Мікалай II (імператар расійскі): Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
дрНяма тлумачэння праўкі |
||
Радок 36:
== Імёны, тытулаванні, мянушкі ==
Хлопчык атрымаў {{нп3|радавыя імёны Раманавых|традыцыйнае раманаўскае імя|ru|Родовые имена Романовых}} — «Мікалай». Апроч таго, гэты выпадак можна аднесці да ліку выпадкаў «імя называння па дзядзьку» (звычай, {{нп3|радавыя імёны Рурыкавічаў|вядомы з Рурыкавічаў|ru|Родовые имена Рюриковичей}}). Ён быў названы ў памяць памерлага маладым старэйшага брата бацькі і жаніха маці — цэсарэвіча {{нп3|Мікалай Аляксандравіч
{{нп3|Імяніны|Тэзаімяніны|ru|Именины}} — 6 снежня па [[Юліянскі каляндар|юліянскаму календару]] ([[Мікалай Цудатворац|Мікалая Цудатворца]]).
Радок 43:
Поўны тытул Мікалая II як імператара: «''Божиею поспе́шествующею милостию Николай Вторы́й<ref group="заўв">Поўны тытул заўсёды пісаўся ў адпаведнасці з [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскай]] марфалогіяй; тут прыведзены ў {{нп3|Рэформа рускай арфаграфіі 1918 года|парэформеннай|ru|Реформа русской орфографии 1918 года}} арфаграфіі.</ref>, император и самодержец Всероссийский, Московский, Киевский, Владимирский, Новгородский; царь Казанский, царь Астраханский, царь Польский, царь Сибирский, царь Херсонеса Таврического, царь Грузинский; государь Псковский и великий князь Смоленский, Литовский, Волынский, Подольский и Финляндский; князь Эстляндский, Лифляндский, Курляндский и Семигальский, Самогитский, Белостокский, Корельский, Тверский, Югорский, Пермский, Вятский, Болгарский и иных; государь и великий князь Новагорода низовския земли́, Черниговский, Рязанский, Полотский, Ростовский, Ярославский, Белозерский, Удорский, Обдорский, Кондийский, Витебский, Мстиславский и всея Северныя страны́ повелитель; и государь Иверския, Карталинския и Кабардинския земли́ и области Арменския; Черкасских и Горских князей и иных наследный государь и обладатель, государь Туркестанский; наследник Норвежский, герцог Шлезвиг-Голштейнский, Стормарнский, Дитмарсенский и Ольденбургский и прочая, и прочая, и прочая''».
У сувязі з {{нп3|Даўка на Хадынскім полі|падзеямі на Хадынцы|ru|Давка на Ходынском поле}} і [[Крывавая нядзеля|9 студзеня 1905 года]] празваны радыкальнай апазіцыяй «Мікалаем Крывавым»<ref>[http://militera.lib.ru/memo/russian/kurlov_pg/01.html II. Государь император Николай Александрович] // [[Павел Рыгоравіч Курлоў|Курлов П. Г]]. ''Гибель императорской России''. Берлин, 1923.</ref>; з такой мянушкай фігураваў у [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|савецкай]] папулярнай [[Гістарыяграфія|гістарыяграфіі]]. Жонка прыватна
Каўказскія горцы, якія праходзілі службу ў Каўказскай тубыльнай коннай дывізіі [[Руская імператарская армія|імператарскай арміі]], звалі гасудара Мікалая II «Белым Падышахам», тым самым паказваючы сваю павагу і адданасць расійскаму імператару.
Радок 52:
[[Файл:Tsarevich Nicholas Alexandrovich.jpg|thumb|left|250px|Цэсарэвіч Мікалай Аляксандравіч. 1889 год.]]
