Брчко (акруга): Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.6
Няма тлумачэння праўкі
Радок 57:
}}
{{Значэнні}}
'''Акруга Брчко''' — [[дэ-факта]] вобласць пад міжнародным кіраваннем вакол горада Брчко на паўночным усходзе [[Боснія і Герцагавіна|Босніі і Герцагавіны]]. Плошча акругі — 493 км². Колькасць насельніцтва па перапісу 2013 — 93.028 чалавек<ref name="Popis">[http://www.bhas.ba/obavjestenja/Preliminarni_rezultati_bos.pdf Popis stanovništva, domaćinstava istanova u Bosni iHercegovini 2013 — PRELIMINARNI REZULTATI] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131113142953/http://www.bhas.ba/obavjestenja/Preliminarni_rezultati_bos.pdf |date=13 лістапада 2013 }}</ref>. З іх каля 40 % [[сербы]], 39 % — [[баснійцы]] і 20 % — [[харваты]]. Па перапісу 1991 — 87.627 чалавек, у тым ліку 38.617 чалавек — баснійцы (44,06 %), 22.252 чалавек — харваты (25,39 %), 18.128 чалавек — сербы (20,68 %), 5.731 чалавек — югаславы (6,54 %), 2.899 чалавек — астатнія і невядомыя (3,30 %). Дэ-юрэ акруга з'яўляецца часткай як Рэспублікі Сербскай, так і Федэрацыі Босніі і Герцагавіны, аднак апошнімі не кантралюецца. Акруга мае плошчу 208 км² з агульнай колькасцю насельніцтва прыкладна 87 332 жыхароў (ацэнка 2007 г.). Яе сталіца - горад [[Брчко]], з каля 31 500 жыхароў (ацэнка 2007 г.).
 
== Гісторыя ==
Раён Брчка быў заснаваны пасля арбітражнага працэсу, праведзенага Высокім прадстаўніком [[ААН]] па Босніі і Герцагавіне. Аднак у Дэйтанскіх мірных пагадненнях гэты працэс мог вырашаць толькі арбітраж у спрэчцы наконт лініі мяжы паміж суб'ектамі (мяжа). Акруга Брчка была ўтворана ўсёй тэрыторыяй былога муніцыпалітэта Брчка, з якой 48% (уключаючы горад Брчко) знаходзілася ў Рэспубліцы Сербскай, а 52% — у Федэрацыі Босніі і Герцагавіны. Пасля вайны [[Еўрапейскі саюз]] захаваў дыпламатычную прысутнасць для падтрымання міру ў рэгіёне.
 
У 2006 годзе ў адпаведнасці з загадам маніторынгавай місіі ААН было адменена ўсё «заканадаўства суб'ектаў у раёне Брчка і на лініі мяжы». Рэзалюцыя, вынесеная кіраўніком Брчко Сьюзан Джонсан, адмяняе ўсе законы аб федэральных утварэннях Босніі і Герцагавіны ў акрузе, а таксама выдаляе лінію мяжы. Рашэнне робіць законы Акругі і законы дзяржавы Боснія і Герцагавіна (у тым ліку законы Сацыялістычнай Рэспублікі Боснія і Герцагавіна) асноўнымі прававымі прынцыпамі ў Акрузе.
 
Брчко было адзіным элементам Дэйтанскага мірнага пагаднення, які не быў дапрацаваны. Арбітражнае пагадненне было завершана ў красавіку 1996 г., у выніку чаго была створана ''"акруга", як згадвалася вышэй, якой будзе кіраваць міжнароднае прадстаўніцтва ў асобе амбасадара, прызначанага місіяй [[Арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтву у Еўропе|АБСЕ]].
 
