Вікіпедыя

Мацей Стрыйкоўскі: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др -картка
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
{{Пісьменнік}}
'''Мацей Стрыйкоўскі''' ({{lang-pl|Maciej Stryjkowski}}; {{ДН|||1547}}, {{МН|[[Стрыкаў||}}]], [[Мазовія]] — {{ДС|||1593}}) — польскі гісторык, паэт і пісьменнік і дыпламат, каталіцкі святар.
 
== Біяграфія ==
Паходзіў са шляхецкага роду. У 1561 годзе скончыў прыхадскую школу ў [[Бжэзіны|Бжэзінах]]. У 1567—1570 гадах вучыўся ў Кракаўскай акадэміі. Большую частку жыцця правёў у [[ВКЛВялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]]. Служыў у вялікалітоўскім войску, магчыма, удзельнічаў ва ўзяцці [[Ульскі замак|Улы]] (жнівень 1568) і абароне [[Віцебск]]а (верасень 1568). У 1572—1574 гадах служыў у віцебскім гарнізоне пад начальствам [[Аляксандр Гваньіні|Аляксандра Гваньіні]], у гэты час пачаў працу над гісторыяй ВКЛВялікага Княства Літоўскага. Пад канец службы здзейсніў падарожжа па [[Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіне]]. У 1574 годзе прыняў пасвячэнне на капелана. У 1574—1575 годзегадах быў у складзе пасольства А. Тарноўскага ў [[Асманская імперыя|Асманскую імперыю]]. У 1576—1578 гадах жыў пры [[двор сюзерэна|двары]] [[Алелькавічы|Алелькавічаў]] у [[Капыль|Капылі]] і [[Слуцк]]у. У 1579 года з пратэкцыі [[Мельхіёр Гедройц|Мельхіёра Гедройца]] стаў канонікам Жамойцкім (у [[Варняй|Медніках]]) і пробашчам у [[Юрбаркас|Юрбарку]]. Найбольш вядомая праца — ''Хроніка Польская, Літоўская, Жамойцкая і ўсёй Русі'' (1582).
 
== Творчасць ==
Радок 10:
У 1578 годзе ў [[Кракаў|Кракаве]] выйшла праца [[Аляксандр Гваньіні|Аляксандра Гваньіні]] «Хроніка Еўрапейскай Сарматыі». Мацей Стрыйкоўскі абвінаваціў Гваньіні — свайго колішняга камандзіра — у плагіяце. Сучасныя спецыялісты не падтрымліваюць гэтае абвінавачванне. Сапраўды, Гваньіні шмат запазычыў у Стрыйкоўскага, у яго творы сустракаецца вялікая колькасць цытат. Аднак у тыя часы цытаванне папярэднікаў было нормай, а «Хроніка…» змяшчала таксама ўласныя напрацоўкі Гваньіні.
[[Файл:Тытульны аркуш Хронікі польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсяе Русі.jpg|thumb|Тытульны аркуш «[[Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсяе Русі|Хронікі польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсяе Русі]]». [[Каралявец]]. 1582. ]]
Працай жыцця Мацея Стрыйкоўскага стала «[[Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсёй Русі]]», выдадзеная ў 1582 годзе. Аўтар грунтаваўся як на вядомыявядомых, так і страчаныястрачаных да цяперашняга часу летапісы, выкарыстоўваў дакументы з архіваў сваіх апекуноў — магнатаў [[Род ХадкевічаўХадкевічы|Хадкевічаў]], [[Род АлелькавічаўАлелькавічы|Алелькавічаў]]. Стрыйкоўскі імкнуўся аб’яднаць два гістарычныя міфы шляхты Рэчы Паспалітай — польскі «сармацкі» (пра паходжанне шляхты ад сарматаў) і літоўскі «рымскі» (пра прыбыццё жамойцкай шляхты з Рыма). Сумяшчэнне адбылося наступным чынам, на думку аўтара, група шляхты, якая прыбыла з Рыма, сустрэлася з мясцовым сармацкім насельніцтвам і была ім асімілявана.
 
Мацей Стрыйкоўскі напісаў першую надрукаваную хроніку Вялікага Княства Літоўскага і стаў першым гістарыёграфам Вялікага Княства Літоўскага. Працяглы час яго не лічылі вартым даверу аўтарам. Зараз яго творы прызнаны сур’ёзнымі і важнымі гістарычнымі крыніцамі, а сам ён — сапраўдным храністам, прадаўжальнікам працы летапісцаў.
 
== Бібліяграфія ==
* Goniec cnoty (Кракаў, 1574) — генеалагічная паэма, прысвечаная ўладарам Кароны і Княства;
* O początkach… sprawach rycerskiego sławnego narodu litewskiego (1577, засталася ў рукапісе; выд. 1978) — вялікая эпічная паэма, апісвае гісторыю Княства, у значнай частцы тоесная [[Хроніка Быхаўца|Хроніцы Быхаўца]];
* Sarmatiae Europeae descriptio (1578) — спачатку выдана пад імем [[Аляксандр Гваньіні|Аляксандра Гваньіні]], начальніка Стрыйкоўскага, які даводзіў сваесваё аўтарства праз суд;
* Kronika Polska, Litewska, Żmudzka i wszystkiej Rusi (Кёнігсберг, 1582; выд. 3, 1846) — хроніка, апісвае падзеі ў Кароне і Княстве да 1581, аздоблена вершаванымі ўстаўкамі ўласнага аўтарства па польскай мове, у асноўным кампіляцыя хронік [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]], [[Мацей Мехавіта|Мацея Мехавіты]] і інш.
 
Радок 24:
== Літаратура ==
* ''Wojtkowiak, Z.'' Maciej Stryjkowski — dziejopis Wielkiego Księstwa Litewskiego. — Poznań, 1990. (польск.)
* {{Крыніцы/ЭВКЛ|том=2|артыкул=Стрыйкоўскі Мацей|старонкі=638|аўтар=[[Альбіна Аляксандраўна Семянчук|Семянчук А.]]}}
* ''Семянчук А.'' Мацей Стрыйкоўскі // Вялікае Княства Літоўскае. У 3 т. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 638. — 788 с.: іл. с. — ISBN 985-11-0378-0
 
== Спасылкі ==
* [http://prajdzisvet.org/texts/poetry/2981.html Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсёй Русі (урыўкі)]
* [http://prajdzisvet.org/texts/poetry/2980.html Пра пачатак, паходжанне, адвагу, рыцарскія і дамовыя дзеі слаўнага народу літоўскага, жамойцкага і рускага (урыўкі)]
* [http://adverbum.org/macej-stryjkouski Мацей Стрыйкоўскі — першы гістарыёграф ВКЛ. Фільм "«Гісторыя пад знакам «Пагоні„Пагоні“»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305011311/http://adverbum.org/macej-stryjkouski |date=5 сакавіка 2016 }} — adverbum.org
 
{{Бібліяінфармацыя}}
{{DEFAULTSORT:Стрыйкоўскі Мацей}}▼
 
▲{{DEFAULTSORT:Стрыйкоўскі Мацей}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Лодзьскім ваяводстве]]
[[Катэгорыя:Гісторыкі Польшчы]]
[[Катэгорыя:Паэты Вялікага Княства Літоўскага]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Мацей_Стрыйкоўскі"