Комант: Розніца паміж версіямі

{{вызнч|1='''Комант}},''' або {{вызн2|1='''Скоманд}}''', {{вызн2|1='''Скаламенд}}''' ({{lang-de|Skumand}}, {{lang-lt|*Komantas, *Skomantas}}; ~[[1225]] — кан. 13 ст.), князь судаўскі, кіраўнік супраціўлення судаваў і іншых прусаў агрэссіі [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]] ў [[1277]]–[[1283]] гадах.

У [[1273]], а пасля ў [[1278]] Комант начале судаваўскагасудаўскага войска пры падтрымцы войска [[ВКЛ]] спусташыў Кульмскую зямлю ва ўладаннях Тэўтонскага ордэна, ваяваў каля гарадоў Кульма і Торуня, замкаў Вельсайс, Граўдэнц, Зантыр, Клемент, Ліпу, Марыенвердэр, Пловіст, Рэдзін, Турніц і Хрыстбург. У 1280 г. немцы спалілі рэзідэндыю Команта, у адказ ён уварваўся і парабаваў [[Самбія|Самбію]] дзе ўзяў у палон [[Людвіг фон Лібенцэль|Людвіга фон Лібенцэля]], але праз нейкі час вызваліў яго. Тымчасова, недзе да [[1281]], Комант з Судавіі, пазбягаючы ціску з боку Ордэна, перасяліўся на [[Русь]] — у тую яе частку што належала [[ВКЛ]], хутчэй за ўсё ў [[Гародня|Гародню]]. Некаторыя даследчыкі сцвярджаюць, што у часы кіравання [[Трайдзень|Трайдзеня]], Комант быў другім чалавекам у ВКЛ пасля вялікага князя. Магчыма, што ў хуткім часе пасля свайго пераезду ў ВКЛ ён мог быць перведзены ў заходнюю [[Жамойць]], — так дазваляе думаць назва вескі Скаманты ({{lang-lt|Skomantų}}) і вялізнае замчышча побач, выдатна ўмацаванае ў [[13 ст.]], якое размешчана непадалёк ад колішняга [[Замак Гедзіміна|замка Гедзіміна]].

У [[1282]] або [[1283]] Комант, магчыма незадаволены сваім статусам у ВКЛ пасля смерці Трайдзеня (1282), перабег да крыжакоў, быў імі ахрышчаны і некаторы час жыў у замку [[замак Балга|замку Балга]]. У [[1284]] г. Комант быў правадніком і начальнікам прускага атраду ў складзе нямецкага войска падчас [[крыжацкі паход на Гродна, 1284|паходу на Гародню]], а вясной [[1285]] ён атрымаў невялікі надзел зямлі ў [[Натангія|Натангіі]] і разам з трыма сынамі пасяліўся ў тамтэйшай весцы Сцігены ({{lang-de|Steegen}}, {{lang-pl|Stegny}}, [[Пруская мова|прус.]]: ''*Stigeni''; ад [[Пруская мова|прус.]]: ''stīgē'' –— адрына; цяпер Эльбінгскі павет Польшчы). Там ён у хуткім часе і памер. Верагодна, што ў хуткім часехутка пасля 1285 г. (можа ў [[1289]]) нехта з пражываючых у Стыгенах сыноў Команта мог вярнуцца ў ВКЛ.

Некаторыя гісторыкі, напрыклад, працуючы ў Літвенапр. брытанец [[Стывен Роўвел]], атаясаліваеякі працуе ў Літве атаясняе Камонта зса згаданым у [["«Задоншчына"»|"«Задоншчыне"»]], аповесці кан. [[14 ст.]], бацькам ці цесцем [[Гедзімін]]а {{вызн2|1=Скаламендам}}. Паводле "«Задоншчыны"», удзельнікі [[Кулікоўская бітва|Кулікоўскай бітвы]] ([[1380]]) [[Андрэй Альгердавіч|Андрэй]] і [[Дзмітрый Альгердавіч|Дзмітрый]] Альгердавічы называюць сябе праўнукамі Скаламендавымі ''«Брате Дмитрей, сами есмя собе два браты, сынове Олгордовы, а внуки есмя Едимантовы, а правнуки есми Сколомендовы»''. Польскі гісторык [[Ежы Ахманьскі]] мяркуе, што слова "праўнукі" трэба зарумець ў больш шырокім сэнсе — "нашчадкі", і лічыць Команта дзедам Гедзіміна. Літоўскі гісторык [[Томас Баранаўскас]] не згаджаецца з такойгэтай інтэрпрэтацыяй і кажалічыць, што Альгердавічы дакладна і паслядоўна называюць спярша свайго бацьку Альгерда, пасля — дзеда Гедзіміна, і натуральна прадзеда — Скаламенда, таму ўу такім кантэксце пераскок праз адну прыступку дынастыі надуманы Е. Ахманьскім. Такім чынам, Комант, калі ён тоесны Скаламенду, з'яўляецца або бацькам, або цесцямцесцем Гедзімінам і другое больш слушна зыходзячы з іншых вядомых крыніц.

|* Охманьски Е. Гедеминовичи – «правнуки Сколомендовы» // Польша и Русь: Черты общности и своеобразия в историческом развитии Руси и Польши XII—XIV вв. М., 1974. С. 358—364.

|* Ochmański J. Gedyminowicze – «prawnuki Skolomendowy» // Ars historica. Poznań, 1976. S. 252-258.

|* Ochmański J. Gedyminowicze – «prawnuki Skolomendowy» // Ochmański J. Dawna Litwa. Studia historyczne. Olsztyn, 1986. S. 358—364.

|* Rowell S.C., Iš viduramžių ūkų kylanti Lietuva, V., 2001.

|* Шпилевский П.М. Путешествие по Полесью и белорускому краю, Минск, 1992, c. 40.

|* [http://viduramziu.lietuvos.net/gediminas.htm Baranauskas T. Gedimino kilmė // Voruta №44(278), 1996.11.23]

|* William L. Urban. The Prussian Crusade, 2nd, Chicago, Illinois: Lithuanian Research and Studies Center, 315, 342, 366. ISBN 0-929700-28-7.