Альтаміра (пячора): Розніца паміж версіямі

Альтаміра з'яўляеццаз’яўляецца натуральнай пячорай у пародзе, а малюнкі ў ёй — адзін з самых важных захаваных жывапісных і мастацкіх цыклаў [[Першабытнае грамадства|першабытнага мастацтва]]<ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=97|sp=yes}}</ref>.

[[Пячорны жывапіс|Карціны і малюнкі пячоры]] ў асноўным належаць {{нп3|[[Мадленская культура|Мадленскай|ru|Мадленская культура}}]] і [[Салютрэ]]йскай культурам, а таксама некаторым іншым, у тым ліку {{нп3|Гравецкая культура|Гравецкай|ru|Граветтская культура}}<ref name="4000antes">{{Cite news |title= El hombre habitó Altamira 4.000 años antes de lo que se pensaba |publisher= EFE |url= http://www.abc.es/20090904/cultura-arqueologia/hombre-habito-altamira-anos-200909041231.html |year= 4 de septiembre de 2009 |format= HTML |work= abc.es |access= 26.4.2012}}</ref> і ранняй {{нп3|Арыньякская культура|Арыньякскай|ru|Ориньякская культура}}, як паказалі апошнія серыі {{нп3|Уран-торыевы метад|уран-торыевага датавання|es|Datación uranio-torio}}<ref name="Science2012">{{cite Harvard|Pike|Hoffmann|García-Díez|Pettitt|2012|p=1410|sp=yes}}</ref><ref name="LasHetal20056-153-156"/><ref name="BerCab-270">{{cite Harvard|Bernaldo de Quirós Guidoltí|Cabrera Valdés|1994|pp=265, 268|sp=yes}}</ref>. Такім чынам, ёсць сведчанні, што пячора выкарыстоўвалася на працягу розных перыядаў агульным часам каля 22 000 гадоў, прыкладна ад 35 600 гадоў таму да 13 000 гадоў таму, калі галоўны ўваход у пячору быў заблакаваны апоўзнем. Усё выкарыстанне прыйшлося на перыяд {{нп3|Позні палеаліт|позняга палеаліту|ru|Поздний палеолит}}<ref name="Science2012"/><ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|p=100|sp=yes}}</ref>.

Паліхромная столь атрымала такія ацэнкі, як «[[Сіксцінская капэла]]» [[Першабытнае мастацтва|першабытнага мастацтва]]<ref name="UNESCO37">{{cite Harvard|Blas, L. et al. (realización)|1999|p=37|sp=yes}}</ref><ref name="Muzquiz84">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|Saura|1999|p=84|sp=yes}}</ref><ref name="ReferenceA">{{cite Harvard|García Guinea|1975|p=13|sp=yes}}</ref>; «… самая незвычайная праява палеалітычнага мастацтва…»<ref>{{cite Harvard|Breuil|Obermaier|1984|p=35|sp=yes}}</ref>, «…дэкараваная пячора, якая знойдзена першай і застаецца найбольш цудоўнай дасюль»<ref name="ComaTello-57">{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=57|sp=yes}}</ref> і «…калі першабытнае мастацтва з'яўляеццаз’яўляецца прыкладам вялікіх мастацкіх здольнасцяў, пячора Альтаміра ўяўляе сабой самую выдатную працу»<ref name="Muzquiz86">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|Saura|1999|p=86|sp=yes}}</ref>. Столь пячоры паказвае высокую якасць і прыгажосць працы мадленскага чалавека ў гэтай прасторы.

Пячора была абвешчана [[Сусветная спадчына|аб'ектамаб’ектам сусветнай спадчыны]] [[Арганізацыя ААН па пытаннях адукацыі, навукі і культуры (ЮНЕСКА)|ЮНЕСКА]] ў 1985 годзе<ref>{{Cite web|author=Ministerio de Cultura|publisher=Ministerio de Cultura de España|place=España|title=Cueva de Altamira|url=http://museodealtamira.mcu.es/Prehistoria_y_Arte/patrimonio_mundial.html|work=Museo de Altamira|access=26.4.2012}}</ref>. У 2008 годзе аб'ектаб’ект быў пашыраны 17 іншымі пячорамі [[Краіна Баскаў|Краіны баскаў]], якія цяпер уключаны ў спіс сусветнай спадчыны ў комплексе {{нп3|Пячора Альтаміра і палеалітычнае пячорнае мастацтва Паўночнай Іспаніі||en|Cave of Altamira and Paleolithic Cave Art of Northern Spain}}<ref name="UNESCO37" /><ref>{{cite news |author=El Diario Montañés |title=La Unesco cataloga como Patrimonio de la Humanidad nueve cuevas cántabras |url=http://www.eldiariomontanes.es/20080708/cantabria/unesco-cataloga-como-patrimonio-20080708.html |format=HTML |work=eldiariomontanes.es |edit=editorial Cantabria Interactiva S.L. (Grupo Vocento) |date=8 de julio de 2008 |access=26 de abril de 2012}}</ref>.

[[Марсэліна Санз дэ Саўтуола]], які быў «проста аматарам-[[Палеанталогія|палеантолагам]]»{{#tag:ref|Як ён сам сябе называў у працы «Кароткія нататкі пра некаторыя дагістарычныя аб'екты правінцыі Сантандэр» ({{lang-es|Breves apuntes sobre algunos objetos prehistóricos de la provincia de Santander}}), згодна публікацыі {{нп3|Мігель Анхель Гарсія Гвінея|Гарсіі Гвінеі|es|Miguel Ángel García Guinea}}<ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|p=27|sp=yes}}</ref>|group="nb"}}, даведаўся пра існаванне пячоры, мусіць, непасрэдна ад Кубільяса, які быў {{нп3|Здольшчына|здольшчыкам|ru|Издольщина}} на яго ферме; аднак, не наведваў яе, прынамсі да 1875, ці, верагодней, нават да 1876 года{{#tag:ref|Ёсць разыходжанні ў фактычнай даце першага візіту ў Альтаміру Саўтуолы. Ёсць толькі ўскосныя спасылкі, узятыя з тэкстаў Саўтуолы або ад трэціх асоб. Гарсія Гвінея сцвярджае дату 1876 {{cite Harvard|García Guinea|1979|p=15}}.|group="nb"}}. Саўтуола агледзеў увесь аб'ёмаб’ём пячоры, разгледзеў некаторыя абстрактныя малюнкі, а чорныя палосы, якія паўтараліся, не палічыў чалавечай працай. Праз чатыры гады, летам 1879 года, Саўтуола вярнуўся ў Альтаміру.

Згодна розных звестак Марыі было ад 7 да 9 гадоў<ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=111|sp=yes}}</ref> на гэты момант.|group="nb"}}. Саўтуола быў зацікаўлены {{нп3|раскопкі|раскапаць|ru|Раскопки}} уваход у пячору, каб знайсці рэшткі костак і [[крэмень|крэменяў]], а таксама аб'ектыаб’екты, якія ён бачыў на [[Сусветная выстаўка, 1878|Сусветнай выстаўцы ў Парыжы ў 1878 годзе]]<ref name="GG1979-16-18">{{cite Harvard|García Guinea|1979|pp=16–18|sp=yes}}</ref>.

