Цвярское княства: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дрНяма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 101:
|заўв =
}}
'''Цвярское княства''', '''Вялікае княства Цвярское''' -- — феадальная дзержавадзяржава ва Усходняй Еўропе ў ХІІІ--XVХІІІ—XV ст.
 
Цвер узніка ў ХІІ ст.стагоддзі на землях смаленскіх [[крывічы|крывічоў]] і належала Ноўгараду, у 1209 годзе перайшла да [[Уладзіміра-Суздальскае княства|Уладзіміра-Суздальскага княства]]. На пачатку ХІІІ ст. Цвер у складзе [[Пераяслаў-Залескае княства|Пераяслаў-Залескага княства]]. Пасля разгрому Уладзіміра-Суздальскай зямлі мангола-татарамі і падзелу спадчыны загінулага ў [[Залатая Арда|Ардзе]] вялікага князя [[Яраслаў Усеваладавіч|Яраслава Усеваладавіча]], у 1247 годзе Цвер як удзел атрымаў князь Яраслаў Яраславіч, родны брат вялікага князя [[Аляксандр Яраславіч Неўскі|Аляксандра Яраславіча]]. У 1264 годзе Яраслаў Яраславіч стаў вялікім князем уладзімірскім. У 1265 годзе ў Цвяры з'яўляеццаз’яўляецца епіскапская кафедра, якую ўзначаліў былы полацкі епіскап [[Сімяон (епіскап цвярскі)|Сімяон]]. Другім цвярскім епіскапам у 1289—1316 гадах быў [[Андрэй (епіскап цвярскі)|Андрэй]], сын літоўскага князя [[Гердзень|Гердзеня]]. З'яўленнеЗ’яўленне асобнага Цвярскога епіскапства і адносна нязначнае спусташэнне [[Мангола-татарскае нашэсце|мангола-татарскім нашэсцем]] спрыялі ўзвышэнню Цвяры.
 
У 1285 годзе князем [[Міхаіл Яраславіч (князь уладзімірскі)|Міхаілам Яраславічам]], яго маці княгіняй Аксінняй і епіскапам Сімяонам закладзены каменны кафедральны Спаскі сабор, асвечаны ў 1290 годзе, першая каменная царква Паўночна-Усходняй Русі пасля мангола-татарскага спусташэння. Яшчэ адну каменную царкву пачалі будаваць цвяране ў 1323 годзе ў Фёдараўскім манастыры. У XIV ст. у Цвяры на беразе Волгі вядома яшчэ адна каменная царква -- — Міхаіла Арханёла. У 1369 годзе князь Міхаіл Аляксандравіч пабудаваў у Цвяры новы драўляны крэмль, а ў 1372 годзе ўзвёў вакол горада земляны вал. У Цвяры вяліся ўласныя летапісы, некаторыя дайшлі да нашых дзён (напр. «Хроніка Георгія Амартола»).
 
Цвярское княства вяло барацьбу з [[Маскоўскае княства|Маскоўскім княствам]] за вялікае ўладзімірскае княжанне і за палітычную гегемонію на Русі, часта атрымлівала падтрымку [[ВКЛВялікае Княства Літоўскае|Вялікага княстваКняства Літоўскага]], але, перыядычна, ваявала і з ім (1285 і інш.). Найперш з ВКЛВялікім Княствам Літоўскім ішла барацьба за кантроль над раёнам [[Горад Ржэў|Ржэва]] на [[Волга|Верхняй Волзе]], у гэтым рэгіёне да сярэдзіны XX ст. захоўваліся беларускія гаворкі і этнаграфічныя прыкметы (гл. [[тудаўляне]]).
 
Вядомыя цвярскія буйныя гарады -- — Кашын, Ксняцін, Зубцоў, Старыца (дзе здабывалі белы камень для будаўніцтва) Холм, Мікулін і Дарагабуж.
 
Тытул «вялікіх» канечна замацаваўся за цвярскімі князямі ў сяр.сярядзіне XIV ст.стагоддзя, узмацнілася іх змаганне з князямі маскоўскімі. У гэты час Цвер наладзіла адносіны з ВКЛВялікім Княствам Літоўскім. У 1320 годзе дачка [[Гедзімін]]а Марыя выйшла замуж за цвярскога князя Міхаіла, а неўзабаве дачка [[Кейстут]]а выйшла за князя Івана Міхайлавіча. У змаганні з цвярскімі князямі маскоўскія абапіраліся на Арду. У 1327 годзе ў Цвяры адбылося супрацьардынскае выступленне, у горадзе быў забіты татарскі пасланнік і знішчаны яго атрад. Хан даручыў маскоўскаму князю [[Іван Каліта|Івану Каліце]] пакараць цвяран. Урэшце, Іван Каліта ў 1328 годзе атрымаў тытул вялікага князя ўладзімірскага, што спрыяла ўзвышэнню Маскоўскага княства.
 