Першы прадстаўнік АБСЕ ў акрузе Брчка прыбыў у чэрвені 1996 года. Да гэтай даты [[Арганізацыя па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе|Арганізацыя па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе (АБСЕ)]] мела сціплае прадстаўніцтва, якім першапачаткова кіраваў Рэндольф Хэмптан. Тым часам, перш чым раён Брчка мог быць прадстаўлены ў адпаведнасці з пагадненнямі пасля арбітражу, былі праведзены мясцовыя выбары і прадастаўлены пакеты гуманітарнай дапамогі пры супрацоўніцтве агенцтваў [[USAID]] і [[:en: Генеральны дырэктарат ECHO Еўрапейская грамадзянская абарона і аперацыі па аказанні гуманітарнай дапамогі. Раён быў вядомы як цэнтр розных міжнародных праграм па рэканструкцыі Босніі і Герцагавіны, усе яны праводзіліся ў асноўным замежнымі ўрадамі, у прыватнасці ЗША.<ref>Гісторыя раёна Брчка з часоў вайны Боснія]] у 1995 г., гл. Матэа Парокія, Вольны горад на Балканах: Адбудова падзеленага грамадства ў Босніі
 
Першапачаткова тэрыторыя знаходзілася пад кіраваннем міжнароднай супольнасці. Раён Брчко быў афіцыйна створаны 8 сакавіка 2000 года, пасля таго як стала ясна, што абодва суб'екты не могуць вырашыць, якую тэрыторыю аддаць кожнаму з бакоў. Урад складаецца з роўных частак трох этнічных груп. У дадатак да ўласнай адміністрацыі, рэгіён атрымлівае сваю пошту, падатковае і паліцэйскае заканадаўства.
 
Да жніўня 2012 года выбарным чыноўнікам на месцах дапамагаў міжнародны наглядальнік. Наглядчык надзяляўся шырокімі паўнамоцтвамі, у тым ліку правам абвяшчаць абавязковыя для выканання рашэнні. Ён адказвае за садзейнічанне вяртанню бежанцаў, прасоўванне дэмакратычнага і шматэтнічнага ўрада і аднаўленне эканомікі. АБСЕ і EUFOR захавалі сваю прысутнасць у раёне пасля прыпынення нагляду, а дэлегацыя Еўрапейскага саюза стварыла семінар у Брчко. Мандат Вярхоўнага прадстаўніка застаецца нязменным.
 
==Статут у Федэрацыі==
 
Акруга Брчка, хоць тэарэтычна знаходзіцца пад кіраваннем абодвух суб'ектаў баснійскай федэрацыі, на практыцы з'яўляецца трэцім суб'ектам [[Рэспубліка Боснія і Герцагавіна]], які мае тыя ж правы, што і Сербская Рэспубліка Боснія і Федэрацыя Босніі і Герцагавіны.
 
Брчко знаходзіцца пад непасрэдным кіраваннем Федэрацыі, але раён разглядаецца як свабодная тэрыторыя, гэта значыць пад кіраваннем абодвух суб'ектаў федэрацыі, або нават як агульная тэрыторыя паміж імі ў форме [[кандамініюм (міжнароднае права)| кандамініюм]] .
 
==Межы==
 
Брчка мяжуе на поўдні і паўночным захадзе з [[Федэрацыяй Босніі і Герцагавіны]], на ўсходзе і захадзе з [[Рэспублікай Сербіяй|Сербскай Рэспублікай Боснія]], на поўначы з [[Рэспублікай Харватыя]] і на паўночны ўсход з [[Рэспубліка Сербія]].
 
== Насельніцтва ==
[[File:Brcko02.png|thumb|геаадміністрацыйная карта раёна Брчко.]]
[[File:Brcko 1995 2000.svg|thumb|Межы Дэйтана да ўтварэння акругі Брчка]]
;1971 год
: Насельніцтва складала 74&nbsp;771 жыхара, размеркаваныя наступным чынам:
 
* [[Баснійскі]] - 30&nbsp;181 (40,36%)
* [[Баснійскія харваты|харваты]] - 24&nbsp;925 (33,33%)
* [[баснійскія сербы|сербы]] - 1086 (1,45%)
* [[Югаславія]]s 5 %
* Іншыя - 870 (1,18%)
 
;1991 год
: Перад вайной у муніцыпалітэце Брчка пражывала 87&nbsp;332 жыхары, у тым ліку:
 