{{Раманавы2}}
Мікалай II — старэйшы сын імператара [[Аляксандр III (імператар расійскі)|Аляксандра III]] і імператрыцы [[Марыя Фёдараўна (жонка Аляксандра III)|Марыі Фёдараўны]]. Адразу пасля [[Нараджэнне|нараджэння]], 6 мая 1868 года, быў нарачоны ''Мікалаем''<ref>''Высочайший рескрипт, данный на имя высокопреосвященного митрополита Новгородского и С.-Петербургского Исидора''. // «Русский инвалид». 9 мая 1868, № 125, стр. 1 (рескрипт от 6 мая 1868 года, Царское Село).</ref>. [[Хрышчэнне]] немаўляці было здзейснена {{нп3|духоўнік|духоўнікам|be-x-old|Парах}} імператарскай сям’і протапрэсвітарам {{нп3|Васіль Барысавіч Бажанаў|Васілём Бажанавым|ru|Бажанов, Василий Борисович}} ва Ускрасенскай царкве [[Вялікі Екацярынінскі палац|Вялікага Царскасельскага палаца]] 20 мая таго ж года; {{нп3|хросны бацька|хроснымі бацькамі|ru|Крёстный родитель}} былі: [[Аляксандр II (імператар расійскі)|Аляксандр II]], каралева Дацкая [[Лавіса Шведская|Луіза]], спадчынны прынц Дацкі [[Фрэдэрык VIII (кароль Даніі)|Фрыдрых]], вялікая княгіня {{нп3|Алена Паўлаўна
У раннім дзяцінстве выхавальнікам Мікалая і яго братоў быў [[Англічане|англічанін]] Карл Восіпавіч Хіс, які жыў у Расіі (''Charles Heath'', 1826—1900); яго афіцыйным выхавальнікам як спадчынніка ў 1877 годзе быў прызначаны генерал {{нп3|Рыгор Рыгоравіч Даніловіч|Р. Р. Даніловіч|ru|Данилович, Григорий Григорьевич}}. Мікалай атрымаў хатнюю адукацыю ў рамках вялікага [[Гімназія|гімназічнага]] курса; у [[1885]]—[[1890]] гадах — па адмыслова напісанай праграме, што злучала курс дзяржаўнага і [[Эканоміка|эканамічнага]] аддзяленняў [[юрыспрудэнцыя|юрыдычнага]] [[факультэт]]а [[універсітэт|ўніверсітэта]] з курсам {{нп3|Мікалаеўская акадэмія Генеральнага штаба|Акадэміі Генеральнага штаба|ru|Николаевская академия Генерального штаба}}. Навучальныя заняткі вяліся 13 гадоў: першыя восем гадоў былі прысвечаны прадметам пашыранага гімназічнага курса, дзе асаблівая ўвага надавалася вывучэнню [[Палітыка|палітычнай]] [[Гісторыя|гісторыі]], [[Руская літаратура|рускай літаратуры]], [[Англійская мова|англійскай]], [[Нямецкая мова|нямецкай]] і [[Французская мова|французскай моў]] (англійскай Мікалай Аляксандравіч валодаў як роднай); наступныя пяць гадоў прысвячаліся вывучэнню [[Ваенная справа|ваеннай справы]], юрыдычных і эканамічных навук, патрэбных для [[Дзяржаўны дзеяч|дзяржаўнага дзеяча]]. Лекцыі чыталіся навукоўцамі з сусветным імем: [[Мікалай Мікалаевіч Бекетаў|М. М. Бекетавым]], {{нп3|Мікалай Мікалаевіч Обручаў|М. М. Обручавым|ru|Обручев, Николай Николаевич}}, [[Цэзар Антонавіч Кюі|Ц. А. Кюі]], [[Міхаіл Іванавіч Драгаміраў|М. І. Драгаміравым]], {{нп3|Мікалай Хрысціянавіч Бунгэ|М. Х. Бунгэ|ru|Бунге, Николай Христианович}}, {{нп3|Канстанцін Пятровіч Пабеданосцаў|К. П. Пабеданосцавым|ru|Победоносцев, Константин Петрович}} і іншымі. Усе яны толькі чыталі лекцыі. Пытаць, каб праверыць, як засвоены матэрыял, не мелі права<ref>Радциг Е. С. Николай II в воспоминаниях приближенных. // Новая и новейшая история. 1999. № 2</ref>. Протапрэсвітар {{нп3|Ян Лявонцьевіч Янышаў|Ян Янышаў|ru|Янышев, Иоанн Леонтьевич}} вучыў цэсарэвіча кананічнаму праву ў сувязі з {{нп3|Гісторыя Рускай царквы|гісторыяй царквы|ru|История Русской церкви}}, галоўным аддзелам [[Багаслоўе|багаслоўя]] і гісторыі [[Рэлігія|рэлігіі]]<ref>О. Платонов. ''Николай Второй в секретной переписке''. М.: Алгоритм, 2005, стр. 11.</ref>.
