Мікалай Міхайлавіч Нікольскі: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
дрНяма тлумачэння праўкі |
||
Радок 1:
'''Мікалай Міхайлавіч Нікольскі''' ({{ДН|13|11|1877}}, [[Масква]] — {{ДС|19|11|1959}}, Мінск) — расійскі і савецкі арыенталіст.
|Навуковае званне = Акадэмік АН БССР ([[1931]]), член-карэспандэнт [[АН СССР]] ([[1946]])▼
Нарадзіўся ў сям’і [[Міхаіл Васілевіч Нікольскі|М. В. Нікольскага]], арыенталіста з сусветным прызнаннем. Скончыў гімназію (1896) з залатым медалём. Паступіў на філалагічны факультэт [[Маскоўскі ўніверсітэт|Маскоўскага ўніверсітэта]]. Пад час вучобы зацікавіўся гісторыяй Старажытнага Усходу, найперш Палесціны. У 1901 г. была апублікаваў дыпломную работу «Іудзея пры Макавеях і Асманеях» па гісторыі Іудзеі. Па сканчэнні Маскоўскага ўніверсітэта, атрымаў месца выкладчыка ў Маскоўскай жаночай гімназіі імя В. Ф. Пратапопавай. У час рэвалюцыі 1905 г. на кватэры М. М. Нікольскага была бальшавіцкая яўка, сам ён распаўсюджваў нелегальныя газеты. Захапленні рэвалюцыйнымі плынямі, аднак, не заміналі навуковай кар’еры.
Цікавасць да гісторыі Старажытнай Палесціны абумовіла ў М. М. Нікольскага і цікавасць да пачаткаў хрысціянства і іншых рэлігій гэтага рэгіёна. Да пачатку 1-й сусветнай вайны выходзяць працы М. М. Нікольскага «Цар Давід і псалмы», «Старажытны Ізраіль», «Ранняе хрысціянства», «Вавілон і Біблія». Тады ж М. М. Нікольскі пачынае даследаваць і гісторыю старажытных Вавілона і Егіпта. У 1918 г. была надрукавана адна з найбольш вядомых яго работ «Ісус і першыя хрысціянскія абшчыны».
Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г. працаваў настаўнікам у савецкай працоўнай школе, выкладчыкам Сацыялістычнай акадэміі грамадскіх навук у Маскве. У 1918 г. перабраўся ў Смаленск, дзе быў адкрыты дзяржаўны ўніверсітэт, быў прафесарам Смаленскага ўніверсітэта, з восені 1919 г. — рэктарам.
У 1921 г. па запрашэнні першага рэктара новастворанага БДУ [[У. І. Пічэта|У. І. Пічэты]] пераязджае ў Мінск. У верасні 1921 г. Вучоным Саветам БДУ М. М. Нікольскі зацверджаны на пасаду прафесара па кафедры гісторыі рэлігіі. У 1922 г. адказваў за арганізацыю новага, педагагічнага, факультэта. М. Нікольскаму, як аўтарытэтнаму навукоўцу, было даручана кіраваць разглядам заяў аб прыёме на працу ў БДУ ад тых, хто жадаў працаваць у Мінску на выкладчыцкай пасадзе. Між іншых, у верасні 1923 г. на працу ва ўніверсітэт дзякуючы М. Нікольскаму быў прыняты этнограф І. А. Сербаў. У кастрычніку 1923 г. на пасяджэнні дэканата пэдфака была разгледжана рэкамендацыя на працу выкладчыкам беларускай мовы К. М. Міцкевіча (Я. Коласа), М. М. Нікольскі прасачыў, каб Праўленне БДУ прыняло станоўчае рашэнне па гэтым кадравым пытанні і неабходная папера трапіла на пацвярджэнне Галоўпрафадукацыі БССР.