У наступным, 1880, годзе, Саўтуола апублікаваў невялікую брашуру пад назвай ''Кароткія запіскі пра некаторыя дагістарычныя аб'ектыаб’екты ў правінцыі Сантандэр'' ({{lang-es|Breves apuntes sobre algunos objetos prehistóricos de la provincia de Santander}}). Ён падкрэсліваў [[Першабытнае грамадства|дагістарычнае]] паходжанне карцін і змясціў некалькі малюнкаў-рэпрадукцый. Ён паказаў свае {{нп3|Тэзіс|тэзісы|es|Tesis}} {{нп3|прафесар універсітэта|прафесару|es|Catedrático de universidad}} [[Геалогія|геалогіі]] з {{нп3|Універсітэт Мадрыда|Універсітэта Мадрыда|es|Universidad de Madrid}} {{нп3|Хуан Віланова і Піера|Хуану Віланове|es|Juan Vilanova y Piera}}, які прыняў іх як свае ўласныя. Тым не менш, высновы Саўтуолы не былі прыняты французамі {{нп3|Эміль Картальяк|Картальякам|ru|Картальяк, Эмиль}} і {{нп3|Эдуард Арле|Арле|fr|Édouard Harlé}}, навуковымі экспертамі ў дагістарычных і палеанталагічных даследаваннях Еўропы<ref>{{cite Harvard|El Marqués de Cerralbo|1909|pp=443–449|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|pp=20–26|sp=yes}}</ref>.

Рэалізм сцэн на сценах пячоры быў прычынай першых дыскусій пра яе сапраўднасць. [[Эвалюцыя]], перакладзеная на развіццё чалавечай культуры, прыводзіла да высновы, што старажытныя і дзікія плямёны не мелі мастацтва, а з тых часоў да гэтага часу не назіралася ўстойлівага прагрэсу. Паводле такой логіцы, калі мастацтва з'яўляеццаз’яўляецца сімвалам цывілізацыі, яно мусіла з'явіццаз’явіцца на апошніх стадыях развіцця чалавека, а не ў дзікіх людзей каменнага веку. Прызнанне пячоры мастацкім творам, зробленым людзьмі [[палеаліт]]у было доўгім працэсам, для якога таксама мелі значэнне даследаванні [[Першабытнае грамадства|першабытнага грамадства]]{{#tag:ref|Прайшло 22 гады з дня выяўлення малюнкаў Альтаміры ў 1880 годзе, калі былі апублікаваныя «Кароткія запіскі…» Саўтуолы, да 1902 года, калі {{нп3|Эміль Картальяк|Картальяк|ru|Картальяк, Эмиль}} выдаў артыкул «Пячора Альтаміры. Мая віна, як скептыка» ({{lang-es|La cueva de Altamira. Mea culpa de un escéptico}}. У артыкуле «1864–1902: прызнанне палеалітычнага мастацтва» ({{lang-es|1864–1902: el reconocimiento del arte paleolítico}} {{cite Harvard|Moro Abadía|González Morales|2004}} даюцца некаторыя вельмі цікавыя гіпотэзы, якія паказваюць, што {{нп3|мабільнае мастацтва|прадметы мабільнага мастацтва|es|Arte mueble}} і побыту могуць разглядацца як вынік {{нп3|Народныя мастацкія промыслы|народнага рамяства|ru|Народные художественные промыслы}}, такім чынам, нішто не перашкаджае прымяненню тэорыі [[Эвалюцыя|эвалюцыйнага развіцця]] да першабытнага мастацтва, але [[пячорны жывапіс]], гравюры і карціны на сценах пячор, асабліва з тэхнічнай якасцю і рэалізмам Альтаміры, абвяргалі такую навуковую логіку<ref name="Almagro1969-110" />. Магчыма прыняцце адкладвалася, бо малюнкі былі выяўленыя ў Іспаніі, а не ва Францыі{{cite Harvard|García Guinea|1979|p=51}}, ці яны не прыйшліся да густу, або якасць малюнкаў была вышэйшай за ўсё вядомае да гэтага{{cite Harvard|Moro Abadía|González Morales|2004}}<ref name="Almagro1969-110" />.|group="nb"}}.

Зрушыць сітуацыю з прызнаннем Альтаміры ў станоўчы бок вельмі дапамог [[Анры Брэйль]] са сваёй працай на тэму гэтак званага «насценнага мастацтва» ({{lang-es|El arte parietal}}), якую прадставіў на кангрэсе {{нп3|Французская асацыяцыя садзейнічання развіццю навукі|Французскай асацыяцыі садзейнічання развіццю навукі|fr|Association française pour l'avancement des sciences}}<ref group="nb">''Congrès de l'Associationl’Association Française pour l'Avancementl’Avancement des Sciences''.</ref> ў 1902 годзе. Гэта праца справакавала значныя змены ў менталітэце даследчыкаў таго часу.

{{нп3|Эміль Картальяк||ru|Картальяк, Эмиль}} быў адным з самых вялікіх праціўнікаў сапраўднасці Альтаміры, але адкрыццё пасля 1895 года гравюр і карцін у французскіх пячорах {{нп3|Пячора Мут|Мут|ru|Cueva de la Mouthe}}{{#tag:ref|{{нп3|Эміль Рыўер||fr|Émile Rivière}}, які выявіў выявы {{нп3|Пячора Мут|Мута|ru|Cueva de la Mouthe}}, згадаў Саўтуолу і яго папярэднікаў, але гэта выклікала новыя спрэчкі {{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1988|p=179}}.|group="nb"}}, {{нп3|Пячора Камбарэль|Камбарэль|ru|Комбарель}} і [[Пячора Фон-дэ-Гом|Фон-дэ-Гом]] прымусіла яго перагледзець сваю пазіцыю<ref name="Almagro1969-110">{{cite Harvard|Almagro Basch|1969|p=110|sp=yes}}</ref>. Пасля наведвання пячоры, ён напісаў у часопіс ''L'AntropologieL’Antropologie'' (1902) артыкул пад назвай «Пячора Альтаміры. Мая віна, як скептыка» ({{lang-es|La cueva de Altamira. Mea culpa de un escéptico}}<ref name="Perejon54">{{cite Harvard|Perejón|2005|p=54|sp=yes}}</ref>). Гэты артыкул прычыніўся да ўсеагульнага прызнання сапраўднасці палеалітычных малюнкаў Альтаміры<ref>{{cite Harvard|Moro Abadía|González Morales|2004|p=119 y 134|sp=yes}}</ref>.

Пячора Альтаміра з'яўляеццаз’яўляецца адносна невялікай, усяго 270 [[метр]]аў у даўжыню. Яна мае простую структуру, якая складаецца з галерэі з некалькімі адгалінаваннямі, якая паступова пераходзіць у доўгую вузкую галерэю, па якой амаль немагчыма рухацца<ref name="GG10">{{cite Harvard|García Guinea|1975|p=10|sp=yes}}</ref>.

[[Тэмпература]] і [[Адносная вільготнасць|вільготнасць]] у Вялікай зале пячоры застаюцца больш ці менш пастаяннымі на працягу ўсяго года, як паказалі замеры [[Анры Брэйль|Брэйля]] і {{нп3|Хуга Абермаер|Абермаера|ru|Обермайер, Хуго}}, дыяпазон значэнняў вагаецца ў межах 13,5–145-14,5 [[градус Цэльсія|°C]] і 94–9794-97 % адпаведна<ref>{{cite Harvard|Breuil|Obermaier|1984|p=20|sp=yes}}</ref>.

