Ян Мацэлі: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
др →Біяграфія |
||
Радок 1:
{{Ваенны дзеяч|імя=Янка Мацэлі|дата нараджэння=1892 год|званне={{Сцяг|Літва|1918}} [[падпаручнік]] (1919)<br />{{Сцяг БНР}} [[паручнік]] (1920)<br />{{Сцяг БНР}} штабс-[[капітан]] (1920)|род войскаў=[[пяхота]]|камандаваў=2-гі батальён [[Другі Грозаўскі полк|2-га Грозаўскага палка]]|гады службы=1919 — 1926|прыналежнасць={{Сцяг|Літва|1918}} [[Літоўская Рэспубліка (1918—1940)|Літва]] (1919)<br />{{Сцяг БНР}} [[Беларуская вайсковая камісія]] (1920)<br />{{Сцяг БНР}} [[Беларуская сялянская партыя Зялёнага дуба|Зялёны дуб]] (з 1921)|бітвы=[[Слуцкае паўстанне|Слуцкі збройны чын]]}}{{цёзкі2|Мацэлі}}
'''Ян (Янка, Іва́н) Мацэ́лі (Мацэллі, Мацэля, Мяцеля)''' ([[1892]]{{Sfn|Стужынская|2012|с=325}}, [[Млынка|Малая Млынка]]{{Sfn|Слуцкі збройны чын|2006|с=320—321}}, цяпер [[Слуцкі раён]], [[Мінская вобласць]], [[Беларусь]] — ?) — беларускі вайсковы дзеяч. Удзельнік [[Слуцкае паўстанне|Слуцкага збройнага чыну]], камандзір 2 батальёна [[Другі Грозаўскі полк|2-га Грозаўскага палка]], адзін з арганізатараў і кіраўнікоў слуцкай народнай міліцыі.▼
▲'''Ян (Іва́н) Мацэ́лі (Мацэллі, Мацэля, Мяцеля)''' ([[1892]]{{Sfn|Стужынская|2012|с=325}}, [[Млынка|Малая Млынка]]{{Sfn|Слуцкі збройны чын|2006|с=320—321}}, цяпер [[Слуцкі раён]], [[Мінская вобласць]], [[Беларусь]] — ?) — беларускі вайсковы дзеяч. Удзельнік [[Слуцкае паўстанне|Слуцкага збройнага чыну]], камандзір 2 батальёна 2-га Грозаўскага палка, адзін з арганізатараў і кіраўнікоў слуцкай народнай міліцыі.
==
У публікацыях беларускіх гісторыкаў прысутнічаюць розныя варыянты яго прозвішча — Мацэллі, Мацэля, Мяцеля. Але сам Мацэлі ў сваім лісце да рэдакцыі віленскай беларускай газеты «[[Народная справа]]» падпісаўся як Янка Мацэлі.
== Біяграфічныя звесткі ==
Ва ўспамінах [[Сяргей Нічыпаравіч Бусел|Сяргея Бусла]] абвінавачваецца ў супрацоўніцтве з польскай дэфензівай і выдачы [[Улас Дубіна|Уласа Дубіны]] савецкім уладам{{Sfn|Слуцкі збройны чын|2006|с=171}}.▼
Паводле [[Ніна Іванаўна Стужынская|Ніны Стужынскай]], Янка Мацэлі нарадзіўся ў 1892 годзе ў [[Лунінецкі павет|Лунінецкім павеце]]. Аднак укладальнікі кнігі «Слуцкі збройны чын 1920 г.» называюць вёску [[Малая Млынка|Малую Млынку]] [[Цараўская воласць|Цараўскай воласці]] [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]]. Імаверна, удзельнічаў у [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайне]] ў складзе [[Руская імператарская армія|расейскага войска]]. У пачатку 1919 года ён у ранзе [[Падпаручнік|падпаручніка]] быў ад’ютантам [[Першы беларускі полк (Гродна)|Першага беларускага гарадзенскага палка]] у складзе летувіскага войска. Браў удзел у падрыхтоўцы [[Беларускі з’езд Віленшчыны і Гродзеншчыны (1919)|Беларускага з'езду Віленшчыны і Гарадзеншчыны]]. Пазней апынуўся ў [[Рыга|Рызе]], дзе стаў супрацоўнікам [[Вайскова-дыпламатычная місія БНР у Латвіі і Эстоніі|Беларускай вайскова-дыпламатычнай місіі]] увосень 1919 года{{Sfn|Слуцкі збройны чын|2006|с=320—321}}. А ў пачатку 1920 года Янка Мацэлі быў ужо ў [[Мінск|Менску]], у ранзе [[Паручнік|паручніка]] быў у 1-й роце рэзерву [[Беларуская вайсковая камісія|Беларускай вайсковай камісіі]] (БВК).
