Вікіпедыя

Пчалярства: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
[[File:1143-1144 (Pčalarstva ŭ Biełarusi).png|thumb|Паштовы блок Рэспублікі Беларусь, прысвечаны пчалярству.]]
'''Пчаля́рства'''  — галіна [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]], гадоўля меданосных [[Пчолы|пчол]] і атрыманне ад іх [[мёд]]у, [[воск]]у і іншых прадуктаў пчалінай жыццядзейнасці. Пчалярства мае важнае значэнне для [[Пылок|апылення]] і падвышэння ўраджайнасці культурных і дзікіх [[Кветкавыя|кветкавых раслін]].
 
 
[[File:Пчолы на рамцы з расплодам.jpg|thumb|Пчолы на рамцы з расплодам]]== Прадукцыя пчалярства<small></small> ==▼
 
== Прадукцыя пчалярства ==
▲[[File:Пчолы на рамцы з расплодам.jpg|thumb|Пчолы на рамцы з расплодам]]== Прадукцыя пчалярства<small></small> ==
* [[Мёд]]
* [[Воск]]
Радок 16 ⟶ 15:
* Васковая моль
 
== Гісторыя ==▼
[[File:Albrecht Dürer - Cupid the Honey Thief - WGA07372.jpg|thumb|left|Малюнак 1514  г.]]▼
Найстаражытнейшыя відарысы збіральнікаў [[мёд]]у былі знойдзены ў [[пячора]]х на тэрыторыі [[Афрыка|Афрыкі]] і [[Іспанія|Іспаніі]]. Іх адносяць прыблізна да 7 тысячагоддзя да н. э. Трэба меркаваць, што здабыча мёду дзікіх [[пчолы|пчол]] з'явіласяз’явілася яшчэ раней, шырока практыкавалася ўва ўсім свеце, але месцам узнікнення пчалярства лічыцца [[Міжземнае мора|Міжземнамор'еМіжземнамор’е]]. Гэта часткова пацвярджаецца тым, што з 20 тысяч відаў пчол пчаляры выкарыстоўваюць толькі некалькі дзясяткаў, прычым найбольш распаўсюджаны меданосныя пчолы з [[Еўропа|Еўрапейскага кантынента]], [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]] і Паўночнай [[Афрыка|Афрыкі]]. Важным з'яўляеццаз’яўляецца пацверджанне [[археалогія|археалагічнымі]] матэрыяламі. ▼
 
Вядомы відарыс на сцяне храма сонца часоў фараона Ніўсера ([[2458 да н.э.|2458]]  — [[2422 да н.э.|2422]] гг. да н. э.) у [[Старажытны Егіпет|Старажытным Егіпце]], на якой выбіты рабочыя, якія абкурваюць дымам пчаліныя соты. Відавочна, пчалярства ўзнікла ў Старажытным Егіпце значна раней. Мёд выкарыстоўваўся для саладжэння, у рытуальных мэтах, а таксама як антысептык. [[Воск]] быў незаменны ў працэсе ліцця [[бронза|бронзы]]. Найстаражытнейшы пчальнік быў знойдзены [[археалогія|археолагамі]] на тэрыторыі [[Ізраіль|Ізраіля]]. Мяркуецца, што яму больш за 3000 гадоў. ▼
 
Старажытныя пчаляры выкарыстоўвалі для заваблівання пчаліных рояў [[кераміка|керамічны]] посуд, плеценыя вуллі з [[салома|саломы]] і галля, абмазаныя [[гліна]]й. У Старажытным Егіпце яны мелі [[цыліндр]]ычную форму. Такія вуллі каштавалі даволі дорага, але яшчэ больш каштоўным лічыўся вопыт саміх пчаляроў, без якога спробы развядзення меданосных пчол былі марнымі. Так, у [[760 да н.э.|760]] г. да н. э. быў здзейснены няўдалы вопыт развіцця пчалярства ў [[Месапатамія|Месапатаміі]]. ▼
▲==Гісторыя==
▲[[File:Albrecht Dürer - Cupid the Honey Thief - WGA07372.jpg|thumb|left|Малюнак 1514 г.]]
▲Найстаражытнейшыя відарысы збіральнікаў [[мёд]]у былі знойдзены ў [[пячора]]х на тэрыторыі [[Афрыка|Афрыкі]] і [[Іспанія|Іспаніі]]. Іх адносяць прыблізна да 7 тысячагоддзя да н. э. Трэба меркаваць, што здабыча мёду дзікіх [[пчолы|пчол]] з'явілася яшчэ раней, шырока практыкавалася ўва ўсім свеце, але месцам узнікнення пчалярства лічыцца [[Міжземнае мора|Міжземнамор'е]]. Гэта часткова пацвярджаецца тым, што з 20 тысяч відаў пчол пчаляры выкарыстоўваюць толькі некалькі дзясяткаў, прычым найбольш распаўсюджаны меданосныя пчолы з [[Еўропа|Еўрапейскага кантынента]], [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]] і Паўночнай [[Афрыка|Афрыкі]]. Важным з'яўляецца пацверджанне [[археалогія|археалагічнымі]] матэрыяламі.
 