* [[Баснійцы]] - 45 %
* [[Баснійскія харваты|харваты]] - 25 %
* [[баснійскія сербы|сербы]] - 21 %
* [[Югаславія]]s 6 %
* Іншыя - 3%
 
;1997 год
: Насельніцтва тэрыторыі раёна складае 33 623 жыхары, у тым ліку:
 
* [[Баснійскі]] - 10&nbsp;569 (31,39%)
* [[Баснійскія харвацкія|харваты]] - 2650 (7,81%)
* [[басьнійскія сэрбы|сэрбы]] — 18&nbsp;193 (52,09%)
* [[Югаславія]]s 5 %
* Іншыя - 0,4%
 
Афіцыйны перапіс насельніцтва не праводзіўся з 1991 года, таму некаторыя дадзеныя, прадстаўленыя тут, з'яўляюцца толькі прыблізнымі.
 
;2006 год
: Колькасьць насельніцтва раёну складала 78&nbsp;863 чалавекі, якія разьмяркоўваліся наступным чынам:
 
* [[басняк]] - 32&nbsp;332 (43,95%)
* [[Баснійскія харвацкія|харваты]] - 7919 (11,50%)
* [[басьнійскія сэрбы|сэрбы]] — 38&nbsp;618 (46,55%)
 
;перапіс 1961г
<gallery>
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1961.gif|Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1961 г.
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1961_2.png|Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1961 г.
File:Brcko_-_Udeo_Muslimana_po_naseljima_1961.png|Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1961 г.
File:Brcko_-_Udeo_Hrvata_po_naseljima_1961.png|Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1961 г.
File:Brcko_-_Udeo_Srba_po_naseljima_1961.png|Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1961 г.
</gallery>
 
;перапіс 1971г
<gallery>
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1971.gif|Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1971 г.
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1971_2.png|Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1971 г.
File:Brcko_-_Udeo_Muslimana_po_naseljima_1971.png|Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1971 г.
File:Brcko_-_Udeo_Hrvata_po_naseljima_1971.png|Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1971 г.
File:Brcko_-_Udeo_Srba_po_naseljima_1971.png|Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1971 г.
</gallery>
 
;перапіс 1981г
<gallery>
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1981.gif|Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1981 г.
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1981_2.png|Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1981 г.
File:Brcko_-_Udeo_Muslimana_po_naseljima_1981.png|Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1981 г.
File:Brcko_-_Udeo_Hrvata_po_naseljima_1981.png|Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1981 г.
File:Brcko_-_Udeo_Srba_po_naseljima_1981.png|Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1981 г.
</gallery>
 
 
;перапіс 1991г
<gallery>
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1991.gif|Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1991 г.
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_1991_2.png|Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1991 г.
File:Brcko_-_Udeo_Muslimana_po_naseljima_1991.png|Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1991 г.
File:Brcko_-_Udeo_Hrvata_po_naseljima_1991.png|Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1991 г.
File:Brcko_-_Udeo_Srba_po_naseljima_1991.png|Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1991 г.
</gallery>
 
;перапіс 2013г
<gallery>
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_2013_1.gif|Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 2013 г.
File:Brcko_-_Etnicki_sastav_po_naseljima_2013_2.gif|Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 2013 г.
File:Brcko_-_Udeo_Bosnjaka_po_naseljima_2013.gif|Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 2013
File:Brcko_-_Udeo_Hrvata_po_naseljima_2013.gif|Прапорцыя харватаў у Брчко па населеных пунктах 2013
File:Brcko_-_Udeo_Srba_po_naseljima_2013.gif|Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 2013
</gallery>
 
