Вікіпедыя

Беларусы ў лівійскім канфлікце: Розніца паміж версіямі

Наступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Новая старонка: '{{Main|Лівійскі крызіс}} Рэспубліка Беларусь і яе грамадзяне знаходзіліся ў рознай ступен...'
(Няма розніцы)

Версія ад 23:47, 4 мая 2021

Асноўны артыкул: Лівійскі крызіс

Рэспубліка Беларусь і яе грамадзяне знаходзіліся ў рознай ступені ўцягнутасці ў лівійскі канфлікт 2011—2020 гадоў.

Кантэкст

Лівійскі канфлікт падзяляюць на тры этапы:

  • Першы этап (2011) — барацьба паміж лівійскай апазіцыяй, падтрыманай кааліцыяй на чале з ЗША, і ўрадам на чале з палкоўнікам Муамар Кадафі, які знаходзіўся ва ўладзе з 1969 года. Падзеі пачаліся як масавыя пратэсты і беспарадкі, але неўзабаве перараслі ва ўзброены канфлікт, шьо скончыўся звяржэннем і забойствам Кадафі.
  • Другі этап (2012—2014) - баявыя дзеянні паміж рознымі групоўкамі, плямёнамі і фракцыямі. З прыходам да ўлады апазіцыі ў краіне адбылася дэцэнтралізацыя, якая выліліся ў фактычны распад Лівіі на асобныя тэрыторыі, што кантраляваліся тымі, ці іншымі сіламі.
  • Трэці этап (2014—2020) — супрацьстаянне, якія выліліся з двоеўладдзя, калі ў краіне паўсталі два ўрады ў Трыпалі і Табруку. Новы віток канфлікту скончыўся серыямі мірных канферэнцый і пачаткам аб’яднання разрозненых дзяржаўных інстытутаў.

Пазіцыя па канфлікце

Падчас першай грамадзянскай вайны і ваеннай інтэрвенцыі ў Лівіі ў 2011 годзе Рэспубліка Беларусь стала адной з нямногіх краін, якія падтрымалі Кадафі, не прызналі паўстанцкі Нацыянальны пераходны савет і асудзілі дзеянні блока НАТА. Прадстаўнік Міністэрства замежных спраў заявіў[1]:

  Бамбардзіроўкі тэрыторыі Лівіі выходзяць за рамкі рэзалюцыі Савета Бяспекі ААН 1973 і парушаюць яе галоўную мэту — забеспячэнне бяспекі мірнаму насельніцтву. Рэспубліка Беларусь заклікае дзяржавы, якія ўдзельнічаюць у ваеннай аперацыі, неадкладна спыніць ваенныя дзеянні, што прыводзяць да чалавечых ахвяр. Урэгуляванне канфлікту з’яўляецца ўнутранай справай Лівіі і павінна ажыццяўляцца толькі лівійскім народам без ваеннага ўмяшання звонку.  

Даведаўшыся пра забойства Муамара Кадафі, прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка сказаў наступнае[2]:

  Здзейснена агрэсія, забіта кіраўніцтва краіны, не толькі Муамар Кадафі. Прытым, як забіта? Ну, застрэлілі б, у баі загінуў бы чалавек. Дык гэта ж з дапамогай спецслужбаў (не думайце, што яго, кіраўніка дзяржавы, пацаны затрымалі. Як яго ахоўвалі, вы ведаеце), захоп кіраўніка краіны ажыццявілі натаўскія спецпадраздзялення. Над ім здзекаваліся, стралялі, параненага гвалтавалі, выкручвалі і ламалі рукі, а потым закатавалі. Горш, чым фашысты ў свой час.  

На трэцім этапе канфлікту беларускія ўлады не выказалі канкрэтнай пазіцыі, падтрымліваючы кантакты з абодвума ўрадамі, хоць Табрук з’яўляўся больш прыярытэтным[3].

