Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Стылiстычныя карэктывы пасля GoogleTranslate
Няма тлумачэння праўкі
Радок 8:
| Імя_пры_нараджэнні =
| Поўнае_імя =
| Дата нараджэння = 25.9.1906 (12)
| Месца нараджэння = {{Месца нараджэння|Санкт-Пецярбург}}, <br /> [[Расійская імперыя]]
| Дата_смерці = 9.8.1975
| Месца_смерці = {{Месца смерці|Масква}}, [[СССР]]
| Краіна = {{Расійская імперыя}} <br />{{USSR}}
| Прафесіі = {{кампазітар|Расіі|СССР|XX стагоддзя}}, {{піяніст|Расіі|СССР|XX стагоддзя}}, {{дырыжор|Расіі|СССР|XX стагоддзя}}, {{музычны педагог|Расіі|СССР}}
| Пеўчы_голас =
Радок 44:
'''Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч''' ({{Lang-ru|Дмитрий Дмитриевич Шостакович}}) (12 (25) верасня [[1906]], [[Санкт-Пецярбург]], [[Расійская імперыя]] — {{ДС|9|8|1975}}, [[Масква]], [[СССР]]) — савецкі кампазітар, піяніст, педагог і грамадскі дзеяч. Адзін з найбуйнейшых кампазітараў XX стагоддзя. Аказаў вялізны ўплыў на развіццё сусветнай музычнай культуры.
 
Шастаковіч дамогся вядомасці ў Савецкім Саюзе пад патранатам савецкага начальніка [[Міхаіл Мікалаевіч Тухачэўскі|Міхаіла Тухачэўскага]], але пазней меў складаныя і цяжкія адносіны з уладай. Тым не менш, ён атрымаў дзяржаўныя ўзнагароды і служыў у [[Вярхоўным Савеце РСФСР]] (1947-1962 1947—1962 гг.) І [[Вярхоўны Савет СССР|Вярхоўным Савеце Савецкага Саюза]] (з 1962 года да яго смерці).
 
Аркестравыя творы Шастаковіча ўключаюць 15 сімфоній, шэсць канцэртаў, 15 струнных квартэтаў, фартэпіянны квінтэт, два фартэпіянных трыо і дзве п'есып’есы для струннага актэта. Яго сольныя фартэпіянныя творы ўключаюць у сябе дзве санаты, ранні набор прэлюдый і больш позні набор з 24 прэлюдый і фуг. Іншыя працы ўключаюць у сябе тры оперы, некалькі песенных цыклаў, балеты і значная колькасць музычнай музыкі; асабліва добра вядомы Вальс №2№ 2, музыка да фільма «[[Першы эшалон]]» (1955-19561955—1956), а таксама сюіты музыкі, складзеныя для фільма «[[Авадзень (фільм, 1955)|Авадзень]]».
 