Таксама М. М. Нікольскі, як намеснік дэкана, займаўся забеспячэннем кватэрамі выкладчыкаў, якіх запрашаў, удзельнічаў у камісіі па абкладанні студэнтаў платай за вучобу, каб падтрымаць існаванне факультэта і ўніверсітэта ў цэлым, фарміраваў экспазіцыю ўніверсітэцкага музея гісторыі, культуры і рэлігіі. У экспазіцыі, вядома, цалкам адлюстроўваліся навуковыя інтарэсы М. Нікольскага — першабытная культура, рэлігія, Егіпет, Вавілон, Асірыя і г.д.
== Літаратура ==▼
Калегія Наркамасветы БССР 16 мая 1924 г. зацвердзіла М. Нікольскага на пасадзе дэкана педагагічнага факультэта БДУ. Мусіць першым, што зрабіў Нікольскі на гэтай пасадзе, было запрашэнне ў Мінск выдатнага хіміка з Кіева М. А. Прыляжаева, таксама вельмі важнай справай было адстойванне маёмасці і аўдыторнага фонду ад перадачы іх Цэнтральнай партыйнай школе.
У адным са сваіх выступленняў, 30.10.1922 г. у БДУ, М. М. Нікольскі выказваў захапленне новымі магчымасцямі для даследчыкаў, каб вывучаць рэлігію як з’яву сацыяльную, праз даследаванне і крытыку, а не праз дагматыку і апалогію. У 1922 г. выходзіць і яго буйная праца па гісторыі ранняга хрысціянства «Сусветны і сацыяльны пераварот па ўяўленнях ранняга хрысціянства» — аналіз раннехрысціянскай эсхаталогіі (вучэння аб канцы свету), дзе М. М. Нікольскі рэалізоўвае матэрыялістычны погляд на гісторыю, аднак у працы Ісус — гістарычная асоба, храналогія кніг Новага запавету — сапраўдная.
У 1920-я і на пачатку 1930-х гадоў М. М. Нікольскі выдаў шэраг сваіх прац па гісторыі хрысціянства і іудзейскай рэлігіі. Паказальна, што яго кніга «Політэізм і монатэізм у яўрэйскай рэлігіі» была выдадзена ў Мінску у 1931 г. на беларускай мове, а на рускую мову была перакладзена толькі ў 1974 г. у серыі «Навукова-атэістычная бібліятэка». З 1930-х гадоў М. М. Нікольскі фактычна перастаў даследаваць праблемы ранняга хрысціянства, аднак у гэты час выйшла яго кніга «Гісторыя рускай царквы».
У 1931 годзе абраны акадэмікам АН БССР. Сканцэнтраваўся на вывучэнні праблем гісторыі Старажытнага Усходу. З пачатку стварэння гістарычнага факультэта БДУ узначаліў кафедру гісторыі Старажытнага Свету і Сярэдніх вякоў, а пасля яе падзелу ў 1938 г. — кафедру гісторыі Старажытнага Свету. Шмат увагі надаваў працы з аспірантамі, студэнтамі. Аўтар падручніка па гісторыі Старажытнага Свету для школы, потым разам з С. І. Кавалёвым і А. В. Мішуліным яшчэ аднаго, якім у школах СССР карысталіся некалькі дзесяцігоддзяў, і які па ўзроўні пераўзыходзіў многія навейшыя падручнікі.
У 1937—1953 гг. М. М. Нікольскі узначальваў Інстытут гісторыі АН БССР.
У 1930-1950-я гады М. М. Нікольскі даследаваў праблемы абшчыннага ладу, рабства, культуры Старажытнага Міжрэчча. У дыскусіі савецкіх навукоўцаў аб рабаўладальніцкім ладзе Старажытнага Усходу не пайшоў звычайным тады шляхам фармацыённага падыходу, паводле якога рабаўладальніцкага цывілізацый старажытнасці Захаду і Усходу не розніўся. Даследаваў сацыяльную гісторыю Міжрэчча, Фінікіі, асабліва праблему ўласнасці на зямлю, яго вывады аб дзяржаўнай уласнасці на зямлю ў асобе валадара на Старажытным Усходзе паказалі прынцыповае адрозненне ад прыватнай зямельнай уласнасці ў Грэцыі і Рыме, а таксама і паміж рабствам у антычных і ва ўсходніх цывілізацыях старажытнасці.