Дзейнасць МЗС

Эвакуацыя грамадзян

З пачаткам грамадзянскай вайны ў лютым 2011 года беларускае пасольства ў Лівіі і міністэрства замежных спраў у цэлым займаліся пытаннямі эвакуацыі сваіх грамадзян. 22 лютага намеснік начальніка аддзела прэс-службы МЗС Марыя Ваньшына афіцыйна заявіла, што беларускае пасольства сумесна з дыпламатычнымі прадстаўніцтвамі Расіі, Украіны, Азербайджана прапрацоўвае варыянты вывазу грамадзян рэспублікі з Лівіі[4]. Па няпоўных дадзеных знешнепалітычнага ведамства, на момант пачатку эскалацыі напружанасці ў краіне знаходзілася больш за 100 беларусаў[5]. Так, напрыклад, па дадзеных TUT.BY, 63 медыка з Беларусі працавалі ў Гадамесе[6].

Першыя дзевяць чалавек былі эвакуяваны 23—24 лютага на бартах расійскага МНС[7]. Яшчэ пяць беларусаў крыху пазней вывезлі самалёты Мінабароны Украіны[8]. Некаторыя выехалі праз Італію. За 26—27 лютага эвакуяваны яшчэ дзесяць чалавек: трое беларускіх грамадзян, супрацоўнікі прадстаўніцтва адной з нямецкіх кампаній, былі вывезены сіламі гэтай кампаніі ў Бон, сем іншых — украінскім ваенна-транспартным самалётам і бортам МНС у Кіеў[9]. 10 сакавіка[10] новая група эвакуіравалася спецыяльным рэйсам «Белавія» на Ту-154. Акрамя 12 беларусаў, гэтым жа бортам вылецілі 15 расіян, а таксама ўкраінцы, балгары і грузіны. Іх самалёт прызямліўся ў Нацыянальным аэрапорце «Мінск»[11].

З пачаткам замежнай ваеннай інтэрвенцыі, калі паветраная прастора Лівіі аказалася закрыта, сваіх суайчыннікаў МЗС перапраўляў у суседні Туніс. Праз яго вывезлі каля 10 чалавек. Па стане на канец сакавіка, у краіне ўсё яшчэ заставалася некаторая колькасць беларусаў. Работнікі пасольства паведамлялі, што на той момант тут працягвалі дзейнічаць 54 лекары[12], а таксама тыя беларускія грамадзяне, у якіх у Лівіі меліся сем’і. Яны не выяўлялі жаданне пакінуць краіну.

4 красавіка ад пасажырскага тэрмінала порта Трыпалі адчаліў дэсантны карабель ВМС Украіны «Канстанцін Альшанскі». На ім знаходзілася 113 грамадзян розных дзяржаў, сярод якіх знаходзіліся 16 беларусаў, у тым ліку 5 дзяцей і 11 дарослых. Высадзіўшы частку пасажыраў на Мальце, судна адправілася ў Крым, куды карабель прыбыў 11 красавіка. Пасля праходжання ў порце мытных працэдур грамадзяне Беларусі былі размешчаны ў севастопальскай гасцініцы «Крым», а ўжо 12 красавіка ў 13:15 цягніком выправіліся з Сімферопаля ў Мінск. Квіткі для эвакуяваных з Лівіі беларусаў на рэйс загадзя забраніравалі, а іх цэнтралізаваную дастаўку на чыгуначны вакзал забяспечылі гарадскія ўлады аўтобусам Крымскага рэгіянальнага кіравання МНС Украіны[13].

22 жніўня лівійскае пасольства ў Мінску афіцыйна перайшло на бок праціўнікаў Кадафі, змяніўшы сцяг з ўрадавага на паўстанцкі. Дыпламаты апавясцілі аб гэтым беларускі бок па тэлефоне, прадставіўшыся як «Народнае бюро Лівіі». Беларусь, якая падтрымлівала дзеючыя ўлады і не прызнавала паўстанцкі ўрад, як паведаміў прэс-сакратар МЗС Андрэй Савіных, захавала дыпмісію ў інтарэсах тых беларускіх грамадзян, што ўсё яшчэ знаходзіліся ў ваюючай краіне. Па словах дыпламата, пасольства ажыццяўляла маніторынг падзей у Лівіі і падтрымлівала цесныя кантакты з іншымі дыпламатычнымі прадстаўніцтвамі[14].