== Біяграфія ==
 
==Біяграфія==
=== Паходжанне ===
[[Файл:Могила матери композитора Дмитрия Шостаковича.JPG|200px|thumb|left|Магіла маці Шастаковіча на Літаратарскіх мастках ў Санкт-Пецярбургу.]]
Прадзед Шастаковіча па бацькоўскай лініі - — Пётр Міхайлавіч Шастаковіч (1808-18711808—1871) - — нарадзіўся ў мястэчку [[Шэметава (вёска, Мядзельскі раён)|Шэметава]] ([[Завілейскі павет, Расійская Імперыя|Завілейскі павет]] [[Віленская губерня|Віленскай губерні]]). Пётр Міхайлавіч, спачатку вольны слухач Віленскай медыка-хірургічнай акадэміі (з 1834 году), скончыў яе ў 1837 са званнем ветэрынарнага лекара<ref>Bieliński J. Stan nauk lekarskich za czasów Akademii Medyko-chirurgicznej wileńskiej, bibliograficznie przedstawiony. Warszawa, 1889. S. 751.</ref>, калежскі асэсар, жыў у [[Екацярынбург]]у, з 1858 - — у [[Казань|Казані]]. У саракавыя гадзе XIX стагоддзя Пётр Міхайлавіч з жонкай Марыяй-Юзэфаю Ясінскай апынуўся ў [[Екацярынбург]]у. Тут 27 студзеня 1845 года ў іх нарадзіўся сын, названы Баляславам-Артурам. Баляслаў-Артур (1845-19191845—1919) удзельнік народавольчаскага руху, у 1866 быў асуджаны і высланы з [[Масква|Масквы]] ў [[Томск]], затым у Нарым. Там жа нарадзіўся Дзмітрый Баляслававіч Шастаковіч (1875-19221875—1922), бацька кампазітара. У сярэдзіне 1890-х ён пераехаў у [[Пецярбург]], дзе вучыўся нена фізіка-матэматычным факультэце ў [[Пецярбургскі універсітэт|Пецярбургскім універсітэце]], пасля заканчэння якога быў прыняты на працу ў Палату мер і вагаў. Дзед Шастаковіча па лініі маці, Васіль Какаўлін (1850-19111850—1911), быў адным з начальнікаў на залатых капальнях у Бадайбо. Яго дачка, Соф'яСоф’я Васільеўна (1878-19551878—1955), была піяністкай і вучылася спачатку ў [[Іркуцк]]у, а затым - — у Пецярбургскай кансерваторыі ў Аляксандры Разанавай. У Пецярбургу яна пазнаёмілася з Дзмітрыем Шастаковічам, а ў 1903 годзе адбылося вяселле.
[[Файл:Партрэт Марыі Дзмітрыеўны Шастаковіч.JPG|230px|міні|[[Барыс Міхайлавіч Кустодзіеў|Б. М. Кустодзіеў]]. «Партрэт Марыі Дзмітрыеўны Шастаковіч». [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|НММ РБ]]]]
 
=== Раннія гады ===
Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч нарадзіўся ў доме №  2 па Падольскай вуліцы, дзе Д.  І.  Мендзялееў ў 1906 годзе зняў у арэнду першы паверх для Гарадской паверачнай палаты.
 
У 1915  г. Шастаковіч паступіў у Камерцыйную гімназію Марыі Шыдлоўскай, і да гэтага ж часу адносіцца яго першыя сур'ёзныясур’ёзныя музычныя ўражанні: пасля наведвання прадстаўлення оперы [[Мікалай Андрэевіч Рымскі-Корсакаў|М.  А.  Рымскага-Корсакава]] [[Казка пра цара Салтана (опера)|«Казка пра цара Салтана»]] юны Шастаковіч заявіў пра сваё жаданне сур'ёзнасур’ёзна заняцца музыкай. Першыя ўрокі гульні на фартэпіяна давала яму маці, і праз некалькі месяцаў заняткаў Шастаковіч змог пачаць навучанне ў прыватнай музычнай школе вядомага ў той час фартэпіяннага педагога І.  А.  Глясера.
[[Файл:KustodievDSCH.jpg|thumb|left|[[Барыс Міхайлавіч Кустодзіеў|Б. Кустодзіеў]]. Партрэт Дз. Шастаковіча (1919)]]
 
Навучаючыся ў Глясера, Шастаковіч дасягнуў некаторых поспехаў у фартэпіяннай выканальніцтва, аднак той не падзяляў цікавасць свайго вучня да кампазіцыі, і ў 1918 году Шастаковіч пакінуў яго школу. Летам наступнага года юнага музыканта слухаў [[Аляксандр Канстанцінавіч Глазуноў|А.  К.  Глазуноў]], які пахвальна адазваўся аб яго кампазітарскай таленце. Увосень 1919 года Шастаковіч паступіў у [[Санкт-Пецярбургская дзяржаўная кансерваторыя імя М. А. Рымскага-Корсакава|Петраградскую кансерваторыю]], дзе вывучаў гармонію і аркестроўку пад кіраўніцтвам [[Максіміліян Штайнберг|М.  А.  Штайнберга]], контрапункт і фугу - — у [[Мікалай Аляксандравіч Сакалоў (кампазітар)|М.  А.  Сакалова]], паралельна таксама займаючыся дырыжыраваннем. У канцы 1919 года Шастаковіч напісаў свой першы буйны аркестраваны твор  — Скерцо fis-moll.
 
