Маладзечанская настаўніцкая семінарыя: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
JerzyKundrat (размовы | уклад) |
др Вынес частку ў Маладзечна, + рэд. |
||
Радок 1:
'''Маладзечанская настаўніцкая семінарыя''' — [[cярэдняя спецыяльная навучальная ўстанова]], якая рыхтавала настаўнікаў пачатковых школ, існавала ў 1864—1920 г.
Выкладаліся Закон Божы, гісторыя праваслаўнай царквы, заалогія, батаніка, арыфметыка, геаметрыя, царкоўнаславянская i руская мовы i літаратура, гісторыя i геаграфія
▲Сярэдняя спецыяльная навучальная ўстанова, якая рыхтавала настаўнікаў пачатковых школ, існавала ў 1864— 1920 гг. Заснавана на базе Маладзечанскай прагімназіі. Тэрмін навучання 2 гады, з 1870 г. — 3 гады, а з 1907 г. — 4 гады. Семінарыя рыхтавала настаўнікаў для пачатковых школ. У ёй маглі вучыцца юнакі з 17 гадоў, выхадцы з розных саслоўяў, але перавага аддавалася дзецям сялян.
▲Выкладаліся Закон Божы, гісторыя праваслаўнай царквы, заалогія, батаніка, арыфметыка, геаметрыя, царкоўнаславянская i руская мовы i літаратура, гісторыя i геаграфія Pacеi, методыка выкладання, асновы пе-дагогікі i інш. Семінарыя мела бібліятэку з 3500 тамоў, музей, тэатр, хор, метэаралагічную станцыю. Семінарысты займаліся зборам і вывучэннем фальклору, частка якога была выдадзена П.А.Гільтабрантам у 1866г. У 1914г. у Вільні выйшла ў святло кніга дырэктара семінарыі А.Ярушевіча "Маладзечна і яго навучальныя ўстановы. Да пяцідзесяцігоддзя Маладзечанскай настаўніцкай семінарыі. 1864-1914". Пры семінарыі існавала ўзорнае вучылішча, дзе семінарысты праходзілі практыку. Яна з'яўляецца незаменнай крыніцай звестак па гісторыі Маладзечна і гісторыі народнай адукацыі Беларусі ХIХ у. у цэлым. У ёй выкладалі беларускія этнографы i фалькларысты М.Я.Нікіфароўскі, Ю.Ф.Крачкоўскі. У 1915г. пераведзена ў Смаленск. За 50 гадоў семінарыю скончылі 2 тыс. чалавек. Сярод навучэнцаў I.A.Біч, Ф.Л.Валынец, А.Р.Капуцкі, П.В.Мятла, М.Чарот, С.А.Рак-Міхайлоўскі, М.Л.Забэйда-Cyміцкi i інш..
У 1914 г. у Вільні выйшла кніга дырэктара семінарыі [[А. Ярушевіч]]а "Маладзечна і яго навучальныя ўстановы. Да пяцідзесяцігоддзя Маладзечанскай настаўніцкай семінарыі. 1864-1914" -- крыніца звестак па гісторыі Маладзечна і гісторыі народнай адукацыі Беларусі ХIХ ст. у цэлым.