Вызваленне палонных

У жніўні 2011 года чацвёра грамадзян Беларусі (Валерый Гардзіенка, Ігар Ядзімічаў і Фёдар Труфанаў[15]) і яшчэ адзін у верасні (Вячаслаў Качура[16]) былі ўзяты ў палон паўстанцамі ў Трыпалі. Як заяўлялі затрыманыя, у чэрвені праз Туніс яны прыбылі ў Лівію на грамадзянскія работы. Разам з 2 грамадзянамі Расіі і 19 Украіны іх судзілі за «дапамогу» рэжыму Кадафі. Усіх падсудных прысудзілі да 10 гадоў турмы за супрацоўніцтва з лаялістамі[17].

Увесь гэты час дыпламаты праводзілі перамовы па вызваленні беларусаў з палону. Пытаннем займаліся МЗС Беларусі, кантактная група і КДБ. Важную ролю адыгралі таксама расійскія дыпламаты і кіраўнік Чачні Рамзан Кадыраў[18].

У 2014 годзе ўдалося дамагчыся датэрміновага вызвалення Гардзіенка, Едзімічава і Труфанава[15]. У студзені 2018 быў вызвалены і Качура. Спярша з Трыпалі ён паляцеў у Абу-Дабі, адтуль – у Маскву, і раніцай 2 лютага беларус прыбыў у Мінск. У аэрапорце Качуру сустракалі сын Міхаіл і дачка Алена[18]. Як адзначалі СМІ, раней ён быў камандзірам 334-га атрада спецыяльнага прызначэння[16].

Паралельна, у кастрычніку 2015 пад дамашнім арыштам у Лівіі апынуліся два беларускіх медыка — Іна Бабуш і Сяргей Здота. Яны працавалі ў Лівіі з 2010 года. Каб захаваць у сябе каштоўных спецыялістаў, баевікі адабралі пашпарты ў лекараў і забаранілі пакідаць межы горада. 27 снежня медыкаў вызвалілі і неўзабаве вярнулі ў Беларусь[19].

Ваенная дзейнасць

Пры Кадафі

Па дадзеных SIPRI і іншых заходніх крыніц, 15 лютага з Баранавічаў у Лівію вылецеў транспартнік Іл-76[20]. Згодна з іх здагадкамі, самалёт вёз зброю для войскаў Кадафі. На думку беларускага ваеннага аналітыка Аляксандра Алесіна, адпраўка ў краіну якой-небудзь зброі немэтазгодна, паколькі лівійская армія на той момант была добра забяспечана. Значна большую неабходнасць, як заявіў аглядальнік, прадстаўлялі ваенныя спецыялісты і рамонтнікі, якія б падтрымлівалі баяздольнасць тэхнікі і яе рамонт[21].

25 лютага ў заходніх СМІ з’явілася інфармацыя, што ў падаўленні вулічных беспарадкаў удзельнічаюць беларускія, а таксама сербскія, украінскія і румынскія найміты. Замежныя байцы пілатуюць баявую авіяцыю, абстрэльваючы апазіцыю і таксама праводзячы патруляванне і зачыстку вуліц на аўтамабілях[22].

6 красавіка выдавецтва «Комсомольская правда» выпусціла артыкул аб удзеле ў баявых дзеяннях у Лівіі на баку Кадафі беларускіх ваенных саветнікаў. Рэдакцыя пісала, што ваенныя займаліся падрыхтоўкай лівійскіх сілавікоў, рамонтам і эксплуатацыяй тэхнікі. Паведамлялася і пра наймітаў з індывідуальнымі кантрактамі, і пра дзейных вайскоўцаў Узброеных Сіл Беларусі, сярод якіх былі былыя байцы 334-га атрада са складу 5-й асобнай брыгады спецпрызначэння. Некаторыя з іх, як мяркуецца, праходзілі падрыхтоўку на расійскіх базах спецназа і ўдзельнічалі ў вайне ў Аўганістане. Вайскоўцы рэспублікі пераканалі лівійцаў аддаць перавагу ўзброеным пікапам замест бронетэхнікі, а таксама ўнесці ў тактыку некаторыя элементы партызанскай вайны, тым самым знізіўшы эфектыўнасць авіяўдараў НАТА і павялічыўшы мабільнасць арміі. Дзякуючы іх садзейнічанню, у канцы сакавіка—пачатку красавіка войскі Кадафі нават змаглі перайсці ў контрнаступленне[23].

Як заявіў саветнік пасольства Беларусі ў Трыпалі Георгій Грамыка, да грамадзянскай вайны і замежнай інтэрвенцыі ў краіне знаходзіўся кантынгент з 500 беларускіх вайсковых саветнікаў, інструктараў і спецыялістаў, але з пачаткам баявых дзеянняў частка з іх эвакуявалі. Аднак са слоў вайсковага аташэ Ігара Качугіна, афіцыйна ў краіну вайскоўцы не накіроўваліся. Тым не менш, ён не выключыў, што хтосьці мог заключыць індывідуальныя кантракты з лівійскімі сілавымі структурамі. Рэдакцыя «Комсомольской правды» звязалася з Міхаілам, адным з такіх наймітаў. Ён паведаміў, што яго зарплата ў Лівіі складае 3000 долараў. Паводле яго інфармацыі, у краіне пры Узброеных сілах знаходзяцца некалькі сотняў беларусаў[23].

Ізноў пра беларускі ўдзел загаварылі ў жніўні—верасні, калі з’явілася інфармацыя аб прысутнасці беларусаў, у тым ліку снайпераў[24], на паўночным захадзе краіны, дзе яны маглі ўступіць у прамыя сутыкненні са спецпадраздзяленнямі НАТА, ААЭ і Катара[25].

МЗС краіны ў асобе прэс-сакратара Андрэя Савіных за ўвесь гэты час двойчы заяўляў аб адсутнасці ў Лівіі наймітаў або ваенных з Беларусі[26][27]. Паўторна ў жніўні 2013 года міністр абароны Юрый Жадобін з іроніяй абверг дадзеныя паведамленні[28].

  Інфармацыю тыпу таго, што беларускія вайскоўцы бяруць удзел у ваенных канфліктах у краінах Паўночнай Афрыкі, ці пра тое, ці будзе прымяняцца ядзерная зброя на ваенным вучэнні «Захад – 2013», павінен каментаваць не міністр абароны, а міністр аховы здароўя. У мяне няма такіх спецыялістаў, каб каментавалі падобную інфармацыю.  

Пасля Кадафі

Паводле інфармацыі ААН, з Беларусі ў аэрапорт Трыпалі ў перыяд з 2013 па 2014 гады было здзейснена 15 палётаў. Дадзеныя рэйсы змаглі перавесці больш за 3 000 тон боепрыпасаў для патрэб Лівійскай нацыянальнай арміі, падкантрольнай Палаце прадстаўнікоў у Табруку[29].

У 2015—2017 гадах, як пісаў Яўген Сатаноўскі з газеты «Ваенна-прамысловы кур’ер», чартарная кампанія Ruby Star Airlines, афіляваная з беларускім агенцтвам абароннага экспарту «Белтэхэкспарт», пастаўляла зброю ў аэрапорт Гадамеса, падкантрольны брыгадзе Зінтана, што на працягу дадзенага часу была саюзніцай ЛНА. Самалёты з прадукцыяй ваеннага прызначэнне садзіліся таксама ў аэрапорце Лабрака. Паводле крыніц экспертаў ІБВ ў рэйсах часта выкарыстоўваўся Іл-76 з рэгістрацыйным нумарам EW-78836. Ён перыядычна рабіў тэхнічны прыпынак у аэрапорце Лейпцыга (Германія), дзе размешчаны аб’екты НАТА. Ускосная падтрымка «Белтэхэкспарту» Захадам супадае з адменай ЕС забаронаў у дачыненні да беларускай кампаніі ў пачатку сакавіка 2015-га. Санкцыі ў дачыненні да тагачаснага ягонага дырэктара Аляксандра Пефціева былі зняты ў канцы 2014 года[30].