На наступны год Шастаковіч паступіў у клас фартэпіяна [[Леанід Уладзіміравіч Нікалаеў|Л.  У.  Нікалаева]], дзе сярод яго аднакурснікаў былі [[Марыя Веніямінаўна Юдзіна|Марыя Юдзіна]] і [[Уладзімір Сафраніцкі]]. У гэты перыяд сфарміраваўся «Гурток Ганны Фогт», які арыентаваўся на найноўшыя тэндэнцыі заходняй музыкі таго часу. Актыўным удзельнікам гэтага гуртка стаў і Шастаковіч, ён пазнаёміўся з кампазітарамі [[Барыс Уладзіміравіч Асаф’еў|Б.  У. Асаф'евым Асаф’евым]] і [[Уладзімір Уладзіміравіч Шчэрбачоў|У.  У.  Шчэрбачовым]], дырыжорам [[Мікалай Андрэевіч Малько|М.  А.  Малько]]. Шастаковіч напісаў «Дзве байкі Крылова» для мецца-сапрана і фартэпіяна і «Тры фантастычных танца» для фартэпіяна.
 
У кансерваторыі вучыўся з асаблівай стараннасцю, нягледзячы на ​​цяжкасці таго часу: [[Першая сусветная вайна]], рэвалюцыя, грамадзянская вайна, разруха, голад. У кансерваторыі зімой не было ацяплення, дрэнна хадзіў транспарт, і многія кідалі музыку, прапускалі заняткі. Шастаковіч жа «грыз граніт навукі"». Амаль штовечар яго можна было бачыць на канцэртах Петраградскай філармоніі, якая зноў адкрылася ў 1921 годзе.
 
Цяжкае жыццё пры паўгалодным існаванні (кансерваторскі паёк быў вельмі малы) прывяло да моцнага знясілення. У 1922 годзе памёр бацька Шастаковіча, сям'ясям’я засталася без сродкаў да існавання. А праз некалькі месяцаў Шастаковіч перанёс цяжкую аперацыю, што ледзь не каштавала яму жыцця. Нягледзячы на ​​слабое здароўе, ён ўладкоўваецца піяністам-тапёрам у кінатэатры. Вялікую дапамогу і падтрымку ў гэтыя гады аказвае Глазуноў, які здолеў выклапатаць Шастаковічу дадатковы паёк і персанальную стыпендыю.
 
Цяжкае жыццё пры паўгалодным існаванні (кансерваторскі паёк быў вельмі малы) прывяло да моцнага знясілення. У 1922 годзе памёр бацька Шастаковіча, сям'я засталася без сродкаў да існавання. А праз некалькі месяцаў Шастаковіч перанёс цяжкую аперацыю, што ледзь не каштавала яму жыцця. Нягледзячы на ​​слабое здароўе, ён ўладкоўваецца піяністам-тапёрам у кінатэатры. Вялікую дапамогу і падтрымку ў гэтыя гады аказвае Глазуноў, які здолеў выклапатаць Шастаковічу дадатковы паёк і персанальную стыпендыю.
=== 1920-я ===
[[Файл:Dmitrij Dmitrijevič Šostakovič (Дми́трий Дми́триевич Шостако́вич).jpg|180px|міні|злева|Шастаковіч у 1925 году]]
У 1923 годзе Шастаковіч скончыў кансерваторыю па класе фартэпіяна (у Л.  У.  Нікалаева), а ў 1925 году - — па класе кампазіцыі (у М.  А.  Штайнберга). Яго дыпломнай працай была [[Сімфонія № 1 (Шастаковіч)|Першая]] сімфонія. Навучаючыся ў аспірантуры кансерваторыі, выкладаў чытанне партытур ў музычным тэхнікуме імя М.  П.  Мусаргскага. Па традыцыі, ўзыходзячай да Рубінштэйна, Рахманінава і Пракоф'еваПракоф’ева, Шастаковіч канцэртуе як піяніст і кампазітар. У 1927 годзе на Першым Міжнародным [[Конкурс піяністаў імя Шапэна|конкурсе піяністаў імя Шапэна]] ў Варшаве, дзе Шастаковіч выканаў таксама санату ўласнага сачынення, ён атрымаў ганаровы дыплом. На шчасце, незвычайны талент музыканта яшчэ раней, падчас сваіх гастроляў у [[СССР]], заўважыў знакаміты нямецкі дырыжор [[Бруна Вальтэр]]; пачуўшы Першую сімфонію, Вальтэр зараз жа папрасіў Шастаковіча даслаць партытуру яму ў Берлін; замежная прэм'ерапрэм’ера сімфоніі адбылася 22 лістапада 1927  г. у Берліне. Услед за Бруна Вальтэрам сімфонію выконвалі ў Германіі - — [[Ота Клемперэр]], у ЗША - — [[Леапольд Стакоўскі]] (амерыканская прэм'ерапрэм’ера 2 лістапада 1928  г. у Філадэльфіі) і [[Артура Тасканіні]], тым самым зрабіўшы рускага кампазітара знакамітым.
 