== Месцы ==
Акруга Брчка мае 59 населеных пунктаў:
{{слупкі|нумар=5|
* [[Абрэзка (Brčko)|Абрэзка]]
* [[Бочэ (Брчко)|Бочэ]]
* [[Бадэрыста]]
* [[Брчко]]
* [[Брэзік (Брчко)|Брэзік]]
* [[Брэзава Поле (Брчко)|Брэзава Поле]]
* [[Пячатка Бразава Поля]]
* [[Брка (Брчко)|Брка]]
* [[Брод (Брчко)|Брод]]
* [[Букавац (Брчко)|Букавац]]
* [[Буквік Дондзі]]
* [[Буквік Горні]]
* [[Бузэкара]]
* [[Цэрык (Брчко)|Цэрык]]
* [[Чаджавац (Брчко)|Чаджавац]]
* [[Кандэ]]
* [[Часэта]]
* [[Доньі Рахіч]]
* [[Доньі Зовік (Брчко)|Доньі Зовік]]
* [[Дубраве (Брчко)|Дубраве]]
* [[Дубравіца Донье]]
* [[Дубравіцы Горне]]
* [[Гаевы (Брчко)|Гаевы]]
* [[Горыца (Брчко)|Горыца]]
* [[Горні Рахіч]]
* [[Горні Завік (Брчко)|Горні Завік]]
* [[Грбавіца (Брчко)|Грбавіца]]
* [[Грэдыцэ (Брчко)|Грэдыцэ]]
*[[Ісламавац]]
* [[Крбета]]
* [[Крэпшыч]]
* [[Ланішта]]
* [[Лукавац (Брчко)|Лукавац]]
* [[Маоча (Брчко)|Маоча]]
* [[Маркавіч Поле]]
* [[Ограденовац]]
* [[Амербегавача]]
* [[Паланка (Брчко)|Паланка]]
* [[Папулярны васьміног]]
* [[Патачары]]
* [[Рашляні]]
* [[Ражлева]]
* [[Рэпіна Брда]]
* [[Сандзічы]]
* [[Скакава Доня]]
* [[Скакава Горня]]
* [[Сліепчавічы]]
* [[Станові (Брчко)|Станові]]
* [[Шаторовичи (Брчко)|Шаторовичи]]
* [[Штрэпцы]]
* [[Трнячы (Брчко)|Трнячы]]
* [[Вуліца]]
* [[Уловіч]]
* [[Вітанавічы Доні]]
* [[Вітанавічы Горнія]]
* [[Вуцылавац]]
* [[Вуічычы]]
* [[Вукшыч Доні]]
* [[Вукшыч Горні]]
 
== Урад і палітыка ==
У Скупшчыне раёна Брчка 29 месцаў. Месцы для кожнай партыі размяркоўваюцца наступным чынам:
 
* 6 месцаў ад [[Дэмакратычнай партыі Сербіі]]
* 5 месцаў ад [[Сацыял-дэмакратычнай партыі Босніі і Герцагавіны|Сацыял-дэмакратычнай партыі]]
* 4 месцы ад [[Партыі дэмакратычнага дзеяння Босніі і Герцагавіны|Партыі дэмакратычнага дзеяння]]
* 3 месцы ў [[Харвацкі дэмакратычны саюз Босніі і Герцагавіны|Харвацкі дэмакратычны саюз]]
* 3 месцы ад [[Партыі Босніі і Герцагавіны]]
* 2 месцы ў [[Альянс незалежных сацыял-дэмакратаў Босніі і Герцагавіны|Альянс незалежных сацыял-дэмакратаў]]
* 2 месцы ад [[Харвацкай сялянскай партыі Босніі і Герцагавіны|Харвацкай сялянскай партыі]]
* 2 месцы ад [[Сацыялістычнай партыі Рэспублікі Сербскай]]
* 1 месца ад [[Дэмакратычнай партыі Босніі і Герцагавіны|Дэмакратычнай партыі]]
* 1 вакансія незалежнага кандыдата
 
Па нацыянальнасці:
* 13 [[Баснійскі мусульманін|Баснійскі]]
* 11 [[баснійскія сербы|сербы]]
* 5 [[баснійска-харвацкая|харвацкая]]
 
