|
|Краіна = Расія
|Назва месцазнаходжання = вёска
|Месцазнаходжанне = Спас-Нярэдзіцы, {{нп3|[[Наўгародскі раён||ru|Новгородский район}}]], [[Наўгародская вобласць]]
|lat_dir = N|lat_deg = 58|lat_min = 29|lat_sec = 50.7
|lon_dir = E|lon_deg = 31|lon_min = 18|lon_sec = 41.3
|Сайт = http://www.nereditsa.ru/index.htm
}}
'''Царква Спаса на Нярэдзіцы''' (Спас на гары Нярэдзіцы, Спас-Нярэдзіца) — храм [[Праабражэнне Ісуса|Праабражэння Гасподняга]], размешчаны ў 1,5 км на поўдзень ад [[Горад Вялікі Ноўгарад|Вялікага Ноўгарада]] на правым беразе былога рэчышча {{нп3|Малы Волхавец|Малога Волхаўца|ru|Малый Волховец}}, на невялікім узвышшы побач з {{нп3|Рурыкава Гарадзишча|Рурыкавым Гарадзішчам|ru|Рюриково Городище}}.
== Гісторыя ==
Узведзена за адзін сезон каля [[1198]] года пры наўгародскім князю {{нп3|Яраслаў Уладзіміравіч, князь наўгародскі|Яраславе Уладзіміравічы|ru|Ярослав Владимирович (князь новгородский)}} ў памяць аб двух загінулых сынах.
Храм аднагаловы, кубічнага тыпу, [[Слуп|чатырохслупны]], [[Апсіда|трохапсідны]]. [[Фрэска|Фрэскавыя]]выя роспісы займалі ўсю паверхню сцен і ўяўлялі сабой адзін з унікальных і найбольш значных жывапісных ансамбляў Расіі. Роспісы актыўна вывучаліся і апісваліся ад пачатку стагоддзя да 30-х гадоў [[20 стагоддзе|XX стагоддзя]].
Акварэльныя копіі нярэдзіцкіх фрэсак, выкананыя ў 1862 годзе мастаком {{нп3|Мікалай Авеніравіч Мартынаў|М. А. Мартынавым|ru|Мартынов, Николай Авенирович}}, былі паказаны ў 1867 годзе на [[Сусветная выстаўка, 1867|Сусветнай выстаўцы ў Парыжы]] і заслужылі бронзавы медаль<ref>{{cite web|url=http://www.nereditsa.ru/Fresc/copy_history.htm|title=Копии фресок|publisher=Мультимедийная информационная система «Архитектура и настенная живопись новгородской церкви Спасо-Преображения на Нередице»|lang=ru|accessdate=2013-07-23|archiveurl=http://www.webcitation.org/6IPZWPfwo|archivedate=2013-07-27}}</ref>.
На Гарадзішчы вакол царквы існаваў Спаса-Нярэдзіцкі, ці Спас на Гарадзішчы мужчынскі [[манастыр]] (прыпісаны да [[Свята-Юр'еў манастыр|Юр'еваЮр’ева манастыра]]).
Фрэскі Нярэдзіцы — найбольш каштоўны помнік наўгародскага манументальнага жывапісу XII стагоддзя. Гэта быў абсалютна скончаны і непашкоджаны фрэскавы цыкл. У 1903-19041903—1904 гадах пад кіраўніцтвам архітэктара [[Пётр Пятровіч Пакрышкін|П. П. Пакрышкіна]] была праведзена першая рэстаўрацыя храма. Пасля рэстаўрацыі [[Мікалай Канстанцінавіч Рэрых|Н.]] [[Мікалай Канстанцінавіч Рэрых|К.]] [[Мікалай Канстанцінавіч Рэрых|Рэрых]], як быццам прадчуваючы нядобрае, пісаў, звяртаючыся да мастакоў: «Спяшайцеся, таварышы, замаляваць, зняць, апісаць прыгажосць нашай даўніны. Непрыкметна набліжаецца канец яе. Захавайце цудоўныя абломкі мінулага для будучых будынкаў жыцця»<ref>{{артыкул|аўтар=Н.К. Рерих|загаловак=Записные листки. XY. Спас Нередицкий.|выданне=Золотое руно.|тып=|год=1906|нумар=2|старонкі=96|issn=}}</ref>.
У перыяд [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] сусветна вядомы помнік загінуў. «Адступаючы, руская армія пакінула Ноўгарад і замацавалася на абарончым рубяжы Ліпна — Нярэдзіца — Кірылаў — Кавалёва — Волатава, гэта значыць па рэчышчы Волхаўца. Супрацьстаянне двух сіл працягвалася года паўтара, у гэты час старажытныя храмы на лініі нашай абароны, пераўтвораныя ў доўгачасовыя агнявыя кропкі, падвяргаліся сістэматычнаму артылерыйскаму абстрэлу. Адной з першых, яшчэ ў жніўні — кастрычніку 1941 года, загінула Нярэдзіца. Яна была разбурана больш чым напалову: уцалелі толькі тыя часткі будынка, якія апынуліся пад заваламі паваліўшыхся купалоў, скляпенняў і верхніх сцен. Загінуў і весь — за вельмі нешматлікімі выключэннямі — роспіс храма. Была спалена вёска Нярэдзіца. Цалкам разбурана Гарадзішча з Благавешчанскай царквой»<ref>[http://www.nasledie-rus.ru/podshivka/5411.php Герольд Вздорнов.]</ref>.
