Тудаўляне: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др робат Дадаем: uk:Тудовляни |
JerzyKundrat (размовы | уклад) Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 1:
{{вызн|1=Тудаўляне}} — этнаграфічная група [[беларусы|беларусаў]] у заходняй частцы былога Ржэўскага павета Цвярской губерні.<ref>А. Белы...</ref>
{{вызн|1=Тудаўляне}}, этнаграфічная група [[рускія|рускіх]] на захадзе былога [[Ржэў]]скага ўезда [[Цвярская губернія|Цвярской губерніі]], дзе яны складалі ў першай палове [[XVIII]] стагоддзя каля 10% насельніцтва [http://by.ethnology.ru/win/belinreg.htm]. Па паходжанні з'яўляюцца асіміляванымі [[беларусы|беларусамі]] [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/Chesn/07.php] альбо нашчадкамі праславянского аўтахтоннага насельніцтва [http://www.veche.tver.ru/index.shtml?news=5283]. ▼
У вузкім сэнсе — жыхары старажытных
У VII-IX ст. гэты рэгіён, вядомы па «Аповесці мінулых гадоў» як Акоўскі лес, быў заселены [[крывічы|смаленскімі крывічамі]]. У XII-XIV ст. уваходзіў у склад Таропецкага і Ржэўскага княстваў. 3 першай трэці XIV ст. тут праходзіла мяжа [[ВКЛ|Вялікага княства Літоўскага (ВКЛ)]] з [[Вялікае княства Маскоўскае|Маскоўскім]] і [[Вялікае княства Цвярское|Цвярскім]] княствамі, былі пабудаваны «гради литовстии: Селук, Осечен, Горышин, Рясна, Сижка, Туд», якія часта пераходзілі з рук у рукі. Тудаўляне канчаткова засталіся па-за межамі ВКЛ пасля ўдакладнення межаў паводле Палянаўскага міру [[1634]], але з прычыны адноснай ізаляванасці краю (лясістасць складала каля 3/4 тэрыторыі) доўгі час захоўвалі адметна беларускія рысы: мову, абрады («бабіна каша» і інш.), гульні («каралі», «проса»). Адрозніваліся ад суседняга велікарускага насельніцтва і насовамі — верхнім расхінным адзеннем з белага даматканага палатна, адкуль паходзіла іх мянушка «белакафтаншчына». Ужываліся і іншыя мянушкі — «польшча», «шаплякі» (паколькі беларускія гукі «дз», «ц», мяккі «с» падаваліся велікарускаму насельніцтву шапялявымі). У тудаўлянаў не існавала якой-небудзь саманазвы, хаця яны і ўсведамлялі сваё адрозненне ад уласна рускіх.
▲У вузкім сэнсе — жыхары старажытных воласцяў Стары Туд, Малады Туд і Туд-Скаваратынь па абедзвюх берагах ракі [[Рака Туд|Туд]], правага прытоку [[Рака Волга|Волгі]]. У шырокім сэнсе назоў тудаўляне ўжывалася этнографамі XIX стагоддзя для абазначэння ўсяго насельніцтва правабярэжжа Верхняй [[Рака Волга|Волгі]] з гаворкамі, блізкімі [[беларуская мова|беларускай]] і [[польская мова|польскай]] моў [http://www.karavan.tver.ru/html/n332/article4.htm]. У тудаўлян не існавала якой-небудзь саманазвы.
Яшчэ ў пачатку XX ст. тудаўляне захоўвалі шэраг бытавых і лінгвістычных асаблівасцяў, якія збляжалі іх з беларусамі <ref>http://www.narodru.ru/phorum-list1-theme13901.htm</ref>. У [[1903]] тудаўлянаў даследаваў [[Я. Карскі]], які вызначыў іх колькасць у 45 тыс., у 1925-26 яны падрабязна вывучаліся Н. Грынковай. У ХХ ст. адрозненні тудаўлянаў ад суседняга рускага насельніцтва практычна сцёрліся, хаця асобныя моўныя і іншыя рысы, уласцівыя беларусам адзначаліся ржэўскім краязнаўцам І. Вішняковым яшчэ ў сярэдзіне 1960-х г.<ref>А. Белы...</ref>
▲
У шырокім сэнсе назоў тудаўляне ўжывалася этнографамі XIX стагоддзя для абазначэння ўсяго насельніцтва правабярэжжа Верхняй [[Рака Волга|Волгі]] з гаворкамі, блізкімі [[беларуская мова|беларускай]] і [[польская мова|польскай]] моў [http://www.karavan.tver.ru/html/n332/article4.htm].-->
{{зноскі}}
{{літ|1=
|Белы А. «Краіна вытокаў» // Спадчына. 1993. № 3;
|Белы А. Тудаўляне // ЭГБ, т. 6, кн. І;
|Квашнин-Самарин Н.Д. Исследование об истории княжеств Ржевского и Фоминского. Тверь, 1887;
|Попов В.М. Замечания о северно-смоленских и ржевских говорах // Изв. Отд-ния рус. яз. и словесности. СПб., 1913. Т. 18, кн. 3;
|Успенский В. Литовские пограничные городки... Тверь, 1892;
}}
[[Катэгорыя:Рускія]] ▼
[[Катэгорыя:Беларусы]]
[[be-x-old:Тудаўляне]]
| |||