6 мая [[1884]] года, па дасягненні паўналецця (для спадчынніка), прынёс прысягу ў {{нп3|Прыдворны сабор Спасу Нерукатворнага
Першыя два гады Мікалай служыў малодшым афіцэрам у шэрагах [[Праабражэнскі лейб-гвардыі полк|Праабражэнскага палка]]. Два летнія сезоны ён праходзіў службу ў шэрагах {{нп3|Лейб-гвардыі Гусарскі яго Вялікасці полк|лейб-гвардыі гусарскага палка|ru|Лейб-гвардии Гусарский Его Величества полк}} эскадронным камандзірам, а потым лагерны збор у шэрагах [[Артылерыя|артылерыі]]. 6 жніўня [[1892]] года быў узведзены ў [[палкоўнік]]і. У той жа час бацька ўводзіць яго ў курс спраў па кіраванні краінай, запрашаючы браць удзел у пасяджэннях [[Дзяржаўны Савет (Расійская імперыя)|Дзяржаўнага Савета]] і Кабінета міністраў. Па прапанове міністра шляхоў зносін [[Сяргей Юльевіч Вітэ|С. Ю. Вітэ]], Мікалай у 1892 годзе для набыцця досведу ў дзяржаўных справах быў прызначаны старшынём камітэта па пабудове [[Транссібірская магістраль|Транссібірскай чыгункі]]. Да 23 гадоў свайго жыцця Спадчыннік быў чалавекам, які атрымаў шырокія звесткі ў розных абласцях ведаў.
У праграму адукацыі ўваходзілі вандраванні па розных [[губерня]]м Расіі, якія ён здзяйсняў разам з бацькам. У давяршэнне адукацыі бацька вылучыў у яго дырэктыву [[крэйсер]] {{нп3|Памяць Азова
Апазіцыйны палітык, член [[Дзяржаўная дума Расійскай імперыі|Дзяржаўнай думы]] [[Дзяржаўная дума Расійскай імперыі I склікання|першага склікання]] {{нп3|Віктар Пятровіч Абнінскі|В. П. Абнінскі|ru|Обнинский, Виктор Петрович}} ў сваім антыманархічным складанні «Апошні самадзержац» сцвярджаў, што Мікалай «адзін час зацята адмаўляўся ад прастола», але быў змушаны саступіць вымозе Аляксандра III і «падпісаць пры жыцці бацькі маніфест пра свой уступ на прастол»<ref>Обнинский В. П. ''Последний самодержец. Очерк жизни и царствования императора России Николая II-го'' — Eberhard Frowein Verlag, Berlin, [1912], стр. 38.</ref>.
Радок 69:
=== Першыя крокі і каранаванне ===
{{also|Каранацыя Мікалая II і Аляксандры Фёдараўны}}
Праз некалькі дзён па сконе [[Аляксандр III (імператар расійскі)|Аляксандра III]] ([[20 кастрычніка]] [[1894]] года) і свайго ўступу на прастол (найвышэйшы маніфест абнародаваны 21 кастрычніка<ref>Дата 21 кастрычніка (па юліянскім календары), калі быў апублікаваны маніфест ад 20 кастрычніка 1894 года пра скон яго бацькі і яго ўступ на прастол («Правительственный вестник», 21 октября ([[2 лістапада|2 ноября]]) 1894, № 229, стр. 1.), была занесена ў каляндар як афіцыйны дзень ушэсця на прастол Мікалая II.</ref>; у той жа дзень прыносілася прысяга саноўнікамі, урадоўцамі, прыдворнымі і ў арміі<ref>«Правительственный вестник», 22 октября ([[3 лістапада|3 ноября]]) 1894 год, № 230, стр. 1.</ref>), 14 лістапада 1894 года ў Вялікай царкве Зімовага палаца пабраўся {{нп3|шлюб у хрысціянстве|шлюбам|ru|Брак в христианстве}} з [[Аляксандра Фёдараўна (жонка Мікалая II)|Аляксандрай Фёдараўнай]]; {{нп3|мядовы месяц|
Аднымі з першых кадравых рашэнняў імператара Мікалая II было звальненне ў снежні 1894 года канфліктнага [[Іосіф Уладзіміравіч Гурка|І. У. Гуркі]] з паста генерал-губернатара Царства Польскага і прызначэнне ў лютым 1895 года на пост міністра замежных спраў [[Аляксей Барысавіч Лабанаў-Растоўскі|А. Б. Лабанава-Растоўскага]] — па смерці [[Мікалай Карлавіч Гірс|М. К. Гірса]].