У 1927  г. адбыліся яшчэ два значных падзеі ў жыцці Шастаковіча. У студзені ў Ленінградзе пабываў аўстрыйскі кампазітар Нававенскай школы Альбан Берг. Прыезд Берга быў абумоўлены савецкай прэм'ерайпрэм’ерай яго оперы «[[Воццек]]», што стала велізарнай падзеяй у культурным жыцці краіны, а таксама натхніла Шастаковіча прыняцца за напісанне оперы «Нос», па аповесці [[Мікалай Васільевіч Гогаль|М.  В.  Гогаля]]. Іншай важным падзеяй з'явіласяз’явілася знаёмства Шастаковіча з [[Іван Іванавіч Салярцінскі|І.  І.  Салярцінскага]], які падчас сваёй шматгадовай дружбы з кампазітарам узбагачаў Шастаковіча знаёмствам з творчасцю вялікіх кампазітараў мінулага і сучаснасці.
 
Тады ж, у канцы 1920-х і пачатку 1930-х гг., былі напісаныя наступныя дзве сімфоніі Шастаковіча - — абедзве з удзелам хору: [[Сімфонія № 2 (Шастаковіч)|Другая]] ( «Сімфанічнае прысвячэнне Кастрычніку», на словы [[Аляксандр Ільіч Безыменскі|А.  І.  Безыменскага]]) і [[Сімфонія № 3 (Шастаковіч)|Трэцяя]] ( «Першамайская» , на словы [[Сямён Кірсанаў|С.  І.  Кірсанава]]).
 
У 1928 году Шастаковіч знаёміцца ​​з [[Усевалад Эмільевіч Меерхольд|У.  Э.  Меерхольдам]] ў Ленінградзе і па яго запрашэнні некаторы час працуе ў якасці піяніста і загадчыка музычнай часткай [[Дзяржаўны тэатр імя Ус. Меерхольда|Тэатра імя У.  Э.  Меерхольда]] ў Маскве. У 1930-19331930—1933 гадах працуе загадчыкам музычнай часткай Ленінградскага ТРАМа (цяпер - — тэатр «[[Балтыйскі дом]]»).
 
=== Сям'яСям’я ===
1-я жонка - — Шастаковіч Ніна Васільеўна (народж. Варзар) (1909-19541909—1954). Была па прафесіі астрафізікам, вучылася ў знакамітага фізіка [[Абрам Фёдаравіч Іофе|Абрама Іофе]]. Яна адмовілася ад навуковай кар'ерыкар’еры і цалкам прысвяціла сябе сям'ісям’і.
 
Сын - — [[Максім Дзмітрыевіч Шастаковіч]] (р. 1938) - — дырыжор, піяніст. Вучань [[Аляксандр Васільевіч Гаўк|А.  В.  Гаўка]] і [[Генадзь Мікалаевіч Раждзественскі|Г.  М.  Раждзественскага]].
 
Дачка - — Галіна Дзмітрыеўна Шастаковіч.
 
2-я жонка - — Маргарыта Кайнова, супрацоўніца ЦК УЛКСМ. Шлюб хутка распаўся.
 