Асабліва цесныя адносіны паміж ВКЛВялікім Княствам Літоўскім і Цверру былі пры вялікім князі [[Альгерд|Альгердзе]]зе. Цвер паступова аднаўляла свае пазіцыі, працягвала змагацца з Масквой, у т.л. з дапамогай Альгерда, які ў 1347 годзе другі раз ажаніўся з цвярской княжной Юльянай. У лістападзе 1368 годзе Альгерд падтрымаў цвяран, пайшоў на Маскву, аблажыў, але ўрэшце ўзяў толькі выкуп. Апроч Альгерда, з цвярской княжной быў жанаты [[Свідрыгайла]], а цвярскія князі  — з дочкамі [[Уладзімір Альгердавіч|Уладзіміра Альгердавіча]], [[Сямён Алелькавіч|Сямёна Алелькавіча]].
 
У 1370 годзе маскоўскі князь Дзмітрый зноў нападае на Цвер. Альгерд робіць другі паход на Маскву і бярэ яе ў аблогу 6 снежня 1370 года. У гэты час цвярскі князь атрымлівае ў Ардзе ярлык на валоданне Уладзімірскім княствам. У 1372 годзе войскі ВКЛВялікага Княства Літоўскага начале з [[Вітаўт]]ам і Кейстутам зноў уварваліся ў Маскоўскае княства, каб падтрымаць цвярскога саюзніка. У 1375 годзе маскоўскі князь Дзмітрый арганізаваў паход на Цвер, мабілізаваўшы войскі 19 удзельных князёў. Аблога Цвяры доўжылася 5 тыдняў, горад не здаваўся, але масквічы спусташалі цвярскія землі, урэшце цвярскі князь Міхаіл прапанаваў замірыцца. У выніку [[Маскоўскія паходы Альгерда|серыі войнаў]] (1368—1372) частковую самастойнасць Цвяры ўдалося адстаяць, нягледзячы на цяжкае паражэнне ад Масквы ў 1375 годзе.
 
У 1385 годзе цвярскі князь Васіль Міхайлавіч ажаніўся з дачкой кіеўскага князя Уладзіміра Альгердавіча і сувязі з дынастыяй Гедзімінавічаў такім чынам узмацніліся. Гэтаму спрыяла і тое, што сын віцебскага князя і цвярской княжны [[Ягайла]] ў 1386 годзе стаў польскім каралём. У 1406 годзе аднак Цвер выступала на баку Масквы ў канфлікце за [[Наўгародская рэспубліка|Ноўгарад]] і [[Пскоўская рэспубліка|Пскоў]].
 
Росквіт эканомікі і культуры Цвярской дзяржавы прыпаў на першыя дзве трэці XV ст., калі ў Маскве ішлі доўгія дынастычныя войны. У пачатку XV ст. цвярскі князь Іван Міхайлавіч б'еб’е ўласныя манеты. Добра вядомы на Русі таго часу цвярскія гарматнікі. Цвярскія купцы гандлявалі з гарадамі Прыбалтыкі і Каўказа, Блізкага Усходу і Сярэдняй Азіі. Найбольш вядомы з іх — [[Афанасій Нікіцін]], які ў 1466-14721466—1472 гадах здзейсніў вандроўку ў Індыю. Найбольшы ўздым адбываецца пры князі Барысе Аляксандравічы.
 
Аднак пры вялікі князі Іване ІІІ Масква зноў узмацнілася, вызвалілася ад ардынскай залежнасці і захапіла землі Ноўгарада. Пры вял.кн. [[Міхаіл Барысавіч|Міхаіле Барысавічы]] (1461—1485), які спрабаваў захаваць незалежнасць Цвяры з апорай на ВКЛВялікае Княства Літоўскае, адбываўся хуткі ўпадак цвярской дзяржаўнасці. Спачатку Масква схіліла на свой бок частку мясцовых баяраў, а ў верасні 1485 года войскі Івана ІІІ аблажылі Цвер. Польскі кароль і вял.кн. літоўскі Казімір, нягледзячы на саюзныя абавязкі паводле дамоваў 1449 і 1484 гадоў, не аказаў дзейснай падтрымкі Цвяры, што перадвырашыла далучэнне яе Маскоўскай дзяржавы. Праз некалькі дзён цвярскія баяры адкрыта перайшлі на бок Масквы, цвярскі князь Міхаіл Барысавіч з невялікай дружынай збег у ВКЛВялікае Княства Літоўскае, а яго маці, княгіню Настассю ўзялі ў палон і адвезлі ў Маскву. Ліквідацыя самага моцнага сярод рускіх княстваў гістарычнага канкурэнта Масквы дала магчымасьць апошняй пачаць адкрытае змаганне з ВКЛВялікім Княствам Літоўскім.
 
== Літаратура ==
* ''Белы А.'' Вялікае княства Цвярское // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т.2. Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. ISBN 5-85700-142-0
* ''Клюг Э.'' Княжество Тверское (1247—1485). -- — Тверь, 1994.
 
== Спасылкі ==
Радок 132:
[[Катэгорыя:1247 год у Еўропе]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Цвярской вобласці]]
 
[[Катэгорыя:Былыя краіны]]
[[Катэгорыя:Княствы Русі]]