Вікіпедыя

Дыяксід вугляроду: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
вікіфікацыя
Радок 1:
[[Выява:Carbon-dioxide-2D-dimensions.svg|thumb|140px|Схема дыяксіду вугляроду]]
[[Выява:Carbon-dioxide-3D-vdW.png|thumb|140px|Мадэль малекулы дыяксіду вугляроду]]
'''Дыяксі́д вугляро́ду''' ('''дыяксі́д вуглятво́ру''', '''двухво́кіс вугляро́ду''', '''вуглякі́слы газ''', '''аксі́д вугляро́ду (IV)''', '''ву́гальны ангідры́д''', '''вуглекіслата́''') - — CO<sub>2</sub>, бескаляровы [[газ]] са злёгку кіслявым [[пах]]ам і [[смак]]ам.
 
Канцэнтрацыя вуглякіслага газу ў [[Атмасфера Зямлі|атмасферы]] [[Планета Зямля|Зямлі]] складае 0,038  %.
 
''Калі ласка, не блытайце з [[дыяксін]]ам''
 
== Уласцівасці ==
 
=== Фізічныя ===
Шчыльнасць пры [[Звычайныя ўмовы|звычайных умовах]] 1,98 г/л. Пры атмасферным ціску дыяксід вуглярода не існуе ў [[вадкасць|вадкім стане]], пераходзячы непасрэдна з [[цвёрдае цела|цвёрдага стану]] ў газападобнае. Цвёрды дыяксід вуглярода завуць [[сухі лёд|сухім лёдам]]. Пры падвышаным ціску і звычайных тэмпературах вуглякіслы газ пераходзіць у вадкасць, што выкарыстоўваецца для яго захоўвання.
 
Вуглякіслы газ лёгка прапускае [[ультрафіялетавае выпраменьванне|ультрафіялетавыя]] прамяні і прамяні бачнай часткі спектру, якія трапляюць на Зямлю ад Сонца і абаграваюць яе. У той жа час ён паглынае выпушчаныя Зямлёй [[інфрачырвонае выпраменьванне|інфрачырвоныя]] прамяні і з'яўляеццаз’яўляецца адным з [[Парніковы газ|парніковых газаў]], з прычыны чаго бярэ ўдзел у працэсе [[глабальнае пацяпленне|глабальнага пацяплення]]. Сталы рост узроўню ўтрымання гэтага газу ў атмасферы назіраецца з пачатку індустрыяльнай эпохі.
 
=== Хімічныя ===
Па хімічных уласцівасцях дыяксід вуглярода належыць кіслотным [[аксід]]ам. Пры растварэнні ў [[вада|вадзе]] ўтварае [[вугальная кіслата|вугальную кіслату]]. Рэагуе са [[шчолачы|шчолачамі]] з утварэннем [[карбанаты|карбанатаў]] і [[гідракарбанаты|гідракарбанатаў]]. Уступае ў рэакцыі электрафільнага замяшчэння (напрыклад, з фенолам - — [[рэакцыя Кальбе]]) і нуклеафільнага далучэння (напрыклад, з магнійарганічнымі злучэннямі).
 
=== Біялагічныя ===
Радок 31 ⟶ 32:
У харчовай прамысловасці дыяксід вуглярода выкарыстоўваецца як [[Е200-Е299|кансервант]] і пазначаецца на пакаванні пад кодам '''Е290''', а таксама ў якасці разрыхляльніка цеста.
 
Вадкая вуглекіслата (вадкая харчовая вуглекіслата) - — звадкаваны вуглякіслы газ, які захоўваецца пад высокім ціскам (~ 65-70 Атм). Бескаляровая вадкасць. Пры выпуску вадкай вуглекіслаты з балона ў атмасферу частка яе выпараецца, а іншая частка ўтварае шматкі сухога лёду.
 
Балоны з вадкай вуглекіслатой шырока ўжываюцца ў якасці [[вогнетушыцель|вогнетушыцеляў]] і для вытворчасці напояў з [[газіраваная вада|газіраванай вады]] і [[ліманад]]у. Вуглякіслы газ выкарыстоўваецца ў якасці актыўнага асяроддзя пры [[зварка|зварцы]] дротам, бо пры тэмпературы дугі вуглекіслата раскладаецца на ўгарны газ CO і кісларод, які, у сваю чаргу, і ўваходзіць ва ўзаемадзеянне з вадкім металам, акісляючы яго. Вуглекіслата ў балончыках ужываецца ў [[пнеўматычная зброя|пнеўматычнай зброі]] і ў якасці крыніцы энергіі для рухавікоў у [[Авіямадэльны спорт|авіямадэляванні]].
 
Цвёрдая вуглекіслата - — сухі лёд - — выкарыстоўваецца ў якасці [[холадагент]]у ў ледавіках і маразільных усталёўках.
 
== Метады рэгістрацыі ==
Вымярэнне парцыяльнага ціску вуглякіслага газу патрабуецца ў тэхналагічных працэсах, у медыцынскіх ужываннях - — аналіз дыхальных сумесяў пры штучнай вентыляцыі лёгкіх і ў замкнёных сістэмах жыццезабеспячэння. Аналіз канцэнтрацыі CO<sub>2</sub> у атмасферы выкарыстоўваецца для экалагічных і навуковых даследаванняў, для вывучэння [[Парніковы эфект|парніковага эфекту]].
 
Вуглякіслы газ рэгіструюць з дапамогай газааналізатараў, заснаваных на прынцыпе [[Інфрачырвоная спектраскапія|інфрачырвонай спектраскапіі]] і іншых [[Газавымяральная сістэма|газавымяральных сістэм]]. Медыцынскі газааналізатар для рэгістрацыі ўтрымання вуглекіслаты ў выдыханым паветры завецца [[капнограф]].
 
== Канцэнтрацыя ==
* Падземная жывёла [[голы землякоп]] адрозніваецца памяркоўнасцю да вялікіх (смяротных для іншых жывёл) канцэнтрацый вуглякіслага газу.<ref name="Шындэр">А. Шындэр. [http://web.archive.org/web/20090206004327/http://2000.net.ua/print?a=/paper/58363 Жывёла, якая не адчувае болю]. 2000-Аспекты-Праблемы №  26(420), 27 чэрвеня-3 ліпеня 2008</ref>
* У шахтах здаўна трымалі [[Канарка|канарак]], якія значна адчувальней да канцэнтрацыі CO<sub>2</sub>, чым чалавек. Калі канарка траціла прытомнасць ад удушша, трэба было тэрмінова пакідаць шахту людзям.
 
Радок 60 ⟶ 61:
* [http://www.cmdl.noaa.gov/ccgg/trends/ Trends in Atmospheric Carbon Dioxide] ''(NOAA)''
* [http://www.science.uwaterloo.ca/~cchieh/cact/c123/phasesdgm.html Phase Diagram of Carbon Dioxide] (англ.)
* [http://chemmovies.unl.edu/chemistry/smallscale/SS071.html Experiment 071 - — Triple Point Phase Transition for Carbon Dioxide]
* [http://www.r744.com/knowledge/faq_a.php CO<sub>2</sub> як прыродны рэфрэжант - — FAQs] (англ.)
* [http://science.compulenta.ru/355363/ Вялікабрытанія распрацоўвае метад захавання двухвокісу вуглярода]
 
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Дыяксід_вугляроду"