3-я жонка - — Супінская (Шастаковіч) Ірына Антонаўна (нарадзілася 30 лістапада 1934  г. у Ленінградзе). Дачка рэпрэсаванага навукоўца. Рэдактар выдавецтва «Савецкі кампазітар"». Была жонкай Шастаковіча з 1962 па 1975  гг.
 
3-я жонка - Супінская (Шастаковіч) Ірына Антонаўна (нарадзілася 30 лістапада 1934 г. у Ленінградзе). Дачка рэпрэсаванага навукоўца. Рэдактар выдавецтва «Савецкі кампазітар". Была жонкай Шастаковіча з 1962 па 1975 гг.
== Музыка ==
{{Also|Спіс твораў Дзмітрыя Шастаковіча}}
 
=== Значэнне творчасці ===
Палісталіст, Шастаковіч распрацаваў гібрыдны голас, які спалучае ў сабе розныя музычныя прыёмы. Яго музыка характарызуецца рэзкімі кантрастамі, элементамі [[гратэск]]у і амбівалентнасці [[Танальнасць|танальнасці]]; на кампазітара таксама моцна паўплываў [[Неакласіцызм (музыка)|неакласічны стыль]], створаны [[Ігар Фёдаравіч Стравінскі|Ігарам Стравінскім]] і (асабліва ў яго сімфоніях) познім рамантызмам, звязаным з [[Густаў Малер|Густава Малера]].
Радок 96 ⟶ 101:
 
=== Уплыў ===
У раннія гады Шастаковіч выпрабаваў ўплыў музыкі [[Густаў Малер|Г. Малера]], [[Альбан Берг|А. Берга]], [[Ігар Фёдаравіч Стравінскі|І.  Ф.  Стравінскага]], [[Сяргей Сяргеевіч Пракоф’еў|С.  С. Пракоф'ева Пракоф’ева]], [[Паўль Хіндэміт|П. Хіндэміта]], [[Мадэст Пятровіч Мусаргскі|М.  П.  Мусаргскага]]. Пастаянна вывучаючы класічныя і авангардныя традыцыі, Шастаковіч выпрацаваў сваю уласную музычныю мову, эмацыйна напоўнены і датыкаюся сэрцы музыкаў і аматараў музыкі ўсяго свету.
 
У творчасці Д.  Д.  Шастаковіча прыкметны ўплыў любімых і шанаваных ім кампазітараў: [[Іаган Себасцьян Бах|І.  С.  Баха]] (у яго фугах і пасакаліях), [[Людвіг ван Бетховен|Л. Бетховена]] (у яго пазнейшых квартэтах), [[Пётр Ільіч Чайкоўскі|П.  І.  Чайкоўскага]], [[Густаў Малер|Г. Малера]] і збольшага [[Сяргей Васільевіч Рахманінаў|С . В. Рахманінава]] (у яго сімфоніях), [[Альбан Берг|А. Берга]] (збольшага - — нароўні з [[Мадэст Пятровіч Мусаргскі|М.  П.  Мусаргскага]] ў яго операх, а таксама ў выкарыстанні прыёму музычнага цытавання). З рускіх кампазітараў найбольшую любоў Шастаковіч адчуваў да Мусаргскага. Да яго опер [[Барыс Гадуноў (опера)|«Барыс Гадуноў»]] і [[Хаваншчына (опера)|«Хаваншчына»]] Шастаковіч зрабіў новыя аркестроўкі. Ўплыў Мусаргскага прыкметны ў асобных сцэнах оперы [[Лэдзі Макбет Мцэнскага павета (опера)|«Лэдзі Макбет Мцэнскага павета»]], у [[Сімфонія № 11 (Шастаковіч)|Адзінаццатай сімфоніі]], а таксама ў сатырычных працах.
 