Дзякуючы захаваным апісанням, копіям і фотаздымкам, іконаграфічны матэрыял з храма Праабражэння на Нярэдзіцы застаецца адным з найбольш ужывальных у параўнальным аналізе. Работы па выратаванню помніка пачаліся ў 1944 годзе. Цалкам адноўлены ў [[1956]]—[[1958]] гадах.
== Сучаснае становішча ==
У цяперашні час, акрамя рэдкіх малебнаў, [[богаслужэнне|богаслужэнні]] не праводзяцца. Адкрыта як музейны аб'ектаб’ект.
Па рашэнні [[ЮНЕСКА]] ў [[1992|1992 годзе]] царква Спаса на Нярэдзіцы ўключана ў Спіс [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчыны]] разам з шэрагам іншых помнікаў Ноўгарада і яго ваколіц (гл. артыкул [[Гістарычныя помнікі Ноўгарада і ваколіц]]).
== Літаратура ==
* Покрышкин П. П. Отчёт о капитальном ремоне Спасо-Нередицкой церкви в 1903 и 1904 годах. Материалы по археологии России. № 30. 1906 г. СПб.
* Т. С. Щербатова-Шевякова Нередица. Монументальные росписи церкви Спаса на Нередице. М.: "«Галарт"», 2004.—254 с, ил. ISBN 5-269-01023-2
* Церковь Спаса на Нередице: От Византии к Руси. К 800-летию памятника./ Под ред. О. Е. Трефиловой — Москва: Индрик, 2005.
* Богословский Н. Г. Новгородские древние святыни: I. Спасо-Нередицкий монастырь близ Новгорода // Христианское чтение. 1877. Ч. II. N 11-12. С. 637-642637—642;
* Булкин В. А. Архитектурно-строительная ситуация в новгородском зодчестве. Конец XII — начало XIII в. // Генезис и развитие феодализма в России. Проблемы идеологии и культуры. Межвузовскй сборник. (=Проблемы отечественной и всеобщей истории, вып. 10). Л., С. 217-223217—223;
* Булкин Вал. А. Два эпизода из истории новгородского зодчества XII в. // Памятники средневековой культуры. открытия и версии. Сб. ст. к 75-летию В. Д. Белецкого. СПб., 1994. С. 53-60;
* Булкин В. А. Притвор нередицкой церкви // СПб Фонд культуры. Программа «Храм». Сборник материалов. Вып. 8. Чтения памяти Николая Ефимовича Бранденбурга (1839—1903). (Тезисы докладов). СПб., 1995. С. 181-189181—189;
* Булкин В. А. Церковь Михаила Архангела на Прусской улице в Новгороде и новгородское зодчество начала XIII в. //Древнерусское искусство. Русь. Византия. Балканы. XIII век. СПб, 1997. С. 386-387386—387, 390.
* Булкин В. А. Нередица // София. издание новгородской епархии. Новгород, 1998. № 3. С. 9-14;
* Булкин Вал. А. Спасо-Нередицкая церковь и зодчество конца XII — начала XIII в. // Скифы. Хазары. Славяне. Древняя Русь. Международная конференция, посвящённая 100-летию со дня рождения проф. Михаила илларионовича Артамонова. СПб., 9-16 декабря 1998 г. Тезисы докладов. СПб., 1998. С. 183-185183—185.
* Булкин В. А. Спасо-Преображенская церковь на Нередице и новгородская архитектурная школа XII в. // Церковь .спаса на .нередмце: от .византии к Руси. к 800-летию памятника. м., 2005. С. 33-50.
* Буров В. А., Ломакина М. А. Художник М. В. Ломакина — исследователь церкви Спаса на Нередице // Новгорорд и новгородская земля. мстория и археология. новгород, 199. с. 232-234232—234.
* Буров В. А. Исследование М. В. Ломакиной о фресках Нередицы // Церковь Спаса на Нередице: от Византии к Руси. К 800-летию памятника. М., 2006. С. 290-308290—308<ref>[http://www.nereditsa.ru/Bibliogr/b_.htm Церковь спасо-Преображения на Нередице: Библиография.]</ref>.
* Памятники архитектуры в дореволюционной Росии. Очерки истории архитектурной реставрации. Ред. — Щенков А. С. М.: «Терра — Книжный клуб». 2002 г.
* Памятники архитектуры в Советском союзе. Очерки истории архитектуры реставрации. Ред. — Щенков А. С. М.: «Памятники исторической мысли». 2004 г.
{{зноскі}}
* [http://art.1september.ru/articlef.php?ID=200600611 Храмы Вялікага Ноўгарада, Фрэскі Спаса на Нярэдзіцы, Е.Зотава]
* [http://sobory.ru/article/index.html?object=01172 Царква Спаса на Нярэдзіцы на ''sobory.ru'']
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Сусветная спадчына паводле алфавіта]]
[[Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]]
| 