▲Вядомы відарыс на сцяне храма сонца часоў фараона Ніўсера ([[2458 да н.э.|2458]] — [[2422 да н.э.|2422]] гг. да н. э.) у [[Старажытны Егіпет|Старажытным Егіпце]], на якой выбіты рабочыя, якія абкурваюць дымам пчаліныя соты. Відавочна, пчалярства ўзнікла ў Старажытным Егіпце значна раней. Мёд выкарыстоўваўся для саладжэння, у рытуальных мэтах, а таксама як антысептык. [[Воск]] быў незаменны ў працэсе ліцця [[бронза|бронзы]]. Найстаражытнейшы пчальнік быў знойдзены [[археалогія|археолагамі]] на тэрыторыі [[Ізраіль|Ізраіля]]. Мяркуецца, што яму больш за 3000 гадоў.
 
▲Старажытныя пчаляры выкарыстоўвалі для заваблівання пчаліных рояў [[кераміка|керамічны]] посуд, плеценыя вуллі з [[салома|саломы]] і галля, абмазаныя [[гліна]]й. У Старажытным Егіпце яны мелі [[цыліндр]]ычную форму. Такія вуллі каштавалі даволі дорага, але яшчэ больш каштоўным лічыўся вопыт саміх пчаляроў, без якога спробы развядзення меданосных пчол былі марнымі. Так, у [[760 да н.э.|760]] г. да н. э. быў здзейснены няўдалы вопыт развіцця пчалярства ў [[Месапатамія|Месапатаміі]].
 
У Старажытнай Еўропе пчалярства актыўна развівалася на [[Кіклады|Кікладскіх астравах]] (3 тысячагоддзе да н. э.), [[мінойцы|мінойскім]] [[востраў Крыт|Крыце]] (3 - — 2 тысячагоддзі да н. э.), [[ахейцы|ахейскім]] [[Пелапанес]]е (2 тысячагоддзе да н. э.). У [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] і [[Старажытны Рым|Рыме]] здабыча мёду лічылася пачэснай справай. Згодна [[старажытнагрэчаская міфалогія|старажытнагрэчаскай міфалогіі]], [[нектар]] быў напоем [[бог|багоў]].
 
Незалежнымі ад міжземнаморскага рэгіёну цэнтрамі ўзнікнення пчалярства былі Старажытны [[Кітай]] і [[Месаамерыка]] (цывілізацыя [[мая]]).
 
У [[лес|лясной]] і лесастэпавай зоне Еўропы, у тым ліку на [[Беларусь|беларускіх]] землях, першаснай формай пчалярства было [[бортніцтва]]  — утрыманне лясных пчол у штучных дуплах-борцях. У [[сярэднявечча|сярэднявеччы]] вываз прадуктаў пчалярства быў важнай часткай [[гандаль|гандлю]] краін [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]] з іншымі. Мёдам і воскам плацілі натуральную даніну. Паводле "«[[Аповесць мінулых часоў|Аповесці мінулых часоў]]"» [[Вольга, княгіня Кіеўская|кіеўская Княгіня Вольга]] звярталася да паўстанцаў-[[драўляне|драўлян]]: "«Вось ужо іду да вас, прыгатуйце мяды шматлікія ў [[горад|горадзе]]зе, дзе забілі мужа майго"». Яе сын [[Святаслаў Ігаравіч|Святаслаў]] пісаў з [[Першае Балгарскае царства|Балгарыі]], што з [[Русь|Русі]] туды ідуць "«мяхі і воск, мёд і рабы"»<ref>[http://lib.ru/HISTORY/RUSSIA/povest.txt Повесть Временных лет]</ref>. "«[[Хроніка Быхаўца]]"» узгадвае пра напад "«мужыкоў маскоўскіх"» на гандляроў з [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і дадае, што ў іх забралі "«двух баброў ды тры кадаўцы мёду"». Падчас падрыхтоўкі да каранацыі [[Вітаўт Кейстутавіч|Князь Вітаўт]] так частаваў сваіх гасцей: "«І даваў князь вялікі Вітаўт гасцям сваім утрыманне вялікае: выходзіла на іх аброкаў штодня: мёду сычонага па семсот бочак, апрача мушкатэлю, мальмазіі ды іншых напояў і він размаітых; ялавіц, бараноў, вепрукоў таксама па семсот, зуброў па шэсцьдзесят, ласёў па сто, апрача іншай рознай зверыны, многіх мясных ды іншых хатніх страў. І прымаў вялікі князь Вітаўт у сябе тых гасцей сем тыдняў"»<ref>[http://knihi.com/anon/Kronika_Bychauca.html Кроніка Быхаўца]</ref>.
 