«Вялікая зала», «Вялікі салон», «Вялікая паліхромная зала», «Зала жывёл», «Вялікая столь»,<ref name="Muzquiz1994-357">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|p=357|sp=yes}}</ref> «Зала фрэсак»<ref name="Muzquiz1994-359">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|p=359|sp=yes}}</ref> і многія іншыя назвы выкарыстоўваць для другой залы, якая распісана вялікім наборам паліхромных жывапісных малюнкаў. Французскі археолаг {{нп3|Жазеф Дэшэлет||es|Joseph Déchelette}} назваў Альтаміру «[[Сіксцінская капэла|Сіксцінскай капэлай]] [[Чацвярцічны перыяд|чацвярцічнага мастацтва]]»<ref name="UNESCO37"/><ref name="Muzquiz84"/><ref name="ReferenceA"/>. Столь Вялікай залы мае 18  м у даўжыню і 9  м у шырыню, але невялікая вышыня скляпення (ад 110 да 190 см) не дае добрай магчымасці разглядаць роспіс як агульную кампазіцыю<ref name="GG10"/>.

Датыроўка археалагічных аб'ектаўаб’ектаў, знойдзеных у Альтаміры, ставіцца да [[мадленская культура|мадленскай культуры]] ад 14 530 да 11 180 да н. э. і да культуры [[салютрэ]] каля 16 590 да н. э.<ref name="AF2001-169-170">{{cite Harvard|Álvarez Fernández|2001|pp=169–170|sp=yes}}</ref>. Але абсалютныя радыевугляродныя датыроўкі даюць толькі пункт у часе, так што {{нп3|каменныя прылады||ru|Каменные инструменты}}, карціны і г. д., паказваюць на культуры, адсюль і разыходжанне паміж аўтарамі, якія спасылаюцца на такія тэрміны, як салютрэ і мадленская культура. Навукоўцы нават разглядаюць розныя стылі, якія існавалі адначасова, а некаторыя аўтары падтрымліваюць эвалюцыйную лінейнасць<ref name="Altuna2002-22">{{cite Harvard|Altuna|2002|p=22|sp=yes}}</ref>. Яны адзначаюць варыябельнасць датыровак адной культуры ў розных геаграфічных зонах, адрозніваючы кантабрыйскае салютрэ і іберыйскае салютрэ, распаўсюджанае на астатняй частцы пірэнейскага паўвострава<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|2002|pp=357–358|sp=yes}}</ref>. Акрамя таго даследчыкі лічаць, што на працягу пэўнага часу і вызначанай прасторы існавалі розныя «школы» і іх «настаўнікі» са сваімі асаблівасцямі, якія ўплывалі на іншых. {{нп3|Эдуард Піет||es|Édouard Piette}} сцвярджаў, што ''«мела месца не толькі мастацтва, але і мастацкія школы»''<ref>{{cite Harvard|Moro Abadía|González Morales|2004|p=129|sp=yes}}</ref>.

Звычайныя метады датавання не з'яўляюццаз’яўляюцца эфектыўнымі для большасці выяў, паколькі з аднаго боку яны не знойдзены ў большасці выпадкаў у археалагічным кантэксце, таму да іх не магчыма ўжыць {{нп3|Тэхніка адноснай храналогіі|тэхніку адноснай храналогіі|es|Técnica de cronología relativa}}, як для фрагмента, знойдзенага падчас {{нп3|раскопкі|раскопак|ru|Раскопки}}, а з другога боку немагчыма выкарыстоўваць такія метады, як {{нп3|радыёвугляродны аналіз||ru|Радиоуглеродный анализ}} у неарганічных матэрыялах. У выпадку Альтаміры маюцца дзве акалічнасці, якія садзейнічалі збору дадзеных: па-першае, для чорнага колеру ў паліхромным жывапісе выкарыстоўваўся вугаль, а, па-другое, пячора перажыла апоўзень, які заваліў уваход у яе і перашкодзіў наступнай працы. Паколькі гэта адбылося прыкладна ў кантабрыйскім {{нп3|Ніжні мадлен|Ніжнім Мадлене|es|Magdaleniense Inferior}}, ёсць падставы сцвярджаць, што ўсе гравюры і карціны зроблены раней<ref name="BerCab-270"/>.

Паколькі Мадлен Пірэнэйскага паўвострава пачаўся ў 17 000 гадах да н. э. (каля 15 000 да н. э.) і праз 1–21-2 тысячагоддзі пазней не стаў аднародным па ўсёй тэрыторыі<ref>{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|pp=65–68|sp=yes}}</ref>, карціны належаць перыяду Мадлен III<ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=106|sp=yes}}</ref>, і пазначачаюцца асобнымі аўтарамі, як {{нп3|Ніжні мадлен||es|Magdaleniense Inferior}}, а асобнымі — як {{нп3|Позні Мадлен||es|Magdaleniense Superior}}<ref>{{cite Harvard|González Echegaray|2007/2008|pp=484–485|sp=yes}}</ref>. Леруа-Гуран уключае паліхромныя выявы Альтаміры ў перыяд IV па сваёй уласнай таксанаміі<ref name=LG1983-11 />. Апошнія зробленыя датыроўкі абмежавалі кола і паказалі, што, хутчэй за ўсё, дата асноўнага мноства каля 13 540 да н. э., пачатак працы быў у [[Мадлен]]е (паміж 15 000 і 10 000 да н. э.)<ref name="Fullola-65">{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|p=65|sp=yes}}</ref>, ёсць выявы {{нп3|Гравецкая культура|Гравецкай культуры|ru|Граветтская культура}} і іншых прамежкавых часоў, а таксама [[Салютрэ]] (паміж 18 000 і 15 000 да н. э.)<ref name="UNESCO34">{{cite Harvard|Blas, L. et al. (realización)|1999|p=34|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=63|sp=yes}}</ref><ref name="Alt1992-20" />.

Клімат арыньякскіх часоў імкнуўся да ледніковых умоў, з халоднымі «пікамі» вялікай кліматычнай калянасці, і даволі нестабільны (надвор'енадвор’е паляпшаецца і пагаршаецца на працягу адносна кароткіх інтэрвалаў працягам менш чым сто гадоў).

Кантабрыйскае салютрэ суадносяць з канцом {{нп3|Вюрм II|другой|es|Würm II}} і пачаткам {{нп3|Вюрм III|трэцяй|es|Würm III}} фаз Вюрмскага абляднення з паслядоўнасцю ўмеранага і вільготнага надвор'янадвор’я з наступным прахалодным і сухім, і ў канцы прахалодным і сырым надвор'емнадвор’ем<ref name="Alt1992-20">{{cite Harvard|Altuna|1992|pp=20–21|sp=sí}} цытуецца па Hoyos (1981, 1988).</ref>.

