Дзяржава Тэўтонскага ордэна: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
адкат правак Belarus2578Bot
Тэгі: Ручны адкат Адменена
др Правілы арфаграфіі 2008., перанесена: папа → Папа з дапамогай AWB
Тэг: Ручны адкат
Радок 101:
}}
 
'''Дзяржава Тэўтонскага ордэна''' ({{lang-de|Deutschordensland}}, {{lang-de|Ordensstaat}}) сфармавалася ў выніку заваёваў [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскім рыцарамі]] земляў [[прусы|прусаў]] падчас [[Вайна Тэўтонскага ордэна і ВКЛ| Паўночных крыжовы паход]] у 1224 годзе. У 1237 г. [[Ордэн мечаносцаў|Лівонскае брацтва воінаў Хрыста]] стала [[Лівонскі ордэн|Лівонскі ландмайстэрствам Тэўтонскага ордэна]] і [[Тэра Марыяна|кантралюемыя ім тэрыторыя]] таксама ўвайшла ў склад ордэнскага дзяржавы. У 1346 г. дацкі кароль за 19000 кельнскі марак прадаў Ордэну тэрыторыю [[Дацкая Эстонія|дацкага герцагства Эстляндыя]]; фармальная змена суверэнітэту адбылася 1 лістапада 1346.
 
Пасля паразы ў [[Грунвальдская бітва|Грюнвальскай бітве]] ў 1410 годзе пачаўся заняпад Тэўтонскага ордэна. Лівонскія землі аддзяліліся, утварыўшы [[Лівонская канфедэрацыя|Лівонскую канфедэрацыю]]. Пасля [[Трынаццацігадовая вайна, 1454—1466|Трынаццацігадовай вайны]] ў 1466 г. заходняя частка ордэнскага дзяржавы вылучылася ў т. зв. «[[Каралеўская Прусія|Каралеўскую Прусію]]» і увайшла ў склад Польскага каралеўства. Астатняя частка падчас [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]] была секулярызавана, і ў 1525 годзе стала свецкім [[Герцагства Прусія|герцагства Прусія]], якое знаходзілася ў васальнай залежнасці ад польскага караля.
 
== Утварэнне дзяржавы ==
Радок 112:
У 1208 годзе Конрад Мазавецкі паспрабаваў заклікаць да крыжовага паходу супраць прусаў, але гэтая спроба не прывяла да поспеху. Па радзе Крысціяна, першага прускага біскупа, Конрад стварыў [[Добжынскі ордэн]] для барацьбы з прусамі, але з гэтай ідэі нічога добрага не выйшла. Тады, па радзе Папы, Конрад зноў заклікаў да крыжовыга паходу, і паклікаў на дапамогу [[Тэўтонскі ордэн]]. Пачаліся [[Прускі крыжовы паход|прускія крыжовыя паходы]], якія доўжыліся 60 гадоў.
 
У 1211 годзе венгерскі кароль [[Андраш II]] дараваў Тэўтонскаму ордэну Бурценланд на паўднёвай мяжы Трансільваніі, аднак ў 1225 годзе ён выгнаў адтуль рыцараў, і тым давялося перабазіравацца да Балтыйскага мора. Перад гэтым, у 1224 годзе, імператар [[Фрыдрых II Гогенштаўфен|Фрыдрых II]] абвясціў у Катаніі, што [[Лівонія]], Прусія (з [[Самбія]]й) і прылеглыя тэрыторыі маюць статус ''[[Імперскі|Reichsfreie]]'', гэта значыць падпарадкоўваюцца напрамую Рымска-Каталіцкай царкве і Свяшчэннай Рымскай імперыі, а не мясцовым правіцелям. У канцы 1224 года Папа [[Ганорый III, папаПапа рымскі|Ганорый III]] прызначыў [[Гільём Мадэнскі|Гільёма Мадэнскага]] сваім [[папскі легат|легатам]] у Лівоніі, Прусіі і іншых землях.
 
У выніку выдадзенага ў Рыміні імператарскага эдыкта і абвешчанай у Рыеці папскай булы Прусія стала валоданнем Тэўтонскага ордэна.
Радок 122:
 
== XIV стагоддзе ==
У пачатку XIV стагоддзя [[Памеранія|Памеранія (Памор’е)]] стала яблыкам разладу паміж маркграфамі [[Маркграфства Брандэнбург| Брандэнбурга]] і князямі Польшчы. 8 жніўня 1305 года Брандэнбург падпісаў дамову з каралём Венгрыі і Багеміі [[Вацлаў III|Вацлавам III]], паабяцаўшы яму [[Маркграфства Мейсен]] у абмен на [[Усходняе Памор'і|Усходнюю Памеранію]]. У адказ польскі князь [[Уладзіслаў Лакеток]] звярнуўся за дапамогай да Тэўтонскага ордэна. У лістападзе 1308 года [[Захоп Данцыга Тэўтонскім ордэнам|Данцыг быў узяты Тэўтонскім рыцарамі]], якія учынілі крывавую разню яго насельніцтву. У верасні 1309 года маркграф [[Вальдэмар Вялікі|Вальдэмар]] паводле [[Солдынскі мір|Солдынскага міру]] прадаў за 10.000 марак свае правы на Данцыг Тэўтонскаму ордэну.
 
Прэтэнзіі Тэўтонскага ордэна на Данцыг былі аспрэчана польскімі каралямі [[Уладзіслаў Лакеток|Уладзіславам I]] і [[Казімір III|Казімірам III]]. Гэта прывяло да серыі крывавых канфліктаў і юрыдычным разглядам ў папскім судзе ў 1320 і 1333 гадах. Урэшце, у 1343 годзе, паводле [[Калішскі мір, 1343|Калішскага міру]] Тэўтонскі ордэн прызнаў, што Памеранія з’яўляецца [[феод]]ам Польшчы, і таму польскія каралі маюць права на тытул «герцаг Памераніі».