У 1948 г. выйшла манаграфія М. М. Нікольскага «Эцюды па гісторыі фінікійскіх абшчынных і земляробчых культаў», яе рукапіс ён вывез у партызанскі атрад з акупіраванага Мінска ў 1943 г. Манаграфія прысвечана больш не рэлігіям Фінікіі, а асаблівасцям сацыяльнага ладу гарадоў Фінікіі.
М. М. Нікольскі стаяў на чале кафедры гісторыі старажытнага свету і сярэдніх вякоў гістарычнага факультэта БДУ, дзе была сфарміравана навуковая школа вывучэння старажытнай гісторыі і гісторыі рэлігій, кафедра дагэтуль з’яўляецца цэнтрам у гэтай галіне ў Рэспубліцы Беларусь. Створаная М. М. Нікольскім навуковая школа па сутнасці мела два кірункі: ранняе хрысціянства і Старажытны Усход. У навуковай творчасці акадэміка абодва кірункі былі цесна звязанымі. Затым яны пачалі раздзяляцца і зараз існуюць фактычна як асобныя навуковыя школы, хоць іх інтарэсы і праблематыка перакрыжоўваюцца і спалучаюцца.
У гонар акадэмікаў М. М. Нікольскага і У. М. Перцава, кафедра гісторыі старажытнага свету і сярэдніх вякоў з 1995 году раз у два гады праводзіць міжнародную навуковую канферэнцыю. Яна пачынаецца 13 лістапада — у дзень нараджэння М. М. Нікольскага, і называецца «Лістападаўскія сустрэчы».
== Прызнанне ==
▲
▲== Літаратура ==
* Археографический ежегодник за 1982 год. — М., 1983.
* Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. Т. 12. — Мн., 1975.
* Ботвинник М. Н. М. Никольский. — Мн., 1967.
* Гуленко В. И. «Как мы пришли к партизанам» (Воспоминания Н. М. Никольского) / В. И. Гуленко, М. Ф. Шумейко // Працы гістарычнага факультэта БДУ: навук. зб. Вып. 3 / рэдкал.: У. К. Коршук (адк. рэдактар) [і інш.]. — Мінск: БДУ, 2008. — С. 155—165.
* Інстытут гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (Да 70-годдзя ўтварэння) / М. П. Касцюк і інш. — Мн., 1999.
* Никольская Р. А. Николай Михайлович Никольский. Воспоминания // Выток і гістарычнай навукі БДУ: зб. навук. артыкулаў, прысвечаных 125-годдзю з дня нараджэння акадэмікаў М. М. Нікольскага і У. М. Перцава і 70-годдзю гіст. фак. БДУ / пад рэд. А. А. Яноўскага. Мінск, 2005. С. 16-25.
* Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1
* Труды Белорусского Государственного Университета в Минске. — 1922. № 2—3.
* Труды Белорусского Государственного Университета в Минске. — 1922. № 1.
* Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т. 2. — Мн., 1994.
* Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т. 3. — Мн., 1996.
* Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т. 5. — Мн., 1999.
* Яноўскі А. А. Гартаючы архіўныя старонкі (М. М. Нікольскі і У. М. Перцаў на пачатку дзейнасці БДУ) // Вытокі гістарычнай навукі БДУ: зб. навук. артыкулаў, прысвечаных 125-годдзю з дня нараджэння акадэмікаў М. М. Нікольскага і У. М. Перцава і 70-годдзю гіст. фак. БДУ / пад рэд. А. А. Яноўскага. — Мн., 2005. С. 9-16.
* Янoўскі А. А. I прафесар, і кіраўнік: некаторыя радкi з бiяграфii Мiкалая Мiхайлавiча Нiкольскага // Працы гiстарычнага факультэта БДУ: навук. зб. Вып. 3 / рэдкал.: У. К. Коршук (адк. рэдактар) i iнш. — Мн.: БДУ, 2008. — C. 166—174.
|