{|class="graytable" style="text-align:center"
Радок 108 ⟶ 113:
|Лэдзі Макбет Мцэнскага павета, Балонскі гарадскі тэатр
|}
 
=== Жанры ===
Самымі прыкметнымі жанрамі ў творчасці Шастаковіча з'яўляюццаз’яўляюцца [[Сімфонія|сімфоніі]] і струнныя [[квартэт]]ы - — у кожным з іх ён напісаў па 15 твораў. У той час як сімфоніі пісаліся на працягу ўсёй кар'ерыкар’еры кампазітара, большую частку квартэтаў Шастаковіч напісаў бліжэй да канца свайго жыцця. Сярод самых папулярных сімфоній - — [[Сімфонія № 5 (Шастаковіч)|Пятая]] і [[Сімфонія № 10 (Шастаковіч)|Дзясятая]], сярод квартэтаў - — [[Струнны квартэт № 8 (Шастаковіч)|Восьмы]] і [[Струнны квартэт № 15 (Шастаковіч)|Пятнаццаты]].
 
=== Спецыфіка музычнай мовы ===
Найбольш вядомая рыса музычнай мовы Шастаковіча - — гармонія. Хоць у яе аснове заўсёды ляжала мажорна-мінорная танальнасць, кампазітар паслядоўна, на працягу ўсяго жыцця выкарыстаў асаблівыя гукарад (мадалізмы), якія надавалі пашыранай танальнасці ў аўтарскай рэалізацыі спецыфічную характэрнасць. Расійскія даследчыкі (А.Н Даўжанскі, [[Юрый Мікалаевіч Холапаў|Ю.  Н.  Холапаў]] і інш.) апісвалі гэтую гукавышынную характэрнасць як «лады Шастаковіча».
 
{{side_box|text=<score lang="lilypond" vorbis="1">{
Радок 121 ⟶ 128:
}</score>|below=[[Музычная манаграма|Манаграма]] «Дзмітрый Шастаковіч», зашыфраваная з дапамогай нот: D-Es-C-H (Рэ—Мі-бемоль—До—Сі), D — «'''Д'''змітрый», SCH — «'''Ш'''астаковіч» (у нямецкай арфаграфіі)}}
 
Цёмны, змрочна згушчаны каларыт мінорнага лада ў Шастаковіча<ref>Некаторыя музыказнаўцы называюць падобную разнавіднасць мінорнай лада «супермінорам».</ref>, з пункту гледжання тэхнікі кампазіцыі рэалізуецца, перш за ўсё, у 4-прыступкавых гукарадах ўу аб'ёмеаб’ёме [[Кварта (інтэрвал)|паменшанай кварты]] («гемікварты»), якая сімвалічна змяшчаецца ў самой манаграме Шастаковіча: DSCH (''es<sup>1</sup>''-h в ''d<sup>1</sup>-es<sup>1</sup>-c<sup>1</sup>-h''). На аснове 4-прыступкавай гемікварты кампазітар выбудоўвае 8- і 9-прыступковыя лады ў дыяпазоне [[Актава|паменшанай актавы]] («геміактавы»). Якой-небудзь адной, асабліва пераважнай, разнавіднасці геміактаўнага лада ў музыцы Шастаковіча не вылучаецца, паколькі аўтар ад сачынення да сачынення вынаходліва камбінуе гемікварту з рознымі [[Дыатаніка|дыатанічаскімі]] і [[Міксадыатаніка|міксадыатанічаскімі]] гукарадамі.
 
=== Крытыка ===
Па словах даследчыка Шастаковіча Джэрарда МакБерни, грамадскае меркаванне падзяляецца на супярэчлівыя «"яго музыка з'яўляеццаз’яўляецца «праніклівай і арыгінальнай» або «музыка другасная, кепская і пустая». [[Уільям Уолтон]], назваў яго «найвялікшым кампазітарам 20-га стагоддзя». Музыказнаўца Дэвід Фаннинг заключае ў слоўніку Гроўва, што «ва ўмовах супярэчлівага ціску афіцыйных патрабаванняў, масавых пакут суайчыннікаў і яго асабістых ідэалаў гуманітарнай і грамадскай службы яму ўдалося стварыць музычную мову каласальнай эмацыянальнай сілы».
 
== Памяць ==
Радок 139 ⟶ 146:
{{зноскі}}
 
{{Блакада Ленінграда}}
{{Бібліяінфармацыя}}