Каля [[15 стагоддзе|ХV]] – — [[16 стагоддзе|ХVІ]] стст. распаўсюдзіліся калодныя вуллі, якія па-ранейшаму называлі борцямі. Калоды расстаўлялі на [[дрэва]]х на вышыні да 15  м пераважна ў [[ліпа]]вых і [[бяроза]]вых гаях, паблізу пойменных [[луг]]оў і [[верас]]овых [[балота|балот]], багатых меданосамі. У [[беларусы|беларусаў]] бортніцтва было звязана са звычаямі [[сябрына|сябрыны]] і [[бонда|бонды]].
 
Аднак бортніцтва, як і іншыя старажытныя формы пчалярства, засноўваліся на спусташэнні і наступнай згубе пчалінага рою. Прычым, у першую чаргу цярпелі роі найбольш поўных вуллёў, што ў выніку вяло да вынішчэння прадукцыйных сем'яўсем’яў. Попыт на мёд і воск, які значна ўзрос ў еўрапейскіх краінах пасля XV ст., стымуляваў вывучэнне [[біялогія|біялогіі]] пчол. У [[18 стагоддзе|XVIII]] ст. з'явілісяз’явіліся навуковыя працы, у якіх прапагандаваліся новыя перадавыя метады пчалярства. Яны прадугледжвалі адбор прадукцыйных рояў, падкормку і клопат пра іх. Вялікае значэнне мела вынаходніцтва [[:be-x-old:Пятро Пракаповіч|П.  І.  Пракаповічам]] рамкавых вуллёў (1814  г.). У наш час вядуцца сталыя [[навука|навуковыя]] даследаванні, накіраваныя на паляпшэнне прадукцыйнасці і абарону меданосных пчол ад хвароб.
 
<gallery align=center widths=250px>
Радок 46 ⟶ 43:
Апошнія дзесяцігоддзі гарадское пчалярства актыўна развіваецца ў краінах Еўропы і Амерыкі. З 2015 года было некалькі спроб разводзіць пчол у Мінску<ref>[https://www.belta.by/regions/view/fotoreportazh-na-kryshe-krasnogo-kostela-pojavilas-paseka-260883-2017/ 09 жніўня 2017. ФОТОРЕПОРТАЖ: На крыше Красного костела в Минске появилась пасека]</ref><ref>[https://naviny.by/new/20170729/1501358287-v-centre-minska-na-kryshe-kostela-poselili-60-tysyach-pchel?fbclid=IwAR1WynYpi6kJ3XpVg298hotH3pBt4Gc_8VdGFFNIBBhB7fxrnsu3H-2GeSg 29 ліпеня 2020. В центре Минска на крыше костела поселили 60 тысяч пчел]</ref>. Актыўнае развіццё замаруджваецца з-за бюракратычных перашкод<ref>[https://news.tut.by/society/450545.html 3 чэрвеня 2105. Открытие пасеки на крыше Красного костела переносится.]</ref><ref>[https://minsknews.by/peshkom-po-gorodu-v-loshiczkom-parke-mozhet-poyavitsya-nastoyashhaya-paseka/ 5 снежня 2019 года. ПЕШКОМ ПО ГОРОДУ. В Лошицком парке может появиться настоящая пасека]</ref>.
 
== Знакамітыя беларускія пчаляры ==
* [[Генрык Бэта]]
* [[Мікола Папека]]
* [[Міхаіл Мікалаевіч Чыгір]]
 
{{зноскі}}
 
== Спасылкі ==
* [http://bortnik-by.info/ bortnik-by.info]
* [http://ethno.iatp.by/2/e03h.htm Этналогія пчалярства]
* [http://agriculture.by/?cat=40 Пчалярства на agriculture.by]
* [http://www.nikolai.grodno.by/ Практычнае пчалярства]
* [http://pcheloverh.narod.ru/index.htm Пчалярства Верхнядзвіншчыны]
* [http://mercana.by/index.php?option=com_content&view=article&id=223%3A-q-q&catid=83%3A2010-09-03-05-44-19&lang=be МУЗЕЙ НАСЯКОМЫХ І ПЧАЛЯРСТВА "«СТАРАЯ ВЕСЬ"»]
* [http://www.pchelovod.info/ Беларускі форум pchelovod.info]
 
[[Катэгорыя:Пчалярства| ]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Пчалярства"