У выніку абмену нотамі ад 27 лютага ([[11 сакавіка]]) 1895 года<ref>[http://www.hrono.ru/dokum/1800dok/1895ru_gb.html К соглашению между Россией и Великобританией о разграничении сфер влияния в области Памиров]</ref> было ўсталявана «размежаванне сфер уплыву Расіі і Вялікабрытаніі ў вобласці [[Памір]]аў, на ўсход ад возера Зор-Куль (Вікторыя)», па [[Пяндж|рацэ Пяндж]]; Памірская воласць увайшла ў склад Ошскага павета [[Ферганская вобласць (Расійская імперыя)|Ферганскай вобласці]]; {{нп3|Ваханскі хрыбет|
Першым публічным выступам імператара ў Пецярбургу стала яго прамова, вымаўленая 17 студзеня 1895 года ў Мікалаеўскай зале Зімовага палаца прад дэпутацыямі дваранства, земстваў і гарадоў, што прыбылі «для выразу іх вялікасцям вернападданніцкіх пачуццяў і прынясення віншавання са шлюбам»; вымаўлены тэкст прамовы (яна была загадзя напісана, але імператар прамаўляў яе толькі часамі зазіраючы ў паперу) абвяшчаў: «Мне вядома, што ў апошні час чуліся ў некаторых земскіх сходах галасы людзей, якія захапляліся бессэнсоўнымі летуценнямі пра ўдзел прадстаўнікоў земства ў справах унутранага кіравання. Хай усё ведаюць, што я, прысвячаючы ўсе свае сілы выгодзе народнай, буду ахоўваць пачатак самадзяржаўя гэтак жа цвёрда і няўхільна, як ахоўваў яго мой незабыўны, памерлы бацька»<ref>Крыніца: «Правительственный вестник», 18 ([[30 студзеня|30]]) января 1895, № 14, стр. 1</ref>.
У звязку з прамовай цара обер-пракурор [[Канстанцін Пятровіч Пабеданосцаў|К. П. Пабеданосцаў]] 2 лютага таго ж года пісаў вялікаму князю {{нп3|Сяргей Аляксандравіч|Сяргею Аляксандравічу|ru|Сергей Александрович}}: «Пасля прамовы гасудара працягваецца хваляванне з балбатнёй любога роду. Я не чую яе, але мне расказваюць, што паўсюль у моладзі і інтэлігенцыі ідзе пляткарства з нейкім раздражненнем супраць маладога гасудара. Учора заязджала да мяне Марыя Ал. Мяшчэрская (ур. Паніна)<ref group="заўв">Княгіня Марыя Аляксандраўна Мяшчэрская — унучка графа {{нп3|Мікіта Пятровіч Панін|М. П. Паніна|ru|Панин, Никита Петрович}}.</ref>, якая прыехала сюды на кароткі час з вёскі. Яна ў абурэнні ад усіх гаворак, якія чуе па гэтай нагодзе ў гасціных. Затое на простых людзей і на
У пачатку [[1910-я|1910-х]] прадстаўнік левага крыла [[Канстытуцыйна-дэмакратычная партыя|кадэтаў]] [[Віктар Пятровіч
{{пачатак цытаты}}
Запэўнівалі, што ў тэксце стаяла слова «{{comment|нязбытнымі|несбыточными}}» [Замест «{{comment|бессэнсоўнымі|бессмысленными}}»]<ref>Гісторык С. С. Ольдэнбург піша: «Слова „'''безгрунтоўныя'''“ летуценні (якое, як сцвярджаюць, было ў выточным тэксце прамовы) лепш выяўляла думку цара, і абмоўка была, вядома, прыкрай» (Ольденбург С. С. ''Царствование императора Николая II''. Белград, 1939, Т. I, стр. 49 (выделение источника)).</ref>. Але як бы там ні было, яно паслужыла пачаткам не толькі ўсеагульнага астуджэння да Мікалая, але і заклала падмурак будучага вызвольнага руху, згуртаваўшы земскіх дзеячаў і выклікаўшы ім больш рашучы чын дзеянняў. <…> Выступ 17 студзеня 95 года можна лічыць першым крокам Мікалая па нахільнай плоскасці, па якой ён працягвае каціцца і дагэтуль, усё ніжэй спускаючыся ў думцы і сваіх падданых, і ўсяго цывілізаванага свету<ref>[Обнинский В. П.] ''Последний самодержец. Очерк жизни и царствования императора России Николая II-го'' — Eberhard Frowein Verlag, Berlin, [1912] (год и автор не указаны), стр. 48, 51.</ref>.