<blockquote>''«Маладзечанская настаўнiцкая семiнарыя – старэйшая навучальная ўстанова Заходняга краю – была адчыненая, згодна з загадам вiленскага генерал–губернатара Мураўёва, у 1864 годзе, пасля падаўлення польскага выступлення 1863 года замест зачыненай у Маладзечне польскай дваранскай пяцiкласнай прагiмназii. Размяшчалася яна там, дзе цяпер чыгунна–лiцейны завод (былая Замкавая вулiца).''</blockquote>
Прызначэннем семiнарыi была падрыхтоўка кадраў народных настаўнiкаў для Вiленскай губернi. Я там вучыўся з 1906 па 1910 год. У семiнарыю прымалi тады па конкурсным экзамене хлопчыкаў–падлеткаў, якiя скончылi 2–класнае цi звычайнае пачатковае вучылiшча i мелi 15 год. Асноўны кантынгент семiнарыстаў складаўся з мужыцкiх дзяцей Вiленскай i Мiнскай губерняў, хоць былi выпадкi, калi прыязджалi вучыцца ў семiнарыю i з больш далёкiх мясцiн.▼
▲<blockquote>''Прызначэннем семiнарыi была падрыхтоўка кадраў народных настаўнiкаў для Вiленскай губернi. Я там вучыўся з 1906 па 1910 год. У семiнарыю прымалi тады па конкурсным экзамене хлопчыкаў–падлеткаў, якiя скончылi 2–класнае цi звычайнае пачатковае вучылiшча i мелi 15 год. Асноўны кантынгент семiнарыстаў складаўся з мужыцкiх дзяцей Вiленскай i Мiнскай губерняў, хоць былi выпадкi, калi прыязджалi вучыцца ў семiнарыю i з больш далёкiх мясцiн.''</blockquote>
<blockquote>''Семiнарыя складалася з 4 класаў i падрыхтоўчага (мужыцкага рабфака), першага, другога i трэцяга. Усяго ў 4 класах семiнарыi вучылiся адначасова каля 120 вучняў. Прыкладна 1/10 частка найменш паспяваючых былi “сваекоштнымi”, iнакш кажучы, навучалiся за свой кошт i жылi на прыватных кватэрах. Гэта былi, у асноўным, выхаванцы падрыхтоўчага i першага класаў.''</blockquote>▼
<blockquote>''Астатнiя семiнарысты карысталiся стыпендыяй ад 80 да 110 рублёў у год i жылi ў iнтэрнаце пры семiнарыi, дзе вялi сваю гаспадарку на арцельных пачатках i самаабслугоўваннi, пад кiраўнiцтвам аднаго з настаўнiкаў. Кожны, хто атрымлiваў стыпендыю, па заканчэннi навучання павiнен быў абавязкова адпрацаваць у пачатковай школе не менш за 2 гады. У выпадку невыканання гэтай умовы i пераходу на iншую работу, з яго ўтрымлiвалася сума стыпендыi. Народныя настаўнiкi вызвалялiся ад вайсковай службы да 1914 года.''</blockquote>▼
<blockquote>''Навучальны корпус уяўляў з сябе цагляны будынак на 2 паверхi ў выглядзе лiтары “П” з дамавой царквой. Гэта быў да польскай прагiмназii мужчынскi каталiчны манастыр ордэна трынiтарыяў. Тры вялiкiя аднапавярховыя драўляныя корпусы адводзiлiся пад iнтэрнат семiнарыстаў. Некалькi драўляных будынкаў меншага памеру былi адведзеныя пад кватэры для выкладчыкаў, дапаможныя службы i майстэрню. Асобна стаяў вялiкi драўляны будынак пачатковай школы. Увесь гэты комплекс будынкаў быў абнесены з вулiцы цаглянай сцяной. З тылу да семiнарскiх будынкаў падыходзiў стары парк з векавымi дрэвамi: лiпамi, дубамi, клёнамi, язмiнамi i таполямi. Пасярэдзiне парку быў сад, побач з паркам – агарод. За паркам i агародам раскiнуўся семiнарскi луг на дне чатырохкутнай катлавiны (былая манастырская сажалка), якую перасякала рэчка Маладачанка, прыток ракi Уша. Гэтая рэчка ўвосень запруджвалася i на лузе атрымлiваўся добры каток. За семiнарскай сядзбай, якая займала каля 10 гектараў, абсаджанай з адваротнага боку арэшнiкам, цягнулiся з аднаго боку сялянскiя палi, потым – яўрэйскi магiльнiк, з другога боку – забалочаная пойма рэчкi Уша.''</blockquote>▼
