Удзельнік:Чаховіч Уладзіслаў/Лондан: Розніца паміж версіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
clean up з дапамогай AWB Тэг: Заменена |
clean up з дапамогай AWB |
||
Радок 1:
{{Населены пункт/Латвія
|Назва = Крыжборк
|Статус = мястэчка
|Назва ў родным склоне = Крыжборку
|Няпэўная назва =
|Арыгінальная назва = Krustpils
|Герб = Krustpils COA.svg
|Сьцяг =
|Гімн =
|Дата заснаваньня =
|Першыя згадкі =
|Статус з =
|Магдэбурскае права =
|Былыя назвы = Кройцбург, Крэйцбург
|Былая назва =
|Мясцовая назва =
|Рэгіён = [[Латгалія]]
|Край =
|Воласьць =
|Мэр =
|Плошча =
|Крыніца плошчы =
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
|Колькасьць насельніцтва =
|Год падліку колькасьці =
|Крыніца колькасьці насельніцтва =
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі =
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі =
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі =
|Этнічны склад насельніцтва =
|Год падліку этнічнага складу =
|Нацыянальны склад насельніцтва =
|Год падліку нацыянальнага складу =
|Колькасьць двароў =
|Год падліку колькасьці двароў =
|Паштовы індэкс =
|Паштовыя індэксы =
|ATVK =
|Выява = Krustpils palace (1).jpg
|Апісаньне выявы = Замак і кірха
|Шырата градусаў = 56
|Шырата хвілінаў = 30
|Шырата сэкундаў = 42
|Даўгата градусаў = 25
|Даўгата хвілінаў = 51
|Даўгата сэкундаў = 32
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|Commons =
|Сайт =
}}
'''Крыжборк''' ({{мова-lv|Krustpils|скарочана}}) — частка места [[Екабпілс|Екабпілса (Якубава)]], на правым беразе ракі [[Дзьвіна|Дзьвіны]]. Даўняе [[мястэчка]] [[Інфлянцкае ваяводзтва|гістарычных Інфлянтаў]] ([[Латгалія|Латгаліі]]). Да нашага часу тут захаваліся замак і лютэранская кірха, помнік архітэктуры XIII—XIX стагодзьдзяў.
== Гісторыя ==
=== Паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Каралеўствам Польскім ===
Замак Крыжборк збудавалі ў 1237 годзе. Паводле паданьня, яшчэ раней тут існавала паселішча [[Полацкае княства|Полацкага княства]] — ''Крыжбор''. На карысьць гэтай вэрсіі сьвердчаць беларускія назвы найбольшых на Дзьвіне тутэйшых парогаў — Перакагрыж, Гусак, Бродыж і Ціхая Руба. Паміж дзьвінскіх плытагонаў існавала прыказка: «Прабег Янка Перакагрыж дый кажа — Браткі, Рыгу бачу»<ref>[[Юрка Віцьбіч|Віцьбіч Ю.]] Плыве з-пад Сьвятое Гары Нёман. — Мюнхэн, 1956.</ref>.
Першы пісьмовы ўпамін пра Крыжборк датуецца 1511 годам. У 1557 годзе замак захапіў маскоўскі гаспадар [[Іван Жахлівы|Іван IV Тыран]]. 30 жніўня 1559 году [[Лівонскі ордэн]] перайшоў пад пратэктарат [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У 1566 годзе Крыжборк увайшоў ва ўтворанае Задзьвінскае княства. У 1585 годзе кароль і вялікі князь [[Стэфан Баторы]] перадаў замак у валоданьне Корфаў.
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
У выніку [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]] (1772 год) Крыжборк апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дзьвінскім павеце [[Віцебская губэрня|Віцебскай губэрні]]. У 1861 годзе тут адкрылася чыгуначная станцыя Крэйцбург. У 2-й палове XIX ст. у мястэчку было 276 будынкаў, дзейнічалі лютэранская кірха, каталіцкая капліца і 3 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі шпіталь, паштовая і чыгуначная станцыі, вінакурня і бровар<ref>Manteuffel G. Kryżbork // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/769 769].</ref>.
За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1918 годзе Крыжборк занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].
=== Найноўшы час ===
У 1920 годзе Крыжборк увайшоў у склад Латвіі і атрымаў статус места. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] зь ліпеня 1941 да ліпеня 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У 1962 годзе па пабудове моста церазь Дзьвіну Крыжборк (Крустпілс) стаў часткай места Екабпілса.
== Турыстычная інфармацыя ==
=== Славутасьці ===
* Замак (1237)
* Лютэранская кірха (1818)
=== Страчаная спадчына ===
* Сынагога (1890)
== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
{{Месты і мястэчкі гістарычных Інфлянтаў}}
[[Катэгорыя:Екабпілс]]
[[Катэгорыя:Латгалія]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]]
| |||