Мікалай Нікандравіч Талерка: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
Радок 2:
{{цёзкі2|Талерка (значэнні)}}
'''Мікалай (Мікола) Нікандравіч Талерка''' ({{ДН|17|12|1898|4}}, мяст. [[Дагда]], [[Дрысенскі павет]], [[Віцебская губерня]], цяпер [[Латвія]] — {{ДС|3|4|1984}}, [[Даўгаўпілс]], [[ЛатССР]]) — беларускі педагог, культурна-грамадскі дзеяч, паэт.
 
 
Часопіс «Беларуская школа ў Латвіі» (люты, 1927 г.) паведамляў, што М. Талерка "…выпусціў першы друкаваны на пішучай машынцы зборнік сваіх вершаў пад назовам «Адгукі Сяродкі». Рэцэнзуючы 26 змешчаных там вершаў, рэдактар часопіса так ацэньваў іх: "Матывы высокаграмадзянскія пераплятаюцца ў М. Талеркі… з матывамі асабістых перажыванняў. I ў тых, і ў другіх вершах малады паэта шчыра вылівае свае пачуццё і думку. Піша ён заўсёды з натуры, адгукваючыся на запраўдныя рэальныя здарэнні. Элемент фантастычнасці, прыдуманасці і штучнасці ў аўтара адсутны. У гэтай шчырасці пачуццяў і адгукаў на штодэённае жыццё галоўная адзнака
 
== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў сям’і чыгуначнага службоўца {{ДН|17|12|1898|4}} г. у мястэчку [[Дагда]] [[Дрысенскі павет|Дрысенскага павета]] [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]]. Пасля сканчэння [[Лівенгофскае вышэйшае паштовае вучылішча|Лівенгофскага вышэйшага паштовага вучылішча]] (1916) служыў тэлефаністам у [[Руская імператарская армія|дзеючай арміі]] [[Заходні фронт (Першая сусветная вайна, Расійская імперыя)|Заходняга фронту]]. З 1917 па 1920 гг. працаваў паштовым работнікам на чыгуначнай станцыі [[Бальбінава (Латвія)|Бальбінава]] ([[Індра (Краслаўскі край)|Індра]]). Вершы і прозу пачаў пісаць у 15-гадовым гадоўузросце. Адзін з першых яго вершаў «Прощание» («Развітанне») быў надрукаваны ў смаленскімгазеце часопісеСмаленскай акругі «Голос» 7 лістапада 1918 г<ref name="cyberleninka"/>. Пад многімі творамі на руйскай мове пазначана месца іх напісання: Дагда, [[Лівенгоф]] (Ліваны), [[Дрыса]], [[Браслаў]], [[Бальбінова]], [[Юльянова]], [[Белае]].

У 1920 г. М. Талеркі быў прызваны на службу ў [[латвійская армія|латвійскую армію]] бібліятэкарам Відземскага артпалка<ref name="cyberleninka"/>.
 
Па заканчэнні ваенных дзеянняў у 1921—1922 гг. М. Талерка праслухаў поўны курс [[Беларускія настаўніцкія курсы (Дзвінск)|Дзяржаўных беларускіх настаўніцкіх курсаў]] у [[Дзвінск]]у (суч. Даўгаўпілс). 1 кастрычніка 1922 г. быў прызначаны на пасаду настаўніка ў Шнёкаўскую школу, у якой прапрацаваў да восені 1925 г. З гэтага часу яна стала ператварацца ў латышскую і М. Талерка быў пераведзены ў Келаўскую, затым у Кузьмінаўскую, а потым у Вайцюлеўскую беларускую пачатковую школу<ref name="cyberleninka"/>.
 
У сакавіку 1924 г. разам з [[К. Езавітаў|К. Езавітавам]] і іншымі беларускімі настаўнікамі Талерка быў арыштаваны палітычнай паліцыяй Латвійскай Рэспублікі па падазрэнні ў нядобранадзейнасці, што вылілася ў т.зв. «беларускі працэс» (следства па справе доўжылася больш за год). Падсудныя вінаваціліся ў падтрымцы сувязяў з існуючымі за мяжой беларускімі таварыствамі; агітацыі супраць латвійскай улады; распаўсюджванні геаграфічных карт, дзе частка тэрыторыі Латвіі была ўключана ў склад Беларусі. Аднак Мікалай Талерка і яшчэ некалькі настаўнікаў былі судом адпушчаны пад падпіску аб нявыяздзе і працягнулі настаўнічаць далей. А 22 снежня 1924 г. яны цалкам былі апраўданы з прычыны адсутнасці доказаў. Над астатнімі суд адбыўся ў пачатку красавіка 1925 г<ref name="cyberleninka"/>.
Радок 12 ⟶ 17:
У 1924—1927 гг. Мікалай Талерка наведваў чатырохгадовыя агульнаадукацыйныя летнія настаўніцкія курсы пры [[Дзвінская дзяржаўная беларуская гімназія|Дзвінскай дзяржаўнай беларускай гімназіі]]. Паралельна з імі ў 1925—1926 гг. скончыў сельскагаспадарчыя курсы ў Дзвінску. Пасля ён ахвотна дзяліўся атрыманымі ведамі з мясцовымі сялянамі, даючы ім саветы па эканомным гаспадаранні<ref name="cyberleninka"/>.
 