== Наглядчыкі ==
Для акругі Брчко быў прызначаны «міжнародны наглядчык». Ён таксама з'яўляецца намеснікам [[Вярхоўнага прадстаўніка па Босніі і Герцагавіне|Высокага прадстаўніка]]. Гэтая пасада была прыпыненая ў 2012 г. Гэтую пасаду займалі наступныя «кантралёры»:
# {{сцяг|ЗША}} [[Роберт Уільям Фарранд]], [[7 сакавіка]] [[1997]] - [[2 чэрвеня]] [[2000]]
# {{сцяг|ЗША}} [[Гэры Л. Мэцьюз]], [[2 чэрвеня]] [[2000]] - [[14 сакавіка]] [[2001]]
# {{сцяг|GER}} [[Герхард Сонтхайм]], [[14 сакавіка]] [[2001]] - [[20 красавіка]] [[2001]] (прамежкавы)
# {{сцяг|ЗША}} [[Генры Лі Кларк]], [[20 красавіка]] [[2001]] - [[1 кастрычніка]] [[2003]]
# {{сцяг|GER}} [[Герхард Сонтхайм]], [[1 кастрычніка]] [[2003]] - [[16 студзеня]] [[2004]] (прамежкавы)
# {{сцяг|ЗША}} [[Сьюзан Рокуэл Джонсан]], [[16 студзеня]] [[2004]] - [[1 кастрычніка]] [[2006]]
# {{сцяг|ЗША}} [[Рафі Грэгарыян]], [[1 кастрычніка]] [[2006]] - [[2 жніўня]] [[2010]]
# {{сцяг|GER}} [[Герхард Сонтхайм]], [[2 жніўня]] [[2010]] - [[22 верасня]] [[2010]] (прамежкавы)
# {{сцяг|ЗША}} [[Радэрык Мур]], [[22 верасня]] [[2010]] - ?
 
== Мэры ==
Ва ўладзе ў павеце былі наступныя старасты:
# [[Міодраг Паіч]] (серб.) [[1993]] - [[13 лістапада]] [[1997]]
# [[Борка Рэльіч]] (серб.) [[13 лістапада]] [[1997]] - [[15 красавіка]] [[1999]]
# [[Сініша Кісіч]] (сербская) [[15 красавіка]] [[1999]] - [[12 лістапада]] [[2003]]
# [[Іван Крндэль]] (харвацкая) [[12 лістапада]] [[2003]] - [[3 снежня]] [[2003]]
# [[Бранка Дамянац]] (сербская) [[3 снежня]] [[2003]] - [[8 снежня]] [[2004]]
# [[Мірсад Джапо]] (басняк) [[8 снежня]] [[2004]] - [[12 лютага]] [[2009]]
# [[Драган Паіч]] (серб.) [[12 лютага]] [[2009]] - ?
 
== Выключныя людзі ==
* [[Edo Maaika]]&nbsp;—рэпер
* [[Младэн Петрыч]]&nbsp; з'яўляецца харвацкім міжнародным футбалістам
* [[Весна Пісаровіч]]&nbsp; з'яўляецца эстраднай спявачкай
* [[Лепа Брэна]]&nbsp; з'яўляецца спявачкай
* [[Эдвін Канка Чудзіч]]&nbsp; праваабаронца з Босніі
* [[Аніл Дэрвішэвіч]]&nbsp;— уладальнік валейбольнага клюбу «Дэнвэр-Арэя», трэнэр жаночай зборнай Босьніі і Герцагавіны па валейболе
* [[Джэнана Шэгановіч]]&nbsp; з'яўляецца піяністкай
* [[Антон Магліка]]&nbsp; — харвацкі футбаліст
* [[Ясмін Імамавіч]]&nbsp; з'яўляецца палітыкам
* [[Наташа Вайновіч]]&nbsp; гэта сербская мадэль
* [[Мато Тадзіч]]&nbsp; з'яўляецца суддзёй
* [[Бранкіца Міхайлавіч]]&nbsp; — сербская валейбалістка, чэмпіёнка свету і Еўропы, сярэбраны прызёр [[Летніх Алімпійскіх гульняў 2016|летніх Алімпійскіх гульняў 2016]]
* [[Інеса Янкавіч]]&nbsp; — сербскі мадэльер
* [[Мікола Ковач]]&nbsp; з'яўляецца прафесійным гульцом [[Counter-Strike: Global Offensive|Kontrudar: Global Offensive]]
 
{{зноскі}}