<blockquote>''Семiнарысты насiлi форму: чорныя кашулi з рамянём i штаны навыпуск, чорны шынель з жоўтымi металiчнымi гузiкамi, чорныя чаравiкi. На чорнай фуражцы замацоўвалася жоўтая металiчная стужачка з раздвоенымi канцамi i трыма металiчнымi лiтарамi “МУС” пасярэдзiне. На бронзавай спражцы былi такiя ж самыя лiтары.''</blockquote>▼
<blockquote>''Распарадак семiнарыстаў быў наступны. Пад‘ём а 7–й гадзiне, агульная малiтва з прысутнасцю папа i дзяжурнага настаўнiка, сняданак у сталоўцы да 8 гадзiн, вучэбныя заняткi з 8 да 12 гадзiн. А 12–й гадзiне – паўгадзiны перапынку з другiм сняданкам i зноў заняткi да 16 гадзiн. Пасля гэтага – абед. Пасля – практычныя заняткi ў садзе i гародзе, у сталярнай майстэрнi, у класах спеваў i музыкi па прызначэннi. З 19 гадзiн – выкананне дамашнiх заданняў i падрыхтоўка да заўтрашнiх заняткаў. А 21–й гадзiне вячэра, а 22–й – агульная малiтва i адыход да сну. Перад кожным прыёмам ежы i пасля яго – малiтва нараспеў. Напярэдаднi святаў i ў святы – абавязковае багаслужэнне ў дамавой семiнарскай царкве. Гэтая царква абслугоўвалася семiнарскiм папом, у дапамогу якому прызначалiся дзяк, царкоўны стараста i званар з лiку семiнарыстаў. Кожны год на Вялiкi пост (на канiкулах) – гавенне, гэта значыць, споведзь з абавязковым прадастаўленнем даведкi пра гэта. Семiнарыя мела ўласную амбулаторыю з доктарам.''</blockquote>▼
<blockquote>''У семiнарыi выкладалiся наступныя прадметы: арыфметыка – поўны курс; алгебра – да квадратных ураўненняў – уведзеная з 1909 г.; геаметрыя; фiзiка; агульная гiсторыя – старажытная, сярэдняя i новая; руская мова i лiтаратура; чарчэнне; маляванне; чыстапiсанне; музыка i спевы; педагогiка; псiхалогiя; логiка; дыдактыка; методыка выкладання асобных дысцыплiн; асновы царкоўна–славянскай мовы з граматыкай.''</blockquote>▼
<blockquote>''Акрамя гэтага, выхаванцаў навучалi сталярнай справе ў майстэрнi, а таксама выкладалi тэорыю садоўнiцтва i агароднiцтва. Практыку праходзiлi ў садзе i на гародзе. Гэты гарод поўнасцю пакрываў патрэбы семiнарскай арцельнай гаспадаркi ў гароднiне, якая значна дапамагала пры невялiкай стыпендыi. Быў вялiкi хмельнiк. Хмель з‘яўляўся для Маладзечна новай тэхнiчнай культурай.''</blockquote>▼
<blockquote>''Калi агульнаадукацыйныя i педагагiчныя, а таксама прыкладныя прадметы вывучалiся з ахвотай, дык ад царкоўных навук вучнi усяляк адварочвалiся i адведзеныя на iх вывучэнне гадзiны прысвячалi чытанню кнiг з семiнарскай бiблiятэкi, дзе былi творы рускiх класiкаў, а таксама Майн Рыда, Жуля Верна, Фенiмора Купера, Луi Бусенара, Бiчэра Стоўна i iншых.''</blockquote>▼
<blockquote>''Семiнарыя мела свой сiмфанiчны аркестр з 30–40 удзельнiкамi, але ён распаўся ў 1906–1907 г. у сувязi са смерцю капельмайстра i немагчымасцю знайсцi яму замену. Пад яго музыку семiнарыстаў у асаблiва ўрачыстых выпадках вадзiлi ў местачковую царкву, дзе семiнарскi хор у колькасцi чалавек 40 страсаў зводы сваiмi магутнымi галасамi. Пад музыку праводзiлiся вясновыя i асеннiя святы дрэў i iншых раслiн. Семiнарысты ставiлi самадзейныя пастаноўкi, а паколькi стасункi з месцiчамi забаранялiся, то жаночыя ролi вымушаныя былi выконваць навучэнцы семiнарыi.''</blockquote>▼
<blockquote>''Дырэктар i выкладчыкi семiнарыi, у асноўным, былi з духоўнай акадэмii, але былi i з унiверсiтэцкай адукацыяй i тыя, хто скончыў настаўнiцкiя iнстытуты i нават духоўныя семiнарыi (поп).▼
▲Семiнарыя складалася з 4 класаў i падрыхтоўчага (мужыцкага рабфака), першага, другога i трэцяга. Усяго ў 4 класах семiнарыi вучылiся адначасова каля 120 вучняў. Прыкладна 1/10 частка найменш паспяваючых былi “сваекоштнымi”, iнакш кажучы, навучалiся за свой кошт i жылi на прыватных кватэрах. Гэта былi, у асноўным, выхаванцы падрыхтоўчага i першага класаў.