Клімат быў падобны на сучасныя ўмовы надвор'янадвор’я ў {{нп3|Клімат Шатландыі|Шатландыі|ru|Климат Шотландии}} — ''Cfb'' паводле [[Класіфікацыя кліматаў Кёпена|класіфікацыі кліматаў Кёпена]]<ref name="Muzquiz86" />. Напрыклад, былі знойдзены рэшткі марскіх сподачкаў {{bt-bellat||Patella vulgata}} і малюскаў {{bt-bellat||Littorina littorea}} унутры пячоры, якія выкарыстоўваліся ў якасці ежы і якія паказваюць на халодны клімат<ref name=AF2009-66>{{cite Harvard|Álvarez-Fernández|2009|p=66|sp=yes}}</ref>, вада Біскайскага заліву таксама была халадней, чым цяпер<ref name=AF2009-67>{{cite Harvard|Álvarez-Fernández|2009|p=67|sp=yes}}</ref>.

Мадлен, якія цягнуўся ў {{нп3|Вюрм III|трэцяй фазе|es|Würm III}} Вюрм, меў пераменную паслядоўнасць халоднага і сухога надвор'янадвор’я з халодным і вільготным. Змяненне клімату, якое адбылося каля 12 000 гадоў таму, паспрыяла змене паляўнічых і харчовых звычак, тым самым завяршыўшы мадленскі перыяд з пераходам да {{нп3|Азільская культура|азільскай культуры|ru|Азильская культура}}<ref name="Fullola-69" />

У сувязі са спрыяльным кліматам і геаграфічным становішчам на працягу ўсяго {{нп3|Апошняя ледавіковая эпоха|Вюрму|ru|Последняя ледниковая эпоха}} захоўвалася аднастайнасць відаў з варыяцыямі папуляцый. Гэтая акалічнасць пагаршае датыроўку на аснове рэшткаў жывёл, у адрозненне ад іншых месцах, дзе надвор'енадвор’е змянялася больш радыкальна<ref>{{cite Harvard|Altuna|1992|p=19|sp=yes}}</ref>.

Лічыцца, што сучасныя людзі, {{bt-bellat||Homo sapiens}}{{#tag:ref|Прадстаўнікі роду ''Homo'', якія насялялі Еўропу за 100 000 гадоў да сучаснасці, былі вядомы раней як «[[краманьёнец]]» і ад 1990-х гадоў у англасансонскай літаратуры завуцца «{{нп3|Анатамічна сучасныя людзі|Анатамічна сучасны чалавек|ru|Anatomically modern humans}}» ({{lang-en|Anatomically modern humans, HAM}}) {{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|pp=59–63}}.|group="nb"}}, размалявалі пячору Альтаміры і выканалі ўсе карціны і гравюры, знойдзеныя ў {{нп3|Зялёная Іспанія|Зялёнай Іспаніі|ru|Зелёная Испания}}<ref name="GCRA-56">{{cite Harvard|García de Cortazar y Ruiz de Aguirre|González Vesga|2002|p=56|sp=yes}}</ref>. Іншымі насельнікамі [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]] былі {{bt-bellat|неандэрталец{{!}}неандэртальцы|Homo neanderthalensis}}, якія вымерлі раней за 13 000 гадоў (каля 28 000 {{нп3|да нашых дзён||be-x-old|Да нашых дзён}}<ref group="nb">«Да н.д.», у адрозненне ад «''Да н.э.''» — сістэма летазлічэння, якая ўжываецца ў археалогіі, геалогіі і іншых навуках для запісу дат, што адносяцца да мінулага. Паколькі паняцце «нашых дзён» пастаянна змяняецца, стандартнае азначэнне ўжывае пачатковай кропкай адліку 1950 год. 28 000 да н.д. у такім выпадку азначае каля 26 050 да н.э.</ref>).<ref>{{cite Harvard|Finlayson|et al.|2006|pp=850–853|sp=yesí}}</ref><ref>{{cite Harvard|Wong|2009|pp=16–21|sp=yes}}</ref>. Хоць дадзеныя, сабраныя па выніках 18 археалагічных раскопак у пячоры {{нп3|Эль-Кастылья||ru|Эль-Кастильо}} вучонымі з [[Брыстальскі ўніверсітэт|Брыстальскага ўніверсітэта]], прыводзяць да высновы, што ўзрост аднаго з малюнкаў там складае больш за 37 300 гадоў, і што частка насценнага жывапісу можа належаць не [[краманьёнец|краманьёнцам]], як лічылася раней, а [[Неандэрталец|неандэртальцам]]<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/russian/science/2012/06/120615_europe_oldest_art.shtml|title=Росписи в пещерах Испании признаны старейшими в Европе|publisher=bbc.co.uk|accessdate=2012-12-10|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Dv95eXF7?url=http://www.bbc.co.uk/russian/science/2012/06/120615_europe_oldest_art.shtml|archivedate=24 студзеня 2013|deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lagranepoca.com/24654-arte-rupestre-cueva-castillo-espana-puede-ser-neandertal-no-homo-sapiens|title=Arte rupestre en cueva El Castillo de España puede ser Neandertal y no Homo Sapiens|publisher=lagranepoca.com|lang=es|accessdate=2012-12-10|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Dv9719Y3?url=http://www.lagranepoca.com/24654-arte-rupestre-cueva-castillo-espana-puede-ser-neandertal-no-homo-sapiens|archivedate=24 студзеня 2013|deadurl=no}}</ref>, а творы Эль-Кастыльё былі створаны за тысячы гадоў да з'яўленняз’яўлення першых карцін у пячоры Альтаміра<ref name="Sap-Neard">{{cite web |title= Neanderthales y homo sapiens convivieron en la cueva del Castillo: El director de las excavaciones, Federico Bernaldo de Quirós, avanza los resultados de la última campaña |url= http://www.eldiariomontanes.es/v/20110731/cantabria/neanderthales-homo-sapiens-convivieron-20110731.html |access= 31 de julio de 2011 |format= HTML |work= ediariomontanes.es |editor= El Diario Montañés (Grupo Vocento) |author= Pérez, José Luis |publication= Puente Viesgo (Cantabria)}}</ref>.

У [[салютрэ]], каля 21 000 гадоў назад, з'явіўсяз’явіўся новы метад выразання, «{{нп3|Рэтуш, археалогія|рэтуш плоскасцей|en|Retouch (lithics)}}», што дазволіла свараць інструменты больш дэтальна, напрыклад, кідальныя наканечнікі. Гэтая тэхніка, па цалкам незразумелых прычынах, больш не выкарыстоўвалася ў пачатку наступнага перыяду, [[мадлен]]у, і не аднаўлялася на працягу наступных 10 000 гадоў<ref name="Fullola-64-65">{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|pp=64–65|sp=yes}}</ref>.

Сярод інструментаў, знойдзеных у мадленскім слоі палепшаныя {{нп3|каменныя прылады||ru|Каменные орудия}}, а {{нп3|касцяныя прылады|вырабы з рог аленяў і костак|en|Bone tool}}, [[гарпун]]ы і [[Іголка|швейныя іголкі]] з'яўляюццаз’яўляюцца найбольш значнымі навінкамі мадлену<ref name="Fullola-69">{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|p=69|sp=yes}}</ref>, аднак варта адзначыць<ref name="GCRA-56" /><ref>{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|p=59|sp=yes}}</ref> вытворчасць шматфункцыянальных інструментаў, напрыклад, з разцом на адным канцы, скрабком на другім і ўпрыгожанай ручкай, і кідальных дзід<ref>{{артыкул |частка=Arqueología experimental: 9. Cazando con propulsor: Cazando desde la distancia |старонкі=11 |загаловак=Diario de los yacimientos de la sierra de Atapuerca |выдаўніцтва=Fundación Atapuerca |url=http://www.atapuerca.org/cazaconpropulsor.pdf |formato=PDF |número=19 |год=2006 |}}[http://www.atapuerca.org/DiariodeAtapuerca19.pdf Enlace alternativo de la revista completa] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120621090716/http://www.atapuerca.org/DiariodeAtapuerca19.pdf |date=21 чэрвеня 2012 }}.</ref>, вядомых на працягу тысячагоддзяў<ref>{{cite Harvard|Fullola Pericot|2002|pp=68–69|sp=yes}}</ref>.