=== Слуцкі збройны чын ===
У траўні 1920 году БВК накіравала Мацэлі ў [[Слуцкі павет|Слуцкі]] і [[Пінскі павет (Расійская імперыя)|Пінскі паветы]] для вярбоўкі добраахвотнікаў у [[Узброеныя сілы Беларускай Народнай Рэспублікі|беларускае войска]], якое мусіла стварацца з дазволу [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|польскіх уладаў]]. У Слуцку ён развіў актыўную дзейнасць ды летам-восенню 1920 года стварыў беларускую гарадскую і павятовую народную міліцыю. Яна налічвала 500 чалавек, а ў рэзерв былі запісаныя 5 тысяч добраахвотнікаў. Менавіта гэтыя ўзброеныя фармаванні ў лістападзе сталі ядром будучай [[Слуцкая брыгада стральцоў БНР|Слуцкай брыгады стральцоў БНР]]. Як піша [[Алег Юр’евіч Латышонак|Алег Латышонак]], яшчэ да таго Янка Мацэлі меў намер выкарыстаць міліцыю для стварэння вайсковых частак для [[Генерал-маёр|генерал-маёра]] [[Станіслаў Нікадзімавіч Булак-Балаховіч|Станіслава Булак-Балаховіча]]. І ў канцы кастрычніка пэўныя сілы перайшлі са Случчыны пад [[Тураў]], у лагер балахоўцаў, якія рыхтавалі свой [[Паход Булак-Балаховіча|палескі паход]]. Мацэлі заставаўся ў Слуцку, працягваў рыхтаваць узброенае выступленьне супраць бальшавікоў. Адначасова ён перашкаджаў прапольскай агітацыі.
На [[З’езд Случчыны (1920)|з’ездзе Случчыны]] ў лістападзе 1920 года Янка Мацэлі выбралі ў склад [[Беларуская рада Случчыны|Беларускай рады Случчыны]], ён належыў тады да «антыэсэраўскай апазіцыі». Адначасова Рада Случчыны даручыла паручніку Янку Мацэлі, [[Павел Якаўлевіч Жаўрыд|Паўлу Жаўрыду]] і капітану [[Анастас Анцыповіч|Анастасу Анцыповічу]] арганізацыю збройных сілаў. Неўзабаве Мацэлі стаў камандзірам 2-га батальёну [[Другі Грозаўскі полк|2-га Грозаўскага палка]] [[Першая Слуцкая брыгада|1-й Слуцкай брыгады]]. Цяпер з’яўляецца згадка пра Мацэлі, як пра штабс-капітана. Праз нейкі час Мацэлі накіравалі да генерал-маёра С. Булак-Балаховіча, войска якога адступіла ад [[Мазыр|Мазыра]] на польскі бок дэмаркацыйнай лініі, «дзеля наладжвання сувязі», а насамрэч, каб пазбавіцца ад балахоўца ў радзе{{Sfn|Слуцкі збройны чын|2006|с=320—321}}.