Педагагiчны персанал насiў форменныя сюртукi са знакамi ў пятлiцах, якiя ўказвалi на прыналежнасць да класа табеля...''</blockquote>▼
▲Астатнiя семiнарысты карысталiся стыпендыяй ад 80 да 110 рублёў у год i жылi ў iнтэрнаце пры семiнарыi, дзе вялi сваю гаспадарку на арцельных пачатках i самаабслугоўваннi, пад кiраўнiцтвам аднаго з настаўнiкаў. Кожны, хто атрымлiваў стыпендыю, па заканчэннi навучання павiнен быў абавязкова адпрацаваць у пачатковай школе не менш за 2 гады. У выпадку невыканання гэтай умовы i пераходу на iншую работу, з яго ўтрымлiвалася сума стыпендыi. Народныя настаўнiкi вызвалялiся ад вайсковай службы да 1914 года.
▲Навучальны корпус уяўляў з сябе цагляны будынак на 2 паверхi ў выглядзе лiтары “П” з дамавой царквой. Гэта быў да польскай прагiмназii мужчынскi каталiчны манастыр ордэна трынiтарыяў. Тры вялiкiя аднапавярховыя драўляныя корпусы адводзiлiся пад iнтэрнат семiнарыстаў. Некалькi драўляных будынкаў меншага памеру былi адведзеныя пад кватэры для выкладчыкаў, дапаможныя службы i майстэрню. Асобна стаяў вялiкi драўляны будынак пачатковай школы. Увесь гэты комплекс будынкаў быў абнесены з вулiцы цаглянай сцяной. З тылу да семiнарскiх будынкаў падыходзiў стары парк з векавымi дрэвамi: лiпамi, дубамi, клёнамi, язмiнамi i таполямi. Пасярэдзiне парку быў сад, побач з паркам – агарод. За паркам i агародам раскiнуўся семiнарскi луг на дне чатырохкутнай катлавiны (былая манастырская сажалка), якую перасякала рэчка Маладачанка, прыток ракi Уша. Гэтая рэчка ўвосень запруджвалася i на лузе атрымлiваўся добры каток. За семiнарскай сядзбай, якая займала каля 10 гектараў, абсаджанай з адваротнага боку арэшнiкам, цягнулiся з аднаго боку сялянскiя палi, потым – яўрэйскi магiльнiк, з другога боку – забалочаная пойма рэчкi Уша.
▲Семiнарысты насiлi форму: чорныя кашулi з рамянём i штаны навыпуск, чорны шынель з жоўтымi металiчнымi гузiкамi, чорныя чаравiкi. На чорнай фуражцы замацоўвалася жоўтая металiчная стужачка з раздвоенымi канцамi i трыма металiчнымi лiтарамi “МУС” пасярэдзiне. На бронзавай спражцы былi такiя ж самыя лiтары.
▲Распарадак семiнарыстаў быў наступны. Пад‘ём а 7–й гадзiне, агульная малiтва з прысутнасцю папа i дзяжурнага настаўнiка, сняданак у сталоўцы да 8 гадзiн, вучэбныя заняткi з 8 да 12 гадзiн. А 12–й гадзiне – паўгадзiны перапынку з другiм сняданкам i зноў заняткi да 16 гадзiн. Пасля гэтага – абед. Пасля – практычныя заняткi ў садзе i гародзе, у сталярнай майстэрнi, у класах спеваў i музыкi па прызначэннi. З 19 гадзiн – выкананне дамашнiх заданняў i падрыхтоўка да заўтрашнiх заняткаў. А 21–й гадзiне вячэра, а 22–й – агульная малiтва i адыход да сну. Перад кожным прыёмам ежы i пасля яго – малiтва нараспеў. Напярэдаднi святаў i ў святы – абавязковае багаслужэнне ў дамавой семiнарскай царкве. Гэтая царква абслугоўвалася семiнарскiм папом, у дапамогу якому прызначалiся дзяк, царкоўны стараста i званар з лiку семiнарыстаў. Кожны год на Вялiкi пост (на канiкулах) – гавенне, гэта значыць, споведзь з абавязковым прадастаўленнем даведкi пра гэта. Семiнарыя мела ўласную амбулаторыю з доктарам.
