Дзьёрдзь II Ракацы: Розніца паміж версіямі

Умацоўваючы трансільванскую дзяржаўнасць, Дзьёрдзь II імкнуўся падпарадкаваць сваёй вярхоўнай уладзе суседнія [[Княства Валахія|Валахію]] і [[Малдаўскае княства|Малдавію]]. У [[1651]] годзе ён заключыў дагавор пра саюз з [[Гаспадар Валахіі|валашскім гаспадаром]] [[Мацей Басараб|Мацвеем Басарабам]], абяцаючы аказваць апошняму ваенную дапамогу ў выпадку турэцкага ўварвання. Дзьёрдзь Ракацы і Мацвей Басараб аб'ядналі свае сілы супраць малдаўскага гаспадара Васіля Лупула. [[Васіль Лупу]]л дамагаўся ад Порты трансільванскага прастола для свайго брата, а ў Валахіі жадаў пасадзіць на княжанне свайго сына. У [[1653]] годзе саюзнікі арганізавалі вялікі ваенны паход супраць Малдавіі. На чале трансільванскайтрансільванскага войска выступіў [[Янаш Кемені]]. Трансільванцы і валахі акупавалі Малдавію, выгналі са сталіцы Васіля Лупула і пасадзілі на гаспадарскім троне [[Георгій Стэфан|Георгія Штэфана]]. Васіль Лупул звярнуўся па дапамогу да свайго цесця і саюзнікусаюзніка, украінскага гетмана [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], які адправіў яму на дапамогу свайго старэйшага сына [[Цімаш Багдановіч Хмяльніцкі|Цімафея (Цімаша)]] з казацкайказацкім войскам. У маі [[1653]] года Васіль Лупул з казацкайказацкім войскам вярнуўся ў Малдавію і вярнуў сабе гаспадарскі прастол, услед за гэтым з казацка-малдаўскаймалдаўскім войскам уварваўся ў Валахію. Дзьёрдзь Ракацы выслаў вялікі атрад на дапамогу свайму саюзніку, валашскаму гаспадару Мацвею Басарабу, які атрымаў перамогу над Васілём Лупулам і Цімафеем Хмяльніцкім у [[Бітва пад Фінтай|бітве пад Фінтай]]. У ліпені 1653 года пры дапамозе трансільванцаў і валахаў Георгій Штэфан у другі раз заняў гаспадарскі прастол Малдавіі.

Трансільванскі князь Дзьёрдзь II Ракацы ([[1648]]—[[1657]]) імкнуўся здзейсніць планы свайго бацькі Дзьёрдзя I па здабыцці [[Карона Каралеўствы Польскага|польскай кароны]]. Для гэтага ён заключыў саюз з гетманам [[Запарожскія казакі|запарожскіх]] казакоў [[Багдан Хмяльніцкі|Багданам Хмяльніцкім]], а таксама з малдаўскім і валашскім гаспадарамі [[Георгій Стэфан|Георгіем Штэфанам]] і [[Мацей Басараб|Мацвеем Басарабам]]. Аднак толькі ў студзені [[1657]] года, у саюзе са [[Швецыя|шведскім]] каралём [[Карл X Густаў|Карлам X Густавам]], які ўварваўся ў межы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], на чале 25-тысячнайтысячнага войска, якое складалася з венграў, немцаў, трансільванцаў, валахаў і малдаван, адкрыта выступіў супраць польскага караля [[Ян II Казімір|Яна II Казіміра Вазы]]. Багдан Хмяльніцкі выслаў на дапамогу Дзьёрдзю Ракацы 10-тысячнаятысячнае казацкае войска пад правадырствам [[Антон Мікіціч Жданавіч|Антона Жданавіча]]. У лютым трансільванскі князь уступіў у [[Галіцыя|Галіцыю]], дзе ўзяў [[Пшэмысль|Перамышль]] і аблажыў [[Львоў]], але не змог яго ўзяць. Адтуль трансільванска-казацкая армія рушыла на [[Малая Польшча|Малую Польшчу]], спусташаючы польскія землі. [[29 сакавіка]] 1657 года Дзьёрдзь Ракацы ўвайшоў у [[Кракаў]], дзе злучыўся са шведскім гарнізонам генерала [[Паўль Вірц|Паўля Вірца]]. Князь пакінуў у горадзе вялікі гарнізон пад камандаваннем [[Янаш Бетлен|Янаша Бетлена]]. Шведскі [[генерал]] Паўль Вірц са сваім атрадам далучыўся да трансільванцаў. З [[Кракаў|Кракава]] Дзьёрдзь Ракацы з арміяй выступіў на злучэнне са шведскім каралём Карлам Х Густавам, з якім злучыўся [[12 красавіка]] для сумеснай барацьбы супраць польскага караля Яна Казіміра Вазы.

