Евангелле: Розніца паміж версіямі

[[File:Евангеліст Лука. Шарашоўскае Евангеллеевангелле. Лука16 ст.jpg|thumb|left|[[Шарашоўскае Евангелле]] (XVI ст.). Апостал Лука.]]

У канон кніг [[Біблія|Бібліі]] ўваходзяць: [[Паводле Матфея Святое Дабравесце|Евангелле ад Мацвея]], з ліку [[Дванаццаць апосталаў|12 вялікіх апосталаў]] Ісуса Хрыста; [[Паводле Марка Святое Дабравесце|Евангелле ад Марка]], з ліку [[70 меншых апосталаў]], які быў спадарожнікам вялікага апостала Пятра; [[Паводле Лукі Святое Дабравесце|Евангелле ад Лукі]], з ліку меншых апосталаў, спадарожніка вялікага апостала Паўла; [[Паводле Іаана Святое Дабравесце|Евангелле ад Іаана]], з ліку вялікіх апосталаў.

Тры першыя кнігі Чацвераевангелля (ад Мацвея, ад Марка, ад Лукі) у біблеістыцы названы сінаптычнымі (грэч. зводныя; падзеі, якія можна аглядаць разам), таму што яны блізкія паміж сабою кампазіцыяй і зместам. Ад сінаптычных евангелляў, у якіх апавядаецца пераважна пра зямное жыццё Хрыста і цуды, створаныя ім у [[Галілея|Галілеі]], адрозніваецца Евангелле ад Іаана, дзе гутарка ідзе пра духоўны сэнс Хрыста-богачалавека, увага акцэнтуецца на боскай прыродзе Хрыста і на цудах, створаных ім у [[ІудзеяІўдзея|Іудзеі]]. Рукапісы-першакрыніцы Чацвераевангелля напісаны старажытнагрэчаскай мовай александрыйскай рэдакцыі, вядомай адукаваным людзям [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]] і суседніх дзяржаў. Некаторыя даследчыкі лічаць, што першае Евангелле ад Мацвея напісана ў арыгінале на арамейскай мове. Усе чатыры Евангеллі, узаемадапаўняльныя паводле зместу, адзіныя паводле хрысталагічнай канцэпцыі, прызнаны [[хрысціянства|хрысціянскай царквою]] кананічнымі ў адрозненне ад некананічных, вольных інтэрпрэтацый евангельскага зместу (евангеллі ад Пятра, ад Андрэя, ад Філіпа і інш.; гл. [[АпокрыфыАпокрыф]]ы). Кананічныя Евангеллі складаюць асноўную крыніцу і крытэрый хрысціянскай веры, таінстваў і догматаў, сімвалічна выяўленых у боскай літургіі і царкоўным мастацтве. Пропаведзь Евангелля, пераўтварэнне асабістага і грамадскага жыцця паводле Хрыстовага закону свабоды — асноўнае прызначэнне хрысціянскай царквы.

[[File:P52 recto.jpg|left|thumb|Папірус 125 г. з тэкстам Евангелля.]]

Паводле царкоўнай традыцыі, Евангелле напісана вучнямі Хрыста і іх паслядоўнікамі ў 2-й пал.палове I стстагоддзя. Самым раннім па часе ўзнікнення, відаць, з'яўляеццаз’яўляецца [[Паводле Марка Святое Дабравесце|Евангелле ад Марка]], паколькі ў ім ёсць намёкі на іудзейскае паўстанне [[66]]-[[70-я|70-х]] гадоў. Час яго стварэння можна аднесці на 70-я гады. Кароткі тэкст гэтага Евангелля паслужыў крыніцай для евангелляў ад Мацвея і Лукі. Наяўнасць у яго тэксце значнай колькасці лацінізмаў дала падставу хрысціянскаму багаслову [[Клімент Александрыйскі|Кліменту Александрыйскаму]] (2-32―3 ст.) меркаваць, што напісана яно было за межамі Палесціны, магчыма, у [[Рым]]е. Узнікненне ж Евангелля ад Мацвея навуковая літаратура звязвае з [[Сірыя]]й, як і тэкст Евангелля ад Іаана, які, паводле царкоўнай традыцыі, прывязваецца да [[Эфес]]а. Запісы ж Евангелля ад Лукі адносяцца да розных месцаў ад Кесарыі да Рыма. Самае апошняе па часе свайго напісання [[Паводле Іаана Святое Дабравесце|Евангелле ад Іаана]] адлюстравала ў сабе пэўныя рысы агнастыцызму, якія не ўласцівы тром іншым кананізаваным у [[IV стагоддзе|4 ст.стагоддзі]] хрысціянскай царквою евангеллям.