▲У семiнарыi выкладалiся наступныя прадметы: арыфметыка – поўны курс; алгебра – да квадратных ураўненняў – уведзеная з 1909 г.; геаметрыя; фiзiка; агульная гiсторыя – старажытная, сярэдняя i новая; руская мова i лiтаратура; чарчэнне; маляванне; чыстапiсанне; музыка i спевы; педагогiка; псiхалогiя; логiка; дыдактыка; методыка выкладання асобных дысцыплiн; асновы царкоўна–славянскай мовы з граматыкай.
▲Акрамя гэтага, выхаванцаў навучалi сталярнай справе ў майстэрнi, а таксама выкладалi тэорыю садоўнiцтва i агароднiцтва. Практыку праходзiлi ў садзе i на гародзе. Гэты гарод поўнасцю пакрываў патрэбы семiнарскай арцельнай гаспадаркi ў гароднiне, якая значна дапамагала пры невялiкай стыпендыi. Быў вялiкi хмельнiк. Хмель з‘яўляўся для Маладзечна новай тэхнiчнай культурай.
▲Калi агульнаадукацыйныя i педагагiчныя, а таксама прыкладныя прадметы вывучалiся з ахвотай, дык ад царкоўных навук вучнi усяляк адварочвалiся i адведзеныя на iх вывучэнне гадзiны прысвячалi чытанню кнiг з семiнарскай бiблiятэкi, дзе былi творы рускiх класiкаў, а таксама Майн Рыда, Жуля Верна, Фенiмора Купера, Луi Бусенара, Бiчэра Стоўна i iншых.
▲Семiнарыя мела свой сiмфанiчны аркестр з 30–40 удзельнiкамi, але ён распаўся ў 1906–1907 г. у сувязi са смерцю капельмайстра i немагчымасцю знайсцi яму замену. Пад яго музыку семiнарыстаў у асаблiва ўрачыстых выпадках вадзiлi ў местачковую царкву, дзе семiнарскi хор у колькасцi чалавек 40 страсаў зводы сваiмi магутнымi галасамi. Пад музыку праводзiлiся вясновыя i асеннiя святы дрэў i iншых раслiн. Семiнарысты ставiлi самадзейныя пастаноўкi, а паколькi стасункi з месцiчамi забаранялiся, то жаночыя ролi вымушаныя былi выконваць навучэнцы семiнарыi.
▲Дырэктар i выкладчыкi семiнарыi, у асноўным, былi з духоўнай акадэмii, але былi i з унiверсiтэцкай адукацыяй i тыя, хто скончыў настаўнiцкiя iнстытуты i нават духоўныя семiнарыi (поп).
▲Педагагiчны персанал насiў форменныя сюртукi са знакамi ў пятлiцах, якiя ўказвалi на прыналежнасць да класа табеля...
... Семiнарысты апошняга класа па чарзе выкладалi розныя прадметы ў пачатковым вучылiшчы пры семiнарыi, якое лiчылася ўзорным. Выпускнiкамi складаўся звычайна разгорнуты канспект урока ў форме пытанняў i адказаў. Канспект зацвярджаўся выкладчыкам адпаведнага прадмета i дырэктарам. На гэтых уроках прысутнiчалi па чарзе выхаванцы трэцяга году навучання. Яны глядзелi, як вядуць урокi старэйшыя семiнарысты. Па кожным уроку рабiлася канферэнцыя, на якой спачатку выступаў сам практыкант, якi аналiзаваў свае памылкi, затым яго таварышы–семiнарысты, пасля настаўнiк узорнага пачатковага вучылiшча, пасля – семiнарскi выкладчык i дырэктар, пасля чаго практыкант атрымлiваў адзнаку.▼
▲<blockquote>''... Семiнарысты апошняга класа па чарзе выкладалi розныя прадметы ў пачатковым вучылiшчы пры семiнарыi, якое лiчылася ