Першы Усебеларускі з’езд: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
JerzyKundrat (размовы | уклад) |
JerzyKundrat (размовы | уклад) Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 14:
[[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah. Бел-чырвона-белы сьцяг (1917).jpg|thumb|Гэтая картка, якую знайшлі падчас рэстаўрацыі Купалаўскага тэатра магчыма, служыла пропускам на з'езд.<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=201664&lang=be На АНТ расказалі пра Першы Усебеларускі з’езд, але абрэзалі бела-чырвона-белы сцяг ФОТАФАКТ]</ref>]]
Да 27 (14) снежня было зарэгістравана каля 1800 дэлегатаў (пераважна настаўнікі, ваенныя, чыноўнікі). Колькасць удзельнікаў не была пастаяннай. На І Усебеларускім з'ездзе прысутнічала 1872 дэлегаты, з якіх 1167 з правам рашаючага голаса. На з'ездзе не былі прадстаўлены ўсе слаі беларускага насельніцтва — цалкам адсутнічалі прадстаўнікі ад буржуазіі (сярэдніх і буйных маянткоўцаў, сярэдніх і буйных акцыянераў, прадпрымальнікаў-прамыслоўцаў і фінансістаў (банкіраў)). З грамадскіх і палітычных груповак на з'езде выявіліся наступныя: зямляцтвы (беспартыйныя) — магілёўскае, мінскае, віцебскае, смаленскае, віленскае, гродзенскае (г.зн. ад усіх беларускіх губерняў); фракцыі сацыялістычных партый: эсэраў правых і левых, сацыял-дэмакратаў (бальшавікоў, меншавікоў і інтэрнацыялістаў), [[Беларуская Сацыялістычная Грамада|Беларускай Сацыялістычнай Грамады]] і анархістаў; прадстаўнікі дзяржаўных і грамадскіх арганізацый, такіх як земства, гарадскія самакіраванні, зямельныя камітэты, прафсаюзы, настаўніцкія аб'яднанні, ваенныя беларускія рады, бежанскія камітэты. Запрашаліся таксама і прадстаўнікі розных Саветаў. Па саслоўнай прыкмеце з'езд быў пераважна сялянскім, а па эканамічным поглядам — [[сацыялізм|сацыялістычным]].
З'езд быў дастаткова палярызаваны. Пад час яго разгарнулася вострая барацьба паміж «радаўцамі» (прыхільнікамі Вялікай Беларускай рады і Цэнтральнай Беларускай вайсковай рады ў Мінску). Радаўцы былі гатовы да адносна рашучых крокаў па стварэнні беларускай дзяржаўнасці, пад той час як «абласнікі» (прыхільнікі Беларускага абласнога камітэта ў Петраградзе), арыентаванай толькі на цесную палітычную сувязь Беларусі з Расіяй. Гэтыя погляды выявіліся ў поглядах удзельнікаў з'езда на беларускую мову. Адзін з яго дэлегатаў пазней узгадваў такі момант:▼
«''Прыпамінаю сабе адзін факт з Усебеларускага з'езду. Калі нейкі дэлегат пачаў гаварыць прамову чыста па-беларуску, то выступіў з задніх радоў адзін маскальскага духу чалавек і, дражнячы беларускую гаворку, пачаў пытацца ў таго дэлегата, што значаць такія словы, як працаваць, жыта і г.д. Дык ці паверыце, усе дэлегаты, колькі іх было, асабліва ваенныя, так азверыліся на таго маскаля, што зала аж загудзела ад гоману.''<br />▼
— ''Вон яго,
З'езд абвясціў права беларускага народа на самавызначэнне і прыняцце дэмакратычнай формы ўраду. Падчас паседжання назіралася розніца ў палітычных поглядах паміж дэлегатамі ад [[БСГ]] і т.зв. [[Беларускі абласны камітэт|«абласнікамі»]], якія прадстаўлялі галоўным чынам рэгіёны Усходняй Беларусі. Была абрана Рада Кангрэсу, у склад якой увайшоў 71 прадстаўнік розных палітычных партый, а таксама [[Выканаўчы камітэт Рады Усебеларускага з'езда|Выканаўчы камітэт Рады Кангрэсу]].
Радок 25 ⟶ 32:
Разгон з'езду быў самавольствам мясцовых бальшавікоў — Мяснікова, Кнорына і Ландэра — іх пазіцыю, як паказаў у сваіх публікацыях [[Вадзім Францавіч Гігін|Вадзім Гігін]], рэзка раскрытыкавалі ў Петраградзе, запатрабавалі правесці новы з'езд. Натуральна, што крытыка гэтая зыходзіла з падачы тых беларускіх дзеячаў, якія самі былі ўдзельнікамі Усебеларускага з'езда<ref>[http://zviazda.by/be/news/20180117/1516167450-1918-y-god-dlya-belarusi-nabytki-i-straty 1918-ы год для нашай дзяржаўнасці: набыткі і страты]</ref>. 31 студзеня 1918 г. паводле дэкрэта Уладзіміра Леніна у Народным камісарыяце па нацыянальных справах, якім кіраваў [[Іосіф Сталін]], стварылі ў [[Петраград]]зе [[Беларускі нацыянальны камісарыят]], які адыграў выключную ролю ў стварэнні [[БССР|беларускай савецкай дзяржаўнасці]]<ref>[http://zviazda.by/be/news/20180117/1516167450-1918-y-god-dlya-belarusi-nabytki-i-straty 1918-ы год для нашай дзяржаўнасці: набыткі і страты]</ref>.
▲З'езд быў дастаткова палярызаваны. Пад час яго разгарнулася вострая барацьба паміж «радаўцамі» (прыхільнікамі Вялікай Беларускай рады і Цэнтральнай Беларускай вайсковай рады ў Мінску). Радаўцы былі гатовы да адносна рашучых крокаў па стварэнні беларускай дзяржаўнасці, пад той час як «абласнікі» (прыхільнікі Беларускага абласнога камітэта ў Петраградзе), арыентаванай толькі на цесную палітычную сувязь Беларусі з Расіяй. Гэтыя погляды выявіліся ў поглядах удзельнікаў з'езда на беларускую мову. Адзін з яго дэлегатаў пазней узгадваў такі момант:
▲«''Прыпамінаю сабе адзін факт з Усебеларускага з'езду. Калі нейкі дэлегат пачаў гаварыць прамову чыста па-беларуску, то выступіў з задніх радоў адзін маскальскага духу чалавек і, дражнячы беларускую гаворку, пачаў пытацца ў таго дэлегата, што значаць такія словы, як працаваць, жыта і г.д. Дык ці паверыце, усе дэлегаты, колькі іх было, асабліва ваенныя, так азверыліся на таго маскаля, што зала аж загудзела ад гоману.''<br />
▲— ''Скуль ты прыехаў, — крычалі адны, — што не знаеш нашай мовы?''<br />
▲— ''Тут з'езд не маскоўскі, а беларускі, — крычалі другія.''<br />
▲— ''Вон яго, — крычалі трэція.''»<ref>{{cite web| author =Станіслаў Рудовіч| date =2002| url = http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/brama/kraj1-2-2002/13.htm| title =Рух за беларускую дзяржаўнасць і праблема грамадзянскага статуса беларускай мовы ў 1915-1918 гадах | work = часопіс «Край»|publisher =Беларуская інтэрнэт-бібліятэка «Камунікат»| accessdate = 2013-01-31| lang =}}</ref>
== Ацэнкі ==
| |||