У 1925—1935 гг. М. Талерка актыўна друкаваўся ў беларускай прэсе Латвіі, дзе размяшчаў нататкі, допісы, фальклорныя запісы, вершы (вядома каля 30трыццаці псеўданімаў). Часопіс «[[Беларуская школа ў Латвіі]]» ў лютым 1927 г. паведамляў, што М. Талерка выпусціў першы надрукаваны на машынцы зборнік «Адгукі Сяродкі». Сціплая самаробная кніжачка з 42 старонак памерам 120х189 мм уключала 26 вершаў. Рэдактар часопіса адзначаў, што патрыятычныя грамадскія матывы вершаў перапляталіся з асабістымі пачуццямі паэта. Ён выказваў свае перажыванні і думкі, там не было чагосьці выдуманага<ref name="cyberleninka"/>.
 
У перыяд з 1921 г. па 1934 г. дзейнічала [[Таварыства беларускіх вучыцялёў]] і [[Беларускае навукова-краязнаўчае таварыства]], актыўным сябрам якіх быў і Мікалай Талерка. Матэрыялы пра дзейнасць гэтых таварыстваў друкаваліся ў газеце «[[Голас беларуса]]» і часопісе «Беларуская школа ў Латвіі»<ref name="cyberleninka"/>.
 
У 1932 г. М. Талерка быў звольнены са школы як палітычна недабранадзейнынядобранадзейны настаўнік. Як ён сам успамінаў у сваёй аўтабіяграфіі, за ўсю настаўніцкую дзейнасць часта пераследваўся паліцыяй «буржуазнай Латвіі», перажыў 3 арышты і 8 вобыскаў<ref name="cyberleninka"/>.
 
Мікалай Талерка сам спраектаваў і пабудаваў дом у Індры, стварыў сад. Яго ўласная хутарская сядзіба, як узорная, у 1937 г. была адзначана ўрадавай узнагародай. Паводле слоў Яніны Гекішы, былой вучаніцы Талеркі, «свой дом ён ператварыў у нешта падобнае да музея з найбагацейшай прыватнай калекцыяй: тут былі геральдыка, мінералы, старадаўнія этнаграфічныя прадметы і многае іншае, якое распавядала пра латгальскі ўклад, гісторыю края. А паколькі ён выкладаў дзецям біялогію і геаграфію, то музей служыў чымсьці накшталт навочнага дапаможніка». У яго была велізарная бібліятэка, у якой налічвалася больш за 5 тысяч тамоў<ref name="cyberleninka"/>.
Радок 31 ⟶ 36:
{{цытата|Знешняе аблічча настаўніка было падкрэслена славянскім, дакладней беларускім: свабодная кашуля з вышываным стаячым каўняром, падперазаная доўгім даматканым поясам. Выглядаў такі ўбор самабытна і разам з тым элегантна, тым больш што кашулі былі рознага колеру. А давяршала вобраз настаўніка нязменна добрая ўсмешка.}}
 
Мікалай Талерка збіраў фальклор беларусаў Латгаліі, займаўся [[археалогія]]й, [[нумізматыка]]й, [[філатэлія]]й, «быў паэтам, рэжысёрам, прыродазнаўцам, адукаваным і ўмелым сельскім гаспадаром». Яшчэ адзін яго талент раскрыўся ў фатаграфіі. ФатаграфііФотаздымкамі М. Талеркі друкавалісяаздабляліся ў латвійскіхбеларускія і беларускіхлатышскія выданняхвыданні<ref name="cyberleninka"/>.
 
Памёр Мікалай Талерка 3 сакавіка 1984 г<ref name="cyberleninka">О. Шидловская. [https://cyberleninka.ru/article/n/nikolay-talerko-belorusskiy-samorodok-latgalii Николай Талерко — белорусский самородок Латгалии] // Латыши и белорусы: вместе сквозь века</ref>.
 
{{зноскі}}
 
== Літаратура ==
* {{крыніцы/Крывіцкія руны|Мікола Талерка}}
 
== Спасылкі ==
* О. Шидловская. [https://cyberleninka.ru/article/n/nikolay-talerko-belorusskiy-samorodok-latgalii Николай Талерко — белорусский самородок Латгалии] // Латыши и белорусы: вместе сквозь века
 
{{DEFAULTSORT:Талерка Мікалай Нікандравіч}}