Першабытны чалавек у час палявання спажываў частку здабычы ў тым жа месцы, дзе яе атрымаў, у той час як больш мясістыя часткі, напрыклад, канечнасці, пераносіў. У мадленскім слоі часцей за ўсё сустракаліся часткі канечнасцей аленяў і дзікіх коз<ref>{{cite Harvard|Straus|1976|pp=283–285|sp=yes}}</ref>. Таксама знойдзены іншыя рэшткі жывёл, якія могуць быць ідэнтыфікаваныя ў якасці ўпрыгожанняў, напрыклад, зубы або перфараваныя ракавіны<ref name="AF2001-178-181" />. Сацыяльная структура была арганізавана такім чынам, што магла забяспечыць вялікую і складаную працу, можна ўявіць залу ў пячоры [[Пячора Ласко|Ласко]] ў рыштаваннях, асветленую дзясяткамі агнёў, дзе мастак ці мастакі, вызваленыя ад астатніх спраў разам плённа працуюць над упрыгажэннем свяцілішча. Пры даследаваннях жылой плошчы была зроблена выснова, што існавала структураванне па прызначэнні: майстэрня па апрацоўцы крэменю, пакоі для разбірання здабычы і перапрацоўкі шкур, кухня і г. д. Таксама ў вестыбюлі Альтаміры былі знойдзеныя паглыбленні, якія, хутчэй за ўсё, выкарыстоўваліся для гатавання мяса аленяў або іншых жывёл. Немагчыма сказаць, якім спосабам яно было прыгатавана: выпечана з косткамі ці яны трапілі ў вогнішча ўжо пасля таго, як мяса з'еліз’елі<ref>{{cite Harvard|González Echegaray|Freeman|1996|pp=265–267|sp=yes}}</ref>. Усё гэта, а таксама працоўныя месцы, якія пакінулі нам, прыводзіць да думак пра «высокі культурны ўзровень грамадства»<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|p=77|sp=yes}}</ref>.

Важнымі датамі ў гісторыі археалагічнага вывучэння пячоры з'яўляюццаз’яўляюцца<ref name="AF2001-168-9">{{cite Harvard|Álvarez Fernández|2001|pp=168–169|sp=yes}}</ref>:

Першабытны [[пячорны жывапіс|жывапіс]] ад [[Гравюра|гравюры]] часам аб'ядноўваюццааб’ядноўваюцца ў адной працы ці ў некалькіх у адной вобласці працоўнай прасторы. У выпадку Альтаміры назіраюцца карціны, гравюры і карціны з гравюрамі, розныя школы, стылі і эпохі, розныя тэхнічныя якасці. Памяшканні пячоры ўпрыгожваліся на працягу тысяч гадоў з рознымі перапынкамі, такім чынам, назапашваліся розныя стылі і адрозненні паміж імі.

Паколькі ў эвалюцыі мастацтва не назапашваюцца інавацыі, і {{нп3|палеалітычнае мастацтва||es|Arte paleolítico}} мае 20 тысяч гадоў развіцця<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|pp=15, 18|sp=yes}}</ref>, такім чынам яно не зведала эвалюцыю бесперапыннага ўдасканалення. Адметным фактам застаецца вялікая якасць старажытных фігурак паселішчаў {{нп3|Арыньякская культура|арыньякскай|ru|Ориньякская культура}} і {{нп3|Граветская культура|граветскай|ru|Граветтская культура}} культур, якія нашмат старэйшыя за паліхромны жывапіс Альтаміры<ref name="BerCab-266">{{cite Harvard|Bernaldo de Quirós Guidoltí|Cabrera Valdés|1994|p=266|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|González Sainz|Ruiz Redondo|2010|p=58|sp=yes}}</ref>. Далейшыя прыклады нелінейнасці ўдасканалення даследчыкі знаходзяць у [[мармур]]овай {{нп3|Скульптура Старажытнай Грэцыі|грэчаскай класічнай скульптуры|ru|Скульптура Древней Греции}}, якая стваралася некалькі тысяч гадоў таму, але да гэтага часу з'яўляеццаз’яўляецца ўзорам для пераймання ў мастацтве<ref>{{cite Harvard|Moro Abadía|González Morales|2004|p=126|sp=sí}}</ref>.

Даследаванні паказалі, што ў палеалітычным наскальным жывапісе толькі каля 15 % выяў маюць выдатную якасць, у той час як астатнія — проста малюнкі і карціны без страты «мастацкай» якасці. Сярод карцін, якія перавышаюць гэты суб'ектыўнысуб’ектыўны парог мастацтва, даследчыкі называюць столь у Вялікай паліхромнай зале Альтаміры, якая лічыцца {{нп3|Magnum opus|шэдэўрам|es|Magnum opus}} {{нп3|Мадленская культура|мадлену|ru|Мадленская культура}} ці нават усяго [[палеаліт]]у<ref name="UNESCO37" /><ref name="Muzquiz84" /><ref name="Muzquiz86" /><ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|pp=52—53, 57|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|pp=92–93|sp=yes}}</ref>.

Існуе меркаванне, што «майстры», якія стварылі вялікія творы ў пячорах, былі вядомымі мастакамі<ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=54|sp=yes}}</ref>. Праца паліхромнай вялікай залы, на думку {{нп3|Мацільда Мусквіс Перэс-Сеаане|Мацільды Мусквіс|es|Matilde Múzquiz Pérez-Seoane}}, якая зрабіла шмат яе рэпрадукцый, з'яўляеццаз’яўляецца творам аднаго аўтара<ref name="Muzquiz1994-357" /><ref name="Muzquiz8788">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|Saura|1999|pp=87–88|sp=yes}}</ref><ref name="ElPais1994">{{cite Harvard|M. B.|1994|sp=yes}}</ref>. Магчыма, што з працамі майстра з Альтаміры былі знаёмыя мастакі, якія працавалі ў іншых пячорах, напрыклад, у пячоры {{нп3|Эль-Кастылья||ru|Эль-Кастильо}}{{#tag:ref|{{нп3|Педра Альберта Саўра Рамас|Саўра|es|Pedro Alberto Saura Ramos}} сказаў: «Я бы мог пакласці руку ў агонь і паклясціся, што ён бачыў выявы ў Альтаміры перад тым, як заняцца роспісам Эль-Кастылья»<ref>{{cite web |title= En la mente del pintor de la cueva |url= http://www.elcomercio.es/gijon/20090801/cultura/mente-pintor-cueva-20090801.html |access= 1 жніўня 2009 |work= ElComercio.es |format= HTML |author= Marifé Antuña |editor= Entrevista a M. Múzquiz y P. Saura}}</ref>|group="nb"}}<ref>{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1990|pp=14–22|sp=yes}}</ref>.

Накладанні, якія лічылі ад Брэйля свайго роду [[стратыграфія]]й, разам са стылем дазволілі датаваць розныя працы, малюнкі і гравюры, але пазнейшыя даследаванні паказалі, што многія з іх з'яўляюццаз’яўляюцца створанымі ў адзін кароткі перыяд<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|pp=21–24|sp=yes}}</ref>. Дэталёвае вывучэнне некаторых мностваў з розных эпох, зробленых па тыпу [[палімпсест]]аў, прывялі да высновы, што адначасовыя накладанні памяньшаліся з ходам часу, стаўшы незвычайнымі ў канцы мадлену, сталі прычынай адсутнасці на малюнках канечнасцяў або частак цела, хоць аўтары таго часу не мелі ніякіх пярэчанняў супраць накладанняў, як і аўтары іншых эпох. У той жа час бізоны і коні ў працэнтных адносінах накладаліся радзей за іншых жывёл<ref>{{cite Harvard|González Sainz|Ruiz Redondo|2010|pp=45–46, 52–57|sp=sí}}</ref>. Напрыклад, у Вялікай зале Альтаміры ў аднаго бізона адсутнічае галава, каб пазбегнуць накладання на аднаго з кабаноў, пры ўмове, што гэта не цалкам наўмысна, паколькі няма ніводнай вобласці папярэдняй апрацоўкі разцом, так што магчыма планавалася пакінуць бізона абезгалоўленым з самага пачатку<ref>{{cite Harvard|García Guinea|1979|p=144|sp=yes}}</ref>. {{нп3|Андрэ Леруа-Гуран|Леруа-Гуран|ru|Леруа-Гуран, Андре}} разглядаў накладанні, як кампазіцыйны прыём<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|pp=20–24|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|González Sainz|Ruiz Redondo|2010|p=44|sp=yes}}</ref>.

Для выканання прац у Вялікай зале і іншых унутраных пакоях натуральнага святла было недастаткова, таму мастак быў вымушаны выкарыстоўваць штучнае святло, хутчэй за ўсё паходні, але, магчыма, каменныя сподкі, залітыя тлушчам ці касцявым мозгам жывёл<ref name="БВ"/>. Пад многімі карцінамі знайшлі зламаныя косткі, што для некаторых экспертаў з'яўляеццаз’яўляецца доказам выкарыстання [[касцявы мозг|касцявога мозгу]] ў якасці паліва для лямпаў. Сучаснае тэставанне паказала, што гэтае рэчыва ў спалучэнні з расліннымі валокнамі вырабляла дастаткова моцнае, цёплае святло без дыму ці паху<ref name="Muzquiz87">{{cite Harvard |Múzquiz Pérez-Seoane|Saura|1999|p=87|sp=yes}}</ref><ref name="Muzquiz1994-360">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|p=360|sp=yes}}</ref><ref>{{cite web |выданне= Diario de los yacimientos de la Sierra de Atapuerca |нумар= 23 |год= 2007 |title= Luz sin humo |url= http://www.atapuerca.org/DiariodeAtapuerca23.pdf |page= 11 |фармат= PDF |access= 1 жніўня 2011 |accessdate= 27 снежня 2014 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20110908015519/http://www.atapuerca.org/DiariodeAtapuerca23.pdf |archivedate= 8 верасня 2011 |deadurl= yes }}</ref>.

Чырвоны колер у паліхраміі Альтаміры дасягаўся прымяненнем вільготнага гематыту з вадой ў якасці [[растваральнік]]а, але пігмент мае тэндэнцыю да змены ў карычневы колер, калі высыхае, і ў гэтым выпадку высокая вільготнасць у пячоры прадухіляе гэтыя наступствы. У любым выпадку, з'яўленнез’яўленне чырвонага вар'іруеццавар’іруецца ў залежнасці ад сезону і змены вільготнасці ў пячоры і на скалах<ref name="Muzquiz1994-363">{{cite Harvard|Múzquiz Pérez-Seoane|1994|p=363|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|Breuil|Obermaier|1984|p=21|sp=yes}}</ref>. Некаторыя навукоўцы лічаць паліхрамізм Альтаміры біхрамізмам, маючы на ўвазе выкарыстанне чорнага і охры ў розных градацыях<ref name="LG1983-11" /><ref name="ReferenceB">{{cite Harvard|Saura|Múzquiz|2002|p=33|sp=yes}}</ref><ref>{{cite Harvard|Lasheras|de las Heras|Montes|Rasines|2002|p=26|sp=yes}}</ref>.

==== Перспектыва, аб'ёмаб’ём і рух ====

Такім чынам, мастакі карысталіся рэальным, а часам мадэляваным рэльефам прыроднай глыбы, каб даць ілюзію аб'ёмуаб’ёму і руху. Праз яркія колеры (чырвоны, чорны, жоўты, карычневы), якімі запаўнялі ўнутраныя паверхні, і дадатковае выкарыстанне тэхнікі [[малюнак|малюнка]] і [[Гравюра|гравюры]], якой акрэслівалі контуры фігуры, удакладнялі некаторыя дэталі. Назіраецца выкарыстанне двух дамінуючых колераў, чырвонага і чорнага, якія забяспечваюць высокую мабільнасць і выразнасць малюнка і даюць большую аб'ёмнасцьаб’ёмнасць выявам<ref name="LG1983-11">{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|p=11|sp=yes}}</ref>.

[[Файл:Altamira cave plan Breuils numbers.jpg|thumb|300px|Карта пячоры. Нумарацыя пакояў і галерэй або праходаў адпавядае выкарыстаным і апублікаваным [[Анры Брэйль|Брэйлем]] і {{нп3|Хуга Абермаер|Абермаерам|ru|Обермайер, Хуго}}<ref>{{cite Harvard|Breuil|Obermaier|1984|p=21|sp=sí}}</ref> Асноўнымі з іх з'яўляюццаз’яўляюцца: <br />

Найбольш шырока прадстаўленымі жывёламі з'яўляюццаз’яўляюцца [[бізоны]]. Маецца 16 паліхромных выяў і адна намаляваная чорным, выкананыя ў розных памерах і позах з выкарыстаннем розных тэхнік. Адзінаццаць з іх стаяць, а іншыя ляжаць ці напаўляжаць, статычныя ці рухаюцца ў левы бок<ref name="GG1979-62-63">{{cite Harvard|García Guinea|1979|pp=62–63|sp=yes}}</ref>, памеры змяняюцца ад 1,4 да 1,80 метра. Некаторыя тэорыі пакідаюць магчымасць таго, што бізоны, намаляваныя ў спакоі на самай справе паказваюць пашкоджаных або мёртвых жывёл<ref name="CummingStev" />, але магчыма, што гэта толькі бізоны, якія качаюцца ў пылу<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|p=40|sp=yes}}</ref>.

Галерэя X завецца «Хвост каня» ({{lang-es|Cola de caballo}}. Гэта вузкі калідор каля двух метраў у шырыню, дзе знаходзяцца да дзевятнаццаці карцін і гравюр: зуброў, аленіх галоў, коней і буйной рагатай жывёлы. Некаторыя з іх проста эскізы і іншыя з'яўляюццаз’яўляюцца поўнымі, з памерамі ад 30 да 50 см<ref name="BrOb-desc" /><ref name="GG1979-69-72" />. Таксама тут знаходзяцца тэктыморфы<ref>{{cite Harvard|García Guinea|1975|pp=69–72|sp=sí}}</ref><ref>{{cite Harvard|Breuil|Obermaier|1984|pp=71, 73–75, 77, 103–108|sp=sí}}</ref>.

| 1 || [[Эдуард Лартэ|Лартэ]] і {{нп3|Генры Крысці|Крысці||Henry Christy}} (1865–18751865—1875)<br />{{нп3|Эдуард П'ет|П'ет|fr|Édouard Piette}} (1907)|| <Li>Значэнне: дэкаратыўнае і зробленае без спецыяльных мэтаў.<Li>Мастацтва, як арнамент для вашага жытла.

| 6 || {{нп3|Андрэ Леруа-Гуран|Леруа-Гуран|ru|Леруа-Гуран, Андре}} і {{нп3|Анета Ламінг-Амперэр|Ламінг-Амперэр|ru|Ламинг-Амперер, Аннетта}} (1962–711962-71; 1981)|| <Li>Значэнне: структураваная сістэма, якая паказвае ўзор сексуальнага характару ў супрацьстаянні, як адказ рэлігійнай матывацыі.<Li>Мастацтва як сведка этнічнай маркіроўкі тэрыторыі.<Li>Пячора як храм.

| 8 || {{нп3|Радрыга дэ Бальбін|Бальбін|es|Rodrigo de Balbín Behrmann}} і [[Хасэ Хаўер Алкалея|Алкалея]] (1999–20031999—2003) || <Li>Значэнне: сувязь сродкі выражэння, якія адлюстроўваюць ідэі і ідэалогію палеалітычнага чалавека, арганізацыі груп, іх эканамічную матывацыю або іх светапогляд і жыццё.<Li>Мастацтва паказвае адносіны паміж тагачасным чалавекам і прасторай, у якой ён рухаецца і дзейнічае.

| 9 || {{нп3|Дэвід Лбюіс-Уільямс|Льюіс-Уільямс||David Lewis-Williams}} і [[Томас Доўсан|Доўсан]] (1988–20021988—2002)<ref>{{cite Harvard|Lewis-Williams|2005|pp=128–132, 177–181, 275–290 y otras|sp=yes}}</ref>|| <Li>Значэнне: Наскальныя малюнкі і выявы на паверхні зямлі паказваюць уявы, атрыманыя ў стане трансу ці сноў наяве. Згодна з гэтай тэорыяй гэтыя змененыя станы маглі быць дасягнуты не толькі з дапамогай наркотыкаў, але і ад стомы, бяссонніцы, галадання, ізаляцыі і г. д. Людзі, якія маглі дасягнуць вышэйшага стану былі шаманамі. Гэтая тэорыя пацвярджаецца неўралагічнымі даследаваннямі, якія злучаюць знойдзеныя палеалітычныя малюнкі з некаторымі сучаснымі культурамі паляўнічых-збіральнікаў Афрыкі і Аўстраліі.<Li>Мастацтва стварае погляды і прадстаўляе заслону паміж «іншым светам» і нашым, які з погляду шаманскіх культур не больш рэальны за іншыя<ref>{{кніга|загаловак=Chamanismo en las cuevas paleolíticas |аўтар=Jean Clottes |дата=2003 |месца=Ponencia defendida ante el 40 Congreso de Filósofos Jóvenes (Sevilla 2003)}}</ref>

Дагістарычны чалавек не ўвасабляў калекцыю тых жывёл, якіх еў і якія былі яго звычайнай здабычай, хутчэй гэта быў {{нп3|бестыярый||ru|Бестиарий}}, аб чым сведчыць неадпаведнасць паміж малюнкамі і знойдзенымі рэшткамі харчовых адходаў{{#tag:ref|Напрыклад, у пячоры [[Пячора Ласко|Ласко]] амаль усе знойдзеныя сляды касцяной мукі ад аленяў, але гэта жывёла прадстаўлена толькі адной фігурай. Таксама трэба задацца пытаннем пра выкарыстанне тэмы палявання, паколькі ў некаторых пячорах выявы параненых жывёл практычна адсутнічаюць, як у Ласко і Альтаміры {{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|p=76}}|group="nb"}}. Што тычыцца Альтаміры, то свяцілішчам з'яўляеццаз’яўляецца Вялікая зала<ref>{{cite Harvard|Leroi-Gourhan|1983|pp=46–71, 76–78|sp=yes}}</ref>.

З 1910 года мэрыя горада {{нп3|Санцільяна-дэль-Мар||ru|Сантильяна-дель-Мар}} стварыла Савет па захаванні і абароне пячоры, дзейнасць якога прайшла праз розныя фазы: адкрыццё пячоры для публікі ў 1917 годзе, в тым ліку экскурсіі з гідам; у 1924 годзе Альтаміра была аб'яўленааб’яўлена {{нп3|Культурная цікавасць|гістарычным мастацкім помнікам|es|Bien de Interés Cultural}}, праз год быў прызначаны савет, каб палепшыць умовы захоўвання; 1940 стаў годам запуску Савета пячоры Альтаміра; у 1977 годзе яна была зачынена ўпершыню пасля вывучэння, але ў 1982 годзе наведванне было ўзноўлена на абмежаванай аснове, да 8500 наведвальнікаў у год; 1985 год стаў важным момантам міжнароднага прызнання, паколькі пячора была названа аб'ектамаб’ектам [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчыны]]; У 2001 годзе быў адкрыты Музей і створана рэпліка пячоры побач з арыгіналам, але дэбаты аб узнаўленні візітаў да арыгіналу гэта не прыпыніла і дасюль<ref>{{Cite web|title=Cueva de Altamira: Museo: Historia|url=http://www.cantabria.com/altamira/altamira.html|work=cantabria.com|access=2012-05-06}}</ref><ref>{{cite web |title=Cronología de las cuevas de Altamira |url=http://www.rtve.es/noticias/20100608/cronologia-cuevas-altamira/334756.shtml |format= |publisher=[[EFE]] |work=rtve.es |editorial= |access=2010-05-06}}</ref>.

Пячора Альтаміра была аб'яўленааб’яўлена [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчынай]] [[ЮНЕСКА]] ў [[1985]] годзе. Пазней, у 2008 годзе, ахова была пашырана да яшчэ 17 пячор з парэшткамі (з, верагодна, самымі лепшымі і добра захаванымі ўзорамі таго, што вядома як {{нп3|палеалітычнае пячорнае мастацтва Паўночнай Іспаніі||es|Arte rupestre paleolítico del norte de España}})<ref name="unesco310pre">{{Cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/310|title=Cave of Altamira and Paleolithic Cave Art of Northern Spain|access=6 мая 2012|autor=[[ЮНЕСКА]]|lang=en}}</ref>.