Радок 87:
[[Файл:Nikolay II of Russia by I.Repin (1896, GIM).jpg|thumb|250px|Партрэт Мікалая II у 1896 годзе (мастак [[Ілья Яфімавіч Рэпін|Ілья Рэпін]]).]]
Каранаванне імператара і яго жонкі адбылося {{OldStyleDate|26|мая|1896|14}} года. На
У красавіку 1896 года адбылося фармальнае прызнанне расійскім урадам [[Княства Балгарыя|балгарскага]]
Да часу яго прыезду ў верасні 1896 года ў Вялікабрытанію, адбылося рэзкае абвастрэнне адносін паміж Вялікабрытаніяй і [[Асманская імперыя|Асманскай імперыяй]], звязанае з [[Генацыд армян|разанінай]] [[Армяне|армянаў]] у Асманскай імперыі, і адначаснае збліжэнне Пецярбурга з Канстанцінопалем; будучы госцем у каралевы Вікторыі ў {{нп3|Замак Балмарал|Балмарале|ru|Замок Балморал}}, Мікалай, пагадзіўшыся на супольную распрацоўку праекта рэформаў у Асманскай імперыі, адпрэчыў зробленыя яму англійскім урадам прапановы зрынуць [[Асманскія султаны|султана]] [[Абдул-Хамід II|Абдул-Хаміда]], захаваць [[Егіпет]] за Англіяй, а наўзамен атрымаць нейкія саступкі па пытанні
На працягу 1897 года ў Пецярбург прыбылі 3 кіраўнікі дзяржаў, каб аддаць візіт расійскаму імператару: Франц-Іосіф, Вільгельм II, прэзідэнт Францыі [[Фелікс Фор]]; падчас візіту Франца-Іосіфа паміж Расіяй і Аўстрыяй было складзена пагадненне на 10 гадоў.
Радок 101:
=== Эканамічная палітыка ===
{{Main|Эканоміка Расіі пры Мікалаі II|Карупцыя пры Мікалаі II|Фабрычнае заканадаўства Расійскай імперыі|Індустрыялізацыя ў Расійскай імперыі}}
Паводле дадзеных упершыню праведзенага ў студзені [[1897]] года {{нп3|Перапіс насельніцтва Расійскай імперыі
У студзені таго ж года была
[[Файл:Спуск на воду крейсера Аврора 11 мая 1900.jpg||thumb|250px|Спуск Мікалаем II на ваду [[Крэйсер Аўрора|крэйсера «Аўрора»]] 11 (24) мая 1900 года.]]
Вялікая ўвага надавалася працоўнаму пытанню. 2 чэрвеня 1897 года быў выдадзены закон пра абмежаванне працоўнага часу, якім усталёўвалася максімальная мяжа працоўнага дня не больш 11,5 гадзін у звычайныя дні, і 10 гадзін у суботу і перадсвяточныя дні, або калі хоць бы частка працоўнага дня даводзілася на начны час. На фабрыках, якія мелі больш 100 працоўных, уводзілася бясплатная медычная дапамога, якая ахапіла 70 працэнтаў агульнага ліку фабрычных працоўных (1898 год). У чэрвені 1903 года найвышэйша зацверджаны Правілы пра ўзнагароду пацярпелых ад няшчасных выпадкаў на вытворчасці<ref>[http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/1903.htm Правила о вознаграждении потерпевших вследствие несчастных случаев рабочих и служащих, а равно членов их семейств в предприятиях фабрично-заводской, горной и горнозаводской промышленности]</ref>, якія абавязалі прадпрымальніка выплачваць дапаможнік і пенсію пацярпеламу ці яго сям’і ў памеры 50-66 %
Быў скасаваны асаблівы падатак на землеўласнікаў польскага паходжання ў Заходнім краі, уведзены ў кару за [[Польскае паўстанне 1863 года]]. Указам 12 чэрвеня 1900 года была скасавана высылка ў [[Сібір]] як мера кары.