Далейшы лёс невядомы.▼
=== Зялёны Дуб ===
У канцы 1920 года, пасля паразы случчакоў у баях з бальшавікамі, Янка Мацэлі апынуўся ў [[Давыд-Гарадок|Давід-Гарадку]] (або ў ваколіцах [[Нясвіж|Нясвіжа]]), хацеў змагацца далей. А. Латышонак называе яго «начальнікам штабу… беларускіх атрадаў» (на красавік 1921 года). Якраз вясной 1921 года разам з іншымі камандзірамі слуцкіх паўстанцаў (Гаўрыловічам, Самусевічам) Янка Мацэлі сфармаваў з добраахвотнікаў атрады (па 100—150 чалавек у кожным), якія перайшлі на акупаваную бальшавікамі тэрыторыю Беларусі, каб партызаніць. Неўзабаве ён стаў удзельнікам паўстанцкай арганізацыі «[[Беларуская сялянская партыя Зялёнага дуба|Зялёны Дуб]]», імаверна, быў знаёмы з атаманам [[Вячаслаў Вячаслававіч Адамовіч|Дзергачом]] з часу працы ў [[Беларуская вайсковая камісія|БВК]].
У 1921 годзе Мацэлі камандаваў адной з найбольш буйных партызанскіх груповак. Яна складалася з аддзелаў паручніка [[Антон Мірановіч|Антона Мірановіча]] (знаходзіўся каля [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]]) і капітана Канстанцінава (знаходзіўся недзе каля [[Чэрвень (горад)|Ігуменшчыны]]).
▲Ва ўспамінах [[Сяргей Нічыпаравіч Бусел|Сяргея Бусла]] абвінавачваецца ў супрацоўніцтве з польскай
Пра далейшы лёс Янкі Мацэлі вядома мала. Ёсць ягоны ліст, дасланы ў рэдакцыю [[Вільнюс|віленскай]] беларускай газеты «[[Народная справа]]». Ён быў апублікаваны ў жніўні 1926 года. Мацэлі абвяргаў сваё дачыненне да агітацыі вяскоўцаў за ўдзел у з’ездзе паланафільскай [[Часовая беларуская рада|Часовай беларускай рады]] [[Арсен Васілевіч Паўлюкевіч|Арсеня Паўлюкевіча]]. Сяргей Ёрш мяркуе, што на 1926 год Янка Мацэлі жыў у [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] ў адным з памежных з [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]] раёнаў. Паводле [[Ніна Іванаўна Стужынская|Ніны Стужынскай]], Янка Мацэлі працягваў антысавецкую партызанскую дзейнасць да канца 20-х гадоў{{Sfn|Стужынская|2012|с=325}}. Але з гэтым не пагаджаецца Сяргей Ёрш, які ліча, што 1925—1926 гады былі апошнімі, калі Мацэлі ўдзельнічаў у рэйдах на савецкі бок.{{зноскі}}
== Літаратура ==
Радок 21 ⟶ 30:
{{Бібліяінфармацыя}}
== Спасылкі ==
* {{Артыкул|выданне=[[Беларускі Рэзыстанс (часопіс)|Беларускі Рэзыстанс]]|загаловак=Апошняя згадка пра камандзіра беларускіх паўстанцаў Янку Мацэлі|год=2014|нумар=1 (15)|спасылка=https://kamunikat.org/?pubid=31297|аўтар=[[Сяргей Ёрш]].|мова=be-tarask|старонкі=13 — 16}}
{{DEFAULTSORT:Мацэлі Ян}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Слуцкім раёне]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі Слуцкага паўстання]]
[[Катэгорыя:Ваенныя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Ваенныя Літвы]]
[[Катэгорыя:Члены Беларускай вайсковай камісіі]]
[[Катэгорыя:Члены Беларускай рады Случчыны]]
[[Катэгорыя:Члены арганізацыі «Зялёны дуб»]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў Польшчы]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў Літве]]
| |||