У 1917 годзе пячора была адкрыта для шырокай публікі, а ў 1924 годзе была аб'яўленааб’яўлена {{нп3|Нацыянальныя помнікі Іспаніі|Нацыянальным помнікам||National monuments of Spain}}<ref>{{cite Harvard|Coma-Cros, D. y Tello, A.|2006|p=109|sp=yes}}</ref>. З гэтага часу колькасць наведвальнікаў толькі павялічвалася, але ў 1960-я і 1970-я гады мноства візіцёраў стала пагражаць {{нп3|мікраклімат|мікраклімату|ru|Микроклимат}} пячоры і захаванню выяў, напрыклад, у 1973 гэты паказчык дасягнуў 174 000 наведвальнікаў<ref name="MoA-Historia">{{Cite web|author=Ministerio de Cultura|publisher=Ministerio de Cultura de España|place=España|title=Cueva de Altamira|url=http://museodealtamira.mcu.es/Informacion_Institucional/historia_museo.html|work=Museo de Altamira|access=25 кастрычніка 2012}}</ref>. Такім чынам, дыскусія пра тое, каб закрыць грамадскасці доступ у пячору, вялася нават у абмеркаваннях {{нп3|Кангрэс дэпутатаў, Іспанія|палаты прадстаўнікоў|ru|Конгресс депутатов (Испания)}}<ref>{{cite web|title= Pregunta: Cierre al público de las Cuevas de Altamira. Presentada por don Manuel Fraga Iribarne |author=Fraga Iribarne, Manuel Fraga|publication= Boletín oficial de la Cortes Generales. Congreso de los Diputados |url= http://www.congreso.es/public_oficiales/L1/CONG/BOCG/F/F_1804-I.PDF |access= 25 ліпеня 2011 |format= PDF}}</ref><ref>{{cite web|title= Contestación: Cierre al público de las Cuevas de Altamira. Presentada por don Manuel Fraga Iribarne |author=Cabanillas Gailas, Pío|publication= Boletín oficial de la Cortes Generales. {{нп3|Кангрэс дэпутатаў, Іспанія|Congreso de los Diputados|ru|Конгресс депутатов (Испания)}} |url= http://www.congreso.es/public_oficiales/L1/CONG/BOCG/F/F_1804-II.PDF |access= 25 ліпеня 2011 |format= PDF}}</ref>. У 1977 годзе пячора была зачыненая для публікі, а ў 1982 годзе, нарэшце, доступ быў часткова адкрыты для абмежаванага ліку наведвальнікаў у дзень, які цяпер не перавышае 8500 у год<ref name="MoA-Historia" />.

З-за вялікай колькасці жадаючых ўбачыць пячору паўстала пытанне аб неабходнасці пабудовы рэплікі. Пачынаючы з 2001 года, разам з пячорай працуе {{нп3|Нацыянальны музей і даследчы цэнтр Альтаміра||es|Museo Nacional y Centro de Investigación de Altamira}}, створаны па праекце архітэктара {{нп3|Хуан Навара Бальдэвег|Хуана Навара Бальдэвега||Juan Navarro Baldeweg}}<ref>{{cite Harvard|Lasheras|de las Heras|Montes|Rasines|2002|pp=24–25|sp=yes}}</ref>. У яго інтэр'ерыінтэр’еры, званым {{нп3|Неапячора||es|Neocueva}} Альтаміра, зроблена рэпрадукцыя, максімальна набліжаны да арыгіналу, які існаваў каля 15 000 гадоў таму. Тут можна ўбачыць копіі знакамітыя карцін столі Вялікай залы, зробленыя {{нп3|Педра Альберта Саўра Рамас|Педра Саўра|es|Pedro Alberto Saura Ramos}} і {{нп3|Мацільда Мусквіс Перэс-Сеаане|Мацільдай Мусквіс|es|Matilde Múzquiz Pérez-Seoane}}, адпаведна прафесарам фатаграфіі і прафесарам малявання {{нп3|Факультэт вытанчаных мастацтваў|факультэта вытанчаных мастацтваў|es|Facultad de Bellas Artes (Universidad Complutense de Madrid)}} [[Мадрыдскі ўніверсітэт|Мадрыдскага ўніверсітэта]]. Гэтая рэпрадукцыя выкарыстоўвае тэхнікі малявання, жывапісу і гравюры, падобныя тым, якімі карысталіся палеалітычныя мастакі, а копія была настолькі вялікай, што пры вывучэнні па іх арыгіналаў былі адкрыты новыя малюнкі і гравюры<ref name="ReferenceB"/>.

У 2002 годзе пячора была зачыненая для публікі ў чаканні даследаванняў, як на яе ўплывае эксплуатацыя. У першым дзесяцігоддзі 21 стагоддзя вялося шырокае абмеркаванне аб мэтазгоднасці адкрыцця пячоры для публікі. {{нп3|Міністэрства культуры Іспаніі, 2004–2011|Міністэрства культуры|es|Ministerio de Cultura (2004–2011)}} замовіла даследаванне аб стане карцін і мэтазгоднасці стварэння плану наведванняў для шырокай грамадскасці ў 2010 годзе. У чэрвені таго ж года з'явілісяз’явіліся паведамленні, што Савет пячоры Альтаміра пацвердзіў яе адкрыццё, нават калі {{нп3|Іспанскі Нацыянальны навукова-даследчы савет|||Spanish National Research Council}} зробіць адваротныя вывады<ref>{{cite web|title=El Patronato de Altamira decide la reapertura controlada de la cueva, que no será firme hasta finales de año |url=http://www.20minutos.es/noticia/730944 |access=25 красавіка 2012 |format=HTML |work=20minutos.es |publisher=EuropaPress}}</ref><ref>{{cite web |title=El Patronato de Altamira traslada a un grupo internacional la decisión sobre la reapertura de la cueva original |url=http://noticias.lainformacion.com/espana/el-patronato-de-altamira-traslada-a-un-grupo-internacional-la-decision-sobre-la-reapertura-de-la-cueva-original_ZIbvDDTRXWjKsHKoMXfF55/ |work=lainformacion.com |access=25 красавіка 2012 |format=HTML |publisher=EuropaPress}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.rtve.es/alacarta/videos/programa/despues-ocho-anos-cerrada-publico-cueva-altamira-volvera-recibir-visitas/793743/ |format= vídeo ''streaming'' |title= Después de ocho años cerrada al público, la cueva de Altamira volverá a recibir visitas |access=25 красавіка 2012 |work= [[RTVE]]}}</ref>. Аднак адкрыццё не адбылося, а ў жніўні 2012 года было абвешчана, што даследаванне аб уплыве візітаў будзе працягвацца, у той час як у тым жа даследаванні былі абмежаваныя і спецыяльныя дазволы<ref>{{cite web |url=http://museodealtamira.mcu.es/web/docs/Comunicado_MECD.pdf |format=PDF |author=Patronato del Museo Nacional y Centro de Investigación de Altamira |title=Nota de prensa: Aprobado el Programa de Investigación para la Conservación Preventiva y Régimen de Acceso de la Cueva de Altamira |cite=Las conclusiones del programa determinarán el régimen de acceso a la cueva, condicionado a ofrecer una garantía de sostenibilidad, conservación, preservación y continuidad. |editor=Ministerio de Educación, Cultura y Deporte |date=22 студзеня 2013}}</ref><ref>{{cite web |title=Prepara la visita: Visita a la cueva de Altamira |url=http://museodealtamira.mcu.es/PreparaLaVisita/visitaLaCueva.html |work={{нп3|Нацыянальны музей і даследчы цэнтр Альтаміра|Museo de Altamira|es|Museo Nacional y Centro de Investigación de Altamira}} |access=22 студзеня 2013 |place=Santillana del Mar (Cantabria)}}</ref>.