Тады Дзьёрдзь Ракацы прыняў рашэнне адступіць з Польшчы на радзіму. Пад камандаваннем князя засталося 16 тысяч трансільванцаў і 6 тысяч казакоў. Кароль Ян Казімір Ваза адправіў у пагоню за князем польска-літоўскія войскі пад камандаваннем [[ПатоцкіСтэфан Чарнецкі|Стэфана Чарнецкага]], [[Станіслаў Рэвера Патоцкі|Станіслава «Рэверы» Патоцкага]], [[Станіслаў Лянцкаронскі|Станіслава Лянцкаронскага]], [[Ежы Себасцьян Любамірскі|Ежы Себасцьяна Любамірскага]] і [[Павел Ян Сапега|Паўла Яна Сапегі]]. Пад [[Мэджыбіж]]ам казацкі корпус, пад правадырствам кіеўскага палкоўніка [[Антон Мікіціч Жданавіч|Антона Жданавіча]], збунтаваўся і вярнуўся на Украіну. [[20 ліпеня]] 1657 года польска-літоўскія войскі нагналі і акружылі трансільванскае войска пад Чорным Каменем. Трансільванскі князь дабраўся да Мэджыбіжа, дзе [[22 ліпеня]], абложаны польска-літоўскай арміяй, капітуляваў і падпісаў мірны дагавор з Рэччу Паспалітай. Дзьёрдзь Ракацы адмовіўся ад прэтэнзій на польскі прастол і абавязваўся заплаціць велізарную кантрыбуцыю польскаму ўраду.

Сыходзячы ў Трансільванію, пад [[Скалацкі замак|Скалатам]] Дзьёрдзь Ракацы са сваім войскам быў цалкам акружаны татарскай ардой пад камандаваннем [[Крымскае ханства|крымскага хана]] [[Мехмед IV Гірэй|Мухамед-Гірэя]]. [[31 ліпеня]] [[1657]] года трансільванскі князь паспрабаваў вырвацца з асяроддзя, але быў ушчэнт разбіты перавышаючымі сіламі крымскага хана. Сам Дзьёрдзь Ракацы прарваўся і вярнуўся ў Трансільванію з невялікім атрадам аховы ў 400 чалавек. Пасля ўцёкаў князя яго галоўны военачальнік [[Янаш Кемені]] ўзяў на сябе камандаванне войскам. У пастаянных баях з крымцамі трансільванцы дабраліся да Вішнеўчыка, дзе абараняліся ў сваім абозе. У канцы лета 1657 года татары разбілі трансільванцаў, узяўшы штурмам абоз праціўніка. Падчас штурму загінула пяцьсот чалавек, а адзінаццаць тысяч на чале з Янашам Кемені татары захапілі ў палон.

[[23 жніўня]] [[1658]] года на агульным сходзе саслоўяў новым князем быў абраны [[Акаш Барчаі]]. Порта павялічыла даніну з Трансільваніі да 40 тысяч чырвонцаў і захапіла чатыры памежныя крэпасці. Акаш Барчаі спрабаваў заключыць ваенна-палітычныя саюзы з Валахіяй і Малдавіяй. Дзьёрдзь Ракацы, які карыстаўся падтрымкай [[Габсбургі|Габсбургаў]], у жніўні [[1659]] года сілай вярнуў сабе княжацкі прастол і заключыў антытурэцкі саюз з валашскім гаспадаром [[Раду Міхня|Раду Міхнем]]. Таксама Дзьёрдзь Ракацы паспрабаваў пасадзіць на малдаўскі трон свайго саюзніка [[Канстанцін Шчэрбан Басараб|Канстанціна Шчэрбана]]. У адказ турэцкі ўрад абвясціў князем Акаша Барчаі і арганізавалаарганізаваў чарговы карны паход на Трансільванію.