Валадаранне Мікалая II з’явілася перыядам эканамічнага ўзросту: у [[1885]]—[[1913]] гадах тэмпы ўзросту сельскагаспадарчай вытворчасці складалі ў сярэднім 2 %, а тэмпы ўзросту прамысловай вытворчасці 4,5-5 % у год. Здабыча вугалю ў Данбасе павялічылася з 4,8 млн тон у 1894 годзе да 24 млн тон у 1913. Пачалася здабыча вугалю ў
Працягвалася {{нп3|Чыгуначны транспарт у Расійскай імперыі|будаванне чыгунак|ru|Железнодорожный транспорт в Российской империи}}, сумарная працягласць якіх складала 44 тыс. км у 1898 годзе і да 1913 года перавысіла 70 тыс. кіламетраў. Па сумарнай працягласці чыгунак Расія перасягала любую іншую еўрапейскую краіну і саступала толькі ЗША, аднак па забяспечанасці чыгункамі на душу насельніцтва саступала як ЗША, так і найбуйнейшым еўрапейскім краінам<ref>''Анфимов А.'' [http://www.scepsis.ru/library/id_2748.html Царствование императора Николая II в цифрах и фактах] «Отечественная история», 1994. № 3. — С. 58—76.</ref>.
Радок 119:
Гісторык [[Сяргей Сяргеевіч Ольдэнбург|С. С. Ольдэнбург]] адзначаў, што яшчэ ў [[1895]] годзе імператар прадбачыў магчымасць сутыкнення з Японіяй за перавагу на Далёкім Усходзе, і таму рыхтаваўся да гэтага змагання — як у дыпламатычным, так і ў ваенным дачыненні<ref>[[Сяргей Сяргеевіч Ольдэнбург|Ольденбург С. С.]] ''Царствование императора Николая II''. Белград, 1939, Т. I, стр. 228 (глава 9-я).</ref>. З рэзалюцыі цара 2 красавіка 1895 года на дакладзе міністра замежных спраў вынікала яго жаданне далейшай экспансіі Расіі на Паўднёвым усходзе ([[Карэя]]).
3 чэрвеня 1896 года ў Маскве быў складзены руска-кітайскі дагавор пра ваенны саюз супраць Японіі; Кітай пагадзіўся на збудаванне чыгункі праз Паўночную Маньчжурыю на Уладзівасток, будаванне і эксплуатацыя якой падаваліся Руска-Кітайскаму банку. 8 верасня 1896 года паміж кітайскім урадам і Руска-Кітайскім банкам быў падпісаны {{нп3|Канцэсія|канцэсійны|ru|Концессия}} дагавор пра будаванне [[Кітайска-Усходняя чыгунка|Кітайскай Усходняй чыгункі]]. 15 (27) сакавіка [[1898]] года Расіяй і Кітаем у [[Пекін]]е была падпісана {{нп3|Руска-кітайская канвенцыя
12 жніўня [[1898]] года, згодна з наказам Мікалая II, міністр замежных спраў граф {{нп3|Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў
У 1900 годзе Мікалай II адправіў рускія войскі на падаўленне [[Іхэтуаньскае паўстанне|Іхэтуаньскага паўстання]] супольна з войскамі іншых еўрапейскіх дзяржаў, Японіі і ЗША.
Радок 127:
Арэнда Расіяй [[Ляадунскі паўвостраў|Ляадунскага паўвострава]], пабудова [[Кітайска-Усходняя чыгунка|Кітайска-Усходняй чыгункі]] і заснаванне марской базы ў [[Порт-Артур]]ы, уплыў Расіі ў [[Маньчжурыя|Маньчжурыі]] саштурхваліся з памкненнямі Японіі, якая таксама прэтэндавала на Маньчжурыю.
24 студзеня 1904 года японскі пасол уручыў рускаму міністру замежных спраў [[Уладзімір Мікалаевіч Ламсдорф|У. М.
За пагранічнай {{нп3|Бітва на рацэ Ялу|бітвай на рацэ Ялу|ru|Бой на реке Ялу}} адбыліся {{нп3|Бітва пры Ляаяне|бітвы пад Ляаянам|ru|Сражение при Ляояне}}, {{нп3|Бітва на рацэ Шахэ|на рацэ Шахэ|ru|Сражение на реке Шахе}} і {{нп3|Бітва пры Сандэпу|пад Сандэпу|ru|Сражение при Сандепу}}. Пасля буйнай бітвы ў лютым — сакавіку [[1905]] года, руская армія пакінула {{нп3|Мукдэнская бітва|Мукдэн|ru|Мукденское сражение}}.