У маі 2020 года быў выпушчаны даклад ААН аб удзеле Расійскай ПВК «Вагнер» у лівійскім канфлікце, дзе згадвалася, што сярод наймітаў ёсць і беларусы[31]. Крыху пазней СМІ заявілі аб пастаўцы ЛНА з Беларусі знішчальнікаў МіГ-29 і верталётаў Мі-24. Іх пілатавалі альбо самі беларусы (Belarus Security Blog меркаваў, што лётчыкі дзейнічалі па прыватных кантрактах), альбо найміты з Сербіі[32]. Улетку таго ж года ў сетку трапілі фатаграфіі комплексаў РЭБ «Навальніца» беларускай вытворчасці, якія выкарыстоўваліся ў Лівіі. Гэтыя сістэмы былі перададзены ЛНА ад ААЭ, якія закупілі іх непасрэдна ў Беларусі[33]. Паводле звестак прыхільнікаў фельдмаршала Халіфа Хафтара, пры дапамозе беларускіх комплексаў былі абясшкоджаны 11 варожых дронаў[34].

Канфлікт вакол пасольства ў Мінску

Асноўны артыкул: Напады на пасольства Лівіі ў Мінску

Па стане на 2020 год, у Беларусі прысутнічалі прадстаўнікі ад абодвух бакоў, але будынак пасольства і непасрэдную работу з беларускім урадам мелі толькі прыхільнікі табрукскіх уладаў. У чэрвені былы ваенны аташэ Рамадан Фарджані, у якога скончыліся паўнамоцтвы, вырашыў прысягнуць Фаізу Сараджу, кіраўніку сіл у Трыпалі. Той скраў з рахунку пасольства некалькі мільёнаў долараў і наняў грамадзян Беларусі для ажыццяўлення захопу дыпмісіі[35]. Першы інцыдэнт адбыўся ў ліпені таго ж года, калі на тэрыторыі дыпмісіі быў збіты часовы павераны Мухамад Істэйта. Пасля гэтага пасольства наняло для сваёй абароны расійскую ПВК «РСБ-Груп»[36]. Раніцай 27 жніўня каля 27 нанятых беларусаў і тры прадстаўніка ад урада Сараджа, у тым ліку часовы павераны Эмхімед Маграві, пералезлі праз плот і пачалі шкодзіць маёмасці лівійскай місіі. Неўзабаве тут пачалася масавая бойка, а работнікі суседняга пасольства Малдавіі выклікалі міліцыю. З’яўленне праваахоўнікаў прыпыніла штурм, і бліжэй да поўдня прыхільнікі Сараджа пакінулі будынак. Тым не менш, яны не пакінулі спроб захапіць дыпмісію. У снежні канфлікт зноў абвастрыўся, калі супрацоўнікі «РСБ-Груп» перайшлі на бок уладаў у Трыпалі, прычынай чаго стаў разрыў кантракту аб ахове пасольства з боку табрускіх дыпламатаў. У ноч з 19-га на 20-га снежні была ажыццёўлена новая спроба штурму, але прыбыццё міліцыі зноў прадухіліла захоп будынка[37][38].

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ Statement released by the Foreign Ministry in connection with the missile strikes and bombings on Libya (англ.). Праверана 20 красавіка 2016.
  2. ↑ Лукашенко об убийстве Каддафи на YouTube
  3. ↑ Александр Филиппов. Попытка перемирия в Ливии — что это значит для Беларуси? // Наше Мнение, 17 февраля 2020
  4. ↑ Эвакуация белорусов из Ливии // МогилёвОнлайн, 22 февраля 2011
  5. ↑ Пять белорусов вывезли из Ливии на самолетах минобороны Украины
  6. ↑ Анна Григорян. Белорусы ждут помощи в Ливии // TUT.BY, 22 февраля 2011
  7. ↑ МЧС РФ эвакуировало из Ливии уже почти 500 человек, в том числе 9 граждан Беларуси
  8. ↑ Пять белорусов вывезли из Ливии на самолетах минобороны Украины
  9. ↑ Белорусы эвакуированы из Ливии | The Moscow Post
  10. ↑ Очередная группа белорусов эвакуирована из Ливии - ИА REGNUM, 10 марта 2011
  11. ↑ Домой из Ливии // Беларусь Сегодня, 11 марта 2011
  12. ↑ Ирина Козлик. Белорусы хотят выбраться из ливийского Триполи // Комсомольская правда, 28 марта 2011
  13. ↑ Эвакуированные из Ливии белорусы отправятся на родину завтрашним поездом Симферополь-Минск // БЕЛТА, 11 апреля 2011
  14. ↑ Посольство Ливии официально уведомило МИД Беларуси о смене флага // Интерфакс, 30 августа 2011
  15. ↑ а б Белорус, вернувшийся в ливийский плен более шести лет, вернулся в Минск // Комсомольская правда, 2 февраля 2018 года
  16. ↑ а б Источник: освобожденный из плена в Ливии белорусский военный прибыл в Минск
  17. ↑ Суд над русскими «наемниками» в Ливии возмутил Москву // RT, 5 июня 2012
  18. ↑ а б Хроника событий: как освобождали из ливийского плена Вячеслава Качуру // Sputnik Belarus, 2 февраля 2018
  19. ↑ Sputnik Bеlarus пра Іну Бабуш і Сяргея Здота
  20. ↑ NEWSru.com :: SIPRI: Белоруссия снабдила Каддафи оружием для уничтожения революционеров
  21. ↑ Летало ли белорусское оружие в Ливию и Кот-д'Ивуар? — TUT.BY, 2 марта 2011
  22. ↑ СМИ: в расправе над ливийскими повстанцами, возможно, участвуют наемники из Белоруссии
  23. ↑ а б На стороне Каддафи воюют белорусские партизаны — Комсомольская правда, 6 апреля 2011
  24. ↑ Белорусские снайперы защищали Каддафи в Ливии?
  25. ↑ В боях за Триполи принял участие иностранный спецназ
  26. ↑ МИД: Белорусских военных в Ливии нет и никогда не было
  27. ↑ Белорусских снайперов в Ливии не было, заявил МИД
  28. ↑ Жадобин отшутился о белорусских военных в Судане // Хартыя '97, 28 августа 2013
  29. ↑ Libya needs international maritime force to help stop illicit oil, weapons — UN experts
  30. ↑ Евгений Сатановский. Африканский экспресс // Военно-промышленный курьер, 25 сентября 2018
  31. ↑ Доклад: "Солдатами удачи" в ЧВК "Вагнер" в Ливии являются граждане РФ, Беларуси, Молдавии, Сербии и Украины // Белорусский партизан, 8 мая 2020
  32. ↑ Беларусь ввязывается в ливийскую войну? // Белорусский партизан, 22 мая 2020
  33. ↑ Белорусские системы РЭБ выводят из строя турецкие дроны над Ливией // Avia.pro, 27 июня 2020
  34. ↑ Белорусская «Гроза» засветилась в воюющей Ливии // Naviny.by, 12 июля 2020
  35. ↑ На посольство Ливии в Минске напали неизвестные // РБК, 27 августа 2020
  36. ↑ Неизвестные пытались взять штурмом посольство Ливии в Беларуси // TUT.BY, 27 августа 2020
  37. ↑ Штурм ливийского посольства в Белоруссии устроили сотрудники российского ЧВОК по заказу Триполи
  38. ↑ ЧВК "РСБ-Групп" уличили в работе на ливийское ПНС

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Беларусы_ў_лівійскім_канфлікце&oldid=3843261"