарозе з [[Сінгідунум]]а да [[Дэльта Дуная|дэльты Дуная]] і [[Чорнае мора|Чорнага мора]]. У [[250]] годзе готы разбурылі яе, але ў канцы [[III стагоддзе|III стагоддзя]] рымляне яе аднавілі. У [[IV стагоддзе|IV стагоддзі]] яна была разбурана зноў (гэтым разам [[геты|гетамі]] — варварскімі фракійскімі плямёнамі, якія надыходзілі з поўначы). У [[IX стагоддзе|IX]]—[[X стагоддзе|X]] стст. на руінах балгары ўзвялі крэпасць і назвалі яе Русэ. У [[XIII стагоддзе|XIII]]—[[XIV стагоддзе|XIV]] стст. горад таксама называўся Гюргава (Ёргава) ў гонар [[Георгій Пераможца|Святога Георгія Пераможца]].
=== 1388—1878 ===
Пасля [[Асманская Балгарыя|асманскага заваявання]] ў [[1388]] годзе, у XV стагоддзі паселішча, якое ў гэты час атрымала назву ''Рушчук'', становіцца ваенна-адміністрацыйным і гандлёвым цэнтрам [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]. У далейшым тут была пабудавана адна са стратэгічных турэцкіх крэпасцей і Рушчук (разам з [[Сілістра]]й, [[Варна]]й і [[Шумен|Шумлай]]) утварыў так званы «чатырохвугольнік» крэпасцей, якія раз’ядноўвалі землі заходняй і ўсходняй Балгарыі і фланкіравалі аперацыйныя кірункі ад Дуная да Балканаў<ref name="autogenerated4" />.
У час [[Руска-турэцкая вайна 1806—1812|руска-турэцкай вайны 1806—1812 гг.]] рускія войскі пасля няўдалага штурму 22 ліпеня 1810 года і аблогі ў верасні 1810 гады прымусілі турэцкі гарнізон крэпасці Рушчук да капітуляцыі<ref name="autogenerated4" />.
[[22 чэрвеня]] [[1811]] года за 4 км на поўдзень ад горада [[Бітва пры Рушчуку|адбылася бітва]] паміж рускай арміяй пад камандаваннем генерала [[М. І. Кутузаў|М. І. Кутузава]] і турэцкімі войскамі везіра [[Ахмет-паша|Ахмет-пашы]], рускія войскі артылерыйскім агнём і контратакамі адбілі атакі туркаў і вымусілі іх да адыходу<ref name="autogenerated4" />.
== Насельніцтва ==
{| class="wikitable"
|+ Насельніцтва
|-
! Год !! 1880 !! 1887 !! 1910 !! 1934 !! 1940 !! 1946 !! 1999 !! 2001 !! 2004 !! 2006 !! 2008 !! 2010
|-
| Насельніцтва || 26 163<ref name="autogenerated1">[http://www.museumruse.com/ruseznanie/newtime.html] Museum of Ruse</ref> || 27 194<ref name="autogenerated2">{{cite web |title = Bulgarian academy of sciences-geographical institute |url = http://www.geography.iit.bas.bg/2009/1-09/13-17.pdf |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110706142758/http://www.geography.iit.bas.bg/2009/1-09/13-17.pdf |archivedate = 2011-07-06 |deadlink = yes }}</ref> || 36 255<ref name="autogenerated2" /> || 41 447<ref name="autogenerated2" /> || 51 000<ref name="autogenerated1" /> || 57 509<ref name="autogenerated2" /> ||202 793
|190 798
|179 514
|177 104
|175 374
|173 672
|}
== Клімат ==
{{Клімат мясцовасці
| Шырыня =
| Становішча =
| Месца_род = Русе
| Крыніца = [http://weather.msn.com/local.aspx?wealocations=wc:28394&q=Ruse%2c+BGR MSN Weather], [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=053551&refer= http://www.weatherbase.com] і [http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=53551&refer=&units=metric http://www.weatherbase.com]
| Сту_сяр=0.3 | Сту_сяр_апад=66
| Лют_сяр=2.3 | Лют_сяр_апад=39
| Сак_сяр=8.4 | Сак_сяр_апад=45
| Кра_сяр=14.1 | Кра_сяр_апад=31
| Май_сяр=20.1 | Май_сяр_апад=72
| Чэр_сяр=23.5 | Чэр_сяр_апад=62
| Ліп_сяр=25.8 | Ліп_сяр_апад=71
| Жні_сяр=25.2 | Жні_сяр_апад=60
| Вер_сяр=20.4 | Вер_сяр_апад=58
| Кас_сяр=13.8 | Кас_сяр_апад=50
| Ліс_сяр=8.1 | Ліс_сяр_апад=31
| Сне_сяр=1.6 | Сне_сяр_апад=61
| Год_сяр=13.7 | Год_сяр_апад=646
| Сту_сяр_мін=-3 | Сту_сяр_макс=4
| Лют_сяр_мін=-2 | Лют_сяр_макс=7
| Сак_сяр_мін=3 | Сак_сяр_макс=14
| Кра_сяр_мін=8 | Кра_сяр_макс=20
| Май_сяр_мін=14 | Май_сяр_макс=26
| Чэр_сяр_мін=18 | Чэр_сяр_макс=30
| Ліп_сяр_мін=20 | Ліп_сяр_макс=32
| Жні_сяр_мін=19 | Жні_сяр_макс=32
| Вер_сяр_мін=15 | Вер_сяр_макс=27
| Кас_сяр_мін=9 | Кас_сяр_макс=19
| Ліс_сяр_мін=4 | Ліс_сяр_макс=12
| Сне_сяр_мін=-2 | Сне_сяр_макс=5
| Год_сяр_мін=8.5 | Год_сяр_макс=19.0
| Сту_а_макс=22 | Сту_а_мін=-28
| Лют_а_макс=25 | Лют_а_мін=-26
| Сак_а_макс=33 | Сак_а_мін=-18
| Кра_а_макс=34 | Кра_а_мін=-4
| Май_а_макс=37 | Май_а_мін=3
| Чэр_а_макс=42.4 | Чэр_а_мін=7
| Ліп_а_макс=44.7 | Ліп_а_мін=9
| Жні_а_макс=44.2 | Жні_а_мін=8
| Вер_а_макс=40.2 | Вер_а_мін=1
| Кас_а_макс=39 | Кас_а_мін=-5
| Ліс_а_макс=28 | Ліс_а_мін=-14
| Сне_а_макс=22 | Сне_а_мін=-21
| Год_а_макс=44.7 | Год_а_мін=-28
| Сту_вада =
| Лют_вада =
| Мар_вада =
| Кра_вада =
| Май_вада =
| Чэр_вада =
| Ліп_вада =
| Жні_вада =
| Вер_вада =
| Кас_вада =
| Ліс_вада =
| Сне_вада =
| Год_вада =
}}
== Славутасці ==
▲* Кафедральны сабор Святога Паўла Крыжа.
* [[Помнік Свабоды, Русэ|Помнік Свабоды]]▼
== Вядомыя асобы ==
* [[Тодар Мінкаў]] (1830—1906) — балгарскі грамадска-палітычны дзеяч, настаўнік.
▲* [[Помнік Свабоды, Русэ|Помнік Свабоды]]
{{зноскі}}
== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}
| |||