Паўночныя крыжовыя паходы: Розніца паміж версіямі

'''Паўночныя крыжовыя паходы''' ('''Балтыйскія крыжовыя паходы''') — войны ([[1198]]—[[1411]]) [[Германія|нямецкіх]], [[Данія|дацкіх]] і [[Швецыя|швецкіх]] [[рыцары|рыцараў]] супраць [[Фіна-ўгорскія народы|фінскіх]] плямёнаў ([[фіны|фінаў]], [[лівы|ліваў]], [[эсты|эстаў]]), [[славяне|славян]] ([[бодрычы|бодрычаў]], [[памаране|памаран]], [[люцічы|люцічаў]]), балтыйскіх народаў ([[прусы|прусаў]], [[літоўцы|літоўцаў]], [[куршы|куршаў]], [[Земгалы|земгалаў]] і [[жамойты|жамойтаў]]) з мэтай распаўсюджванню [[каталіцтва]] і выкаранення [[паганства]], а часам і саміх [[паганства|паганаў]]. Часам да Паўночных крыжовых паходаў адносяць ваенныя кампаніі швецкіх і нямецкіх рыцараў супраць [[праваслаўе|праваслаўных]] [[рускія княствы|рускіх княстваў]]. Паўночны крыжовы паход афіцыйна пачаўся ў [[1193]] годзе, калі [[Папа Рымскі]] [[ЦэлестынЦэлесцін III, Папа Рымскі|ЦэлестынЦэлесцін III]] заклікаў да хрысціянізацыі паганаў Паўночнай Еўропы, хоць яшчэ да гэтага [[Скандынавія|скандынаўскія]] каралеўствы і [[Свяшчэнная Рымская імперыя]] ўжо вялі ваенныя дзеянні супраць паўночных народаў [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]].

Захопленыя землі ў [[памаране|славянскім Памор'і]], [[Прусія|Прусіі]], Паўднёва-Заходняй [[Фінляндыя|Фінляндыі]], Заходняй [[Карэлія, гістарычная правінцыя Фінляндыі|Карэліі]] актыўна каланізаваліся, на іх утвараліся новыя дзяржаўныя структуры, як, напрыклад, нямецкія герцагства [[Мекленбург|Мекленбургскае]]скае, [[маркграфства Брандэнбург|маркграфства Брандэнбургскае]]скае, валодання [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага]] і [[Лівонскі ордэн|Лівонскага]] духоўна-рыцарскіх ордэнаў, актыўна якія ўдзельнічалі ў заваёвах. Карэннае насельніцтва падвяргалася гвалтоўнай хрысціянізацыі і нярэдка прамому знішчэнню. На заваяваных крыжакамі тэрыторыях, часам на месцы ранейшых паселішчаў, узнікалі новыя гарады і ўмацаванні: [[Рыга]], [[Берлін]], заснаваныя немцамі, [[Талін|Рэвель]] — датчанамі, [[Выбарг]] — шведамі і інш. Некаторыя з іх, як, напрыклад, Рыга, былі важнымі фарпостамі [[рымска-каталіцкая царква|каталіцкай царквы]], рэзідэнцыямі [[архібіскуп]]аў.

У [[XII стагоддзе|XII стагоддзі]] землі сучасных [[Эстонія|Эстоніі]], [[Латвія|Латвіі]] і [[Літва|Літвы]] былі паганскім клінам паміж тэрыторыямі, на якіх панавала хрысціянства. У [[1192]] годзе [[Папа Рымскі|Папа]] [[ЦэлестынЦэлесцін III, Папа Рымскі|ЦэлестынЦэлесцін III]] абвясціў крыжовы паход супраць балтыйскіх паганаў. У выніку на ўсходніх берагах [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] з'явіліся дзяржавы рыцарскіх ордэнаў.

[[Лівы]], якія засялялі Прыбалтыку, плацілі даніну [[Полацкае княства|Полацкаму княству]], [[эсты]] — [[Наўгародская зямля|наўгародцам]], і з'яўленне крыжакоў на гэтых землях пагражала ўплыву рускіх князёў. У [[1203]] годзе пачаліся ваенныя сутыкненні паміж [[Нямецкі ордэн|Нямецкім Ордэнам]] і [[Полацк|Полацкам]]ам, у [[1217]] — паміж [[Нямецкі ордэн|Ордэнам]] і [[Ноўгарад]]ам. Рускім войскам не атрымоўвалася браць нямецкія крэпасці, а крыжакі паступова авалодалі рускімі [[Кукейнос]], [[Герсік]]ам, [[Вільядзі]] і [[горад Юр'еў|Юр'евым]]. У [[1232]] Папа Рымскі [[Рыгор IX]] заклікаў крыжакоў да наступу на наўгародскія землі ў мэтах перашкаджэння каланізацыі наўгародцамі [[Фінляндыя|Фінляндыі]]. У адказ на нямецкія набегі [[Яраслаў Усеваладавіч, князь уладзімірскі|Яраслаў Усеваладавіч]] Наўгародскі ўварваўся ў землі ордэна і разбіў яго ў [[Бітва на Амоўжы|бітве на Амоўжы]] ([[1234]]).