Радок 145:
{{канец цытаты}}
Пасля падзення крэпасці Порт-Артура мала хто ўжо верыў у спрыяльны вынік ваеннай кампаніі. Патрыятычны ўздым змяніўся раздражненнем і маркотай. Гэта сітуацыя спрыяла ўзмацненню антыўрадавай агітацыі і крытычных настрояў. Імператар доўга не згаджаўся прызнаць правал кампаніі, лічачы, што гэта толькі часовыя няшчасці. Ён, без сумневу, хацеў міру,
Вынік вайны вырашыла марская [[Цусімская бітва|бітва пры Цусіме]] 14-15 мая 1905 года, якая завяршылася амаль поўным знішчэннем рускага флота. 23 мая 1905 года імператар атрымаў, праз пасла [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] ў [[Санкт-Пецярбург|Пецярбургу]] Меера, прапанову прэзідэнта [[Тэадор Рузвельт|Т. Рузвельта]] пра пасярэдніцтва для заключэння міру. Адказ не прымусіў сябе доўга чакаць. 30 мая міністр замежных спраў У. М. Ламсдорф афіцыйнай тэлеграмай інфармаваў Вашынгтон пра прыняцце пасярэдніцтва Т. Рузвельта. Рускую дэлегацыю ўзначаліў упаўнаважаны цара С. Ю. Вітэ, у ЗША да яго далучыўся рускі пасол у ЗША барон Р. Р. Розен. Цяжкае становішча рускага ўрада пасля руска-японскай войны заахвоцілі германскую дыпламатыю зрабіць у ліпені 1905 года яшчэ адну спробу адарваць Расію ад Францыі і скласці руска-германскі саюз: [[Вільгельм II Гогенцолерн|Вільгельм II]] прапанаваў Мікалаю II сустрэцца ў ліпені 1905 года ў фінляндскіх шхерах, каля вострава [[Прыморск, Ленінградская вобласць|Б’ёрке]]. Мікалай пагадзіўся, і на сустрэчы была падпісаная дамова; вярнуўшыся ў Пецярбург, адмовіўся ад яе, бо {{OldStyleDate|5|верасня|1905|23|жніўня}} года ў {{нп3|Портсмут (Нью-Гемпшыр)|Портсмуце|ru|Портсмут (Нью-Гэмпшир)}} рускімі прадстаўнікамі [[Сяргей Юльевіч Вітэ|С. Ю. Вітэ]] і {{нп3|Раман Раманавіч Розен|Р. Р. Розенам|ru|Розен, Роман Романович}} быў падпісаны {{нп3|Портсмуцкі мірны дагавор|мірны дагавор|ru|Портсмутский мирный договор}}. Паводле ўмоў апошняга, Расія прызнала [[Карэя|Карэю]] сферай уплыву Японіі, саступала Японіі Паўднёвы [[Сахалін]] і правы на Ляадунскі паўвостраў з гарадамі Порт-Артур і [[Далянь|Далёкі]].
Амерыканскі даследчык эпохі Т. Дэнет у [[1925]] годзе сцвярджаў: «Мала хто зараз лічыць, што Японія была пазбыта пладоў надыходных перамог. Пераважае зваротная думка. Многія мяркуюць, што Японія была знясілена ўжо да канца мая, і што толькі заключэнне
Параза ў руска-японскай вайне (першая за паўстагоддзя) і наступнае падаўленне смуты 1905—1907 гг., якая пагоршылася з’яўленнем чутак пра ўплыў [[Рыгор Яфімавіч Распуцін|Распуціна]]
Нямецкі журналіст Г. Ганц, які жыў у Пецярбургу падчас вайны, адзначаў паражэнчую пазіцыю значнай часткі дваранства і інтэлігенцыі ў адносінах да вайны: «Агульнай таемнай малітвай не толькі лібералаў, але і многіх умераных кансерватараў у той час было: „Божа, дапамажы нам быць пабітымі“»<ref>О. Платонов. Серия «Терновый венец России». История Русского народа в XX веке. Т. I. М., 1997. — 896 с. С. 172—173.</ref>.
Радок 960:
[[Катэгорыя:Мучанікі]]
[[Катэгорыя:Рускія праваслаўныя святыя]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Залатога руна]]
[[Катэгорыя:Ганаровыя члены Імператарскага праваслаўнага палесцінскага таварыства]]
| |||