Навуковая крытыка, заснаваная на тэксталагічным даследаванні кананічных кніг, паказала, што звесткі пра цуды Хрыста маюць шмат агульнага з разнастайнымі тагачаснымі [[гістарычная крыніца|крыніцамі]] і магчыма скампанаваныя ў [[2II ст.стагоддзе|2]]-―[[III стагоддзе|3 ст.стагоддзях]] у перыяд узнікнення самой хрысціянскай царквы і афармлення яе веравызнання. Падобныя да евангельскага апісання жыцця Хрыста шматлікія міфы усходніх паганскіх рэлігій аб паміраючых і ўваскрасаючых багах, таксама прасочваюцца магчымыя запазычанні са сказанняў пра [[Майсей|Майсея]], [[Ісус Навін|Ісуса Навіна]] і іншых прароцтваў са [[Стары Запавет|Старога Запавету]]. Прасочваючы гісторыю жыцця Хрыста, крытыка звярнула асаблівую ўвагу на розныя супярэчнасці, якія маюцца ў тэкстах кананічных евангелляў — адзначана, што аўтары кананічных евангелляў праявілі дрэннае веданне гісторыі і геаграфіі [[Палесціна|Палесціны]] пачатку [[наша эра|н. э.]] Так, евангелісты сцвярджаюць, што нараджэнне Хрыста адбылося ў часы панавання іудзейскага цара Ірада, хоць апошні памёр у [[4 да н.э.]] Недарэчнымі з'яўляюццаз’яўляюцца і ўпамінанні евангелістамі [[Назарэт]]а, [[Капернаум]]а і іншых гарадоў і мястэчак, якіх яшчэ не было ў [[I стагоддзе|1 ст.стагоддзі]], калі, паводле сцверджання хрысціянскіх багасловаў, ствараліся тэксты кананічных евангелляў. Падобныя факты даюць падставу сцвярджаць, што кананічныя евангеллі ствараліся ў розны час і з'яўляюццаз’яўляюцца вынікам шматразовых перапрацовак, якія рабіліся ў розных месцах.

Прадстаўнікі рацыяналісцкай крытыкі Бібліі і хрысціянства — матэрыялістычнага (французскія філосафы-асветнікі 2-й пал. 18 ст.) і ідэалістычнага (Б. Баўэр, Д. Штраус; 19 ст.) кірункаў — адмаўлялі рэальна-гістарычны змест Евангелля, бачылі ў ім міфы і легенды 2—4 ст., аднак ацэньвалі міфалогію і рэлігію па-рознаму: матэрыялісты-асветнікі схіляліся да атэізму, некаторыя з іх прызнавалі толькі сацыяльна-рэгулятыўную ролю евангельскага вучэння; паслядоўнікі ідэалістычнай плыні «''міфалагічнай школы''» ў рэлігіязнаўстве адзначалі яго духоўна-этычную каштоўнасць. У савецкі час ад папярэдняй традыцыі бралася толькі адмаўленне гістарычнасці евангельскіх падзей і аднабаковая крытыка евангельскіх маральных установак, у выніку чаго т. зв. навуковы атэізм у 1920—301920—1930-я гады набыў вульгарна-сацыялагічны кірунак. У сучасным еўрапейскім рэлігіязнаўстве заўважаецца тэндэнцыя да сінтэзу гістарычнай (багаслоўскай) і крытычна-міфалагічнай інтэрпрэтацый Евангелля, спалучэння экзегетыкі і філасофскай герменеўтыкі. У полі зроку гэтай філасофіі евангельская гісторыя бачыцца як тоеснасць рэальнасці і міфа. На думку [[М.Мікалай Аляксандравіч Бярдзяеў|М.Мікалая Бярдзяева]], міф не ёсць адмаўленне рэальнасці, наадварот, ён сведчыць пра найглыбейшае быццё, якое раскрываецца ў Бібліі як падзеі, што выходзяць за межы гісторыі ў надчасавую, вечную рэальнасць.