Ян Пазняк: Розніца паміж версіямі

[[Файл:Marian Pieciukiewicz and others.png|міні|240px|Сям'яСям’я і знаёмыя Яна Пазняка. У цэнтры першага шэрагу жонка Марыя, справа стаіць сястра Вікторыя.]]

Нарадзіўся ў 1887<ref name=a>{{кніга | загаловак = Энцыклапедыя… том 5| старонкі = 377}}</ref><ref name=c>{{кніга | url = http://www.marakou.by/en/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-ii?id=19699 | загаловак = Рэпрэсаваныя… том II| частка = Пазняк Янка}}</ref> або [[19 лютага]] [[1895]]<ref name=d>{{кніга | url = http://www.cprdip.pl/main/file.php?id=155| загаловак = Fragment rekonstrukcji białoruskiej listy katyńskiej| выдавецтва = [[Цэнтр польска-расійскага дыялогу і паразумення]]}}</ref> або ў [[1897]] годзе<ref name=i>{{кніга | загаловак = Развагі..| старонкі = 12}}</ref> у мястэчку [[вёска Стоўбцы|Стоўбцы]] [[Ашмянскі павет (Расійская імперыя)|Ашмянскага павета]] [[Віленская губерня|Віленскай губерніі]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref name=a/>, ўу сялянскай сям'ісям’і беларусаў-каталікоў: бацькі — Аляксандр і Ганна (у дзявоцтве Тучкоўская) Пазнякі<ref name="Граб">Пазняк Янка // Беларускія рэлігійныя…</ref>. Атрымаў агульную сярэднюю і музычную адукацыю<ref name="Граб"/>. У маладосці далучыўся да беларускага руху. У 1909—1912 гадах удзельнічаў у працы беларускіх хрысціянска-асветніцкіх суполак. У 1918—1920 гадах Я. Пазняк служыў арганістам у касцёле ў Лаварышках каля Вільні, пасля уў [[Касцёл Святых Янаў|касцёле Святых Янаў]] у Вільні. Сябра [[Хрысціянская дэмакратычная злучнасць|Хрысціянскай дэмакратычнай злучнасці]] з моманту яе заснавання ў маі 1917 годзе ў [[Петраград]]зе.

Актыўна ўдзельнічаў у беларускім хрысціянска-дэмакратычным руху, асабліва пасля пераносу ў 1921 годзе яго цэнтра ў Вільню. У 1928—1936 гадах рэдагаваў газету «[[Biełaruskaja krynica]]». З 1928 года — сакратар Прэзідыума ЦК [[Беларуская хрысціянская дэмакратыя, 1917|Беларускай хрысціянскай дэмакратыі]], з 1936 — старшыня Прэзідыума [[Беларускае народнае аб'яднанне|Беларускага народнага аб'яднанняаб’яднання]]. Арганізатар беларускіх сялянскіх мастацкіх калектываў і стваральнік беларускіх вясковых школ. З пачатку 1930-х — старшыня Віленскага беларускага нацыянальнага камітэта.

Пасля пачатку [[другая сусветная вайна|2-й сусветнай вайны]], у кастрычніку 1939 года Ян Пазняк быў арыштаваны [[НКУС]] і вывезены з Вільні<ref name=a/>. Затым, магчыма ён, 22 красавіка 1940 года быў перавезены канвоем 226-га палка 15-й брыгады НКУС з [[Горад Чэрвень|Чэрвеня]] ў [[Горад Мінск|Мінск]]<ref name=d/>. Далейшы лёс дакладна невядомы<ref name=a/>. Паводле даследавання [[Польска-расійскі цэнтр дыялогу і паразумення|Польска-расійскага цэнтру дыялогу і паразумення]], праз параўнанне пералікаў польскіх грамадзян зніклых на тэрыторыях Польшчы занятых СССР ўу 1939 годзе з канвойнымі спісамі войскаў НКУС, Ян Пазняк мог быць расстраляны НКУС паводле рашэння Палітбюро ВКП(б) ад 5 сакавіка 1940 года. Даследчыкі Цэнтру лічаць, што супадзенне тэрмінаў рашэння Палітбюро з часам транспарціроўкі Пазняка з Чэрвеня ў Мінск, а таксама адсутнасць інфармацыі пра яго далейшы лёс, з вялікай доляй пэўнасці (''graniczy wręcz z pewnością'') сведчаць за верагоднасць іх гіпотэзы . Паводле гэтай гіпотэзы, Ян Пазняк мог быць ахвярай [[Рэпрэсіі ў БССР|сталінскіх рэпрэсій]] супраць грамадзян былой міжваеннай Польскай рэспублікі і таму ўключаецца даследчыкамі Цэнтра ў г.зв. «Беларускі катынскі спіс», месцам смерці Пазняка з вялікай верагоднасцю з'яўляеццаз’яўляецца Мінск<ref name=d/>. Беларускі даследчык [[Леанід Маракоў]] таксама зазначае, што Ян Пазняк, верагодна, быў расстраляны НКУС ўу Мінску<ref name=c/>.

Біяграфія Яна Пазняка стала аб'ектамаб’ектам шматлікіх фальсіфікацый з боку камуністычных, прасавецкіх і прарасійскіх палітычных колаў [[Беларусь|Беларусі]]. Звычайна, гэта рабілася ў мэтах кампраметацыі яго ўнука — Зянона Пазняка — аднаго з галоўных апазіцыйных і незалежніцкіх дзеячаў у [[Беларусь|Беларусі]] 1990-х гадоў.

У 1990—1991 гадах на тэрыторыі [[БССР|Беларускай ССР]] распаўсюджваліся лістоўкі з несапраўднай біяграфіяй Зянона Пазняка і яго продкаў. У іх змяшчалася інфармацыя, што Ян Пазняк быў агентам міжваенных польскіх спецслужбаў (г.зв. «двуйкі»), выдаваў ім беларускіх патрыётаў, выступаў за адарванне Беларусі ад Расіі. Паводле Зянона Пазняка, гэтыя матэрыялы рыхтаваліся [[КДБ]] і мелі на мэце ствараць уражанне голасу нізоў<ref name=e>{{кніга | загаловак = Развагі..| старонкі = 230}}</ref>. У 2008 годзе уў часопісе «Коммунист Белоруссии» (органе [[КПБ]]) і расійскай газеце «Новое дело» з'явілісяз’явіліся артыкулы, аўтары якіх заяўлялі аб прыналежнасці Яна Пазняка ў 1930-х гадах да Нацыянал-сацыялістычнай партыі Беларусі, а таксама ў рэдагаванні ў часы вайны калабарацыйнага часопісу «[[Раніца, 1939|Раніца]]»<ref name="КожевБНР">Кожевников В. БНР: история…</ref><ref name="Андрюхин">Андрюхин В. Секрет Президента…</ref>. Аднак, гэтыя сцвярджэнні не адпавядаюць рэчаіснасці — першы нумар газеты «Раніца» выйшаў у Берліне 3 снежня 1939 г.<ref name="Утро1">Раніца № 1…</ref>, т.б. ужо пасля арышту Я. Пазняка ў Вільні.

* [http://pawet.net/library/history/bel_history/_belz/1937/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%85%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%86%D1%96%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%8F_i_%D0%AF%D0%BD_%D0%9F%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%BD%D1%8F%D0%BA.html Беларуская хрысціянская дэмакратыя i Ян Пазьняк // Спадчына 1991. №  6. С. 47-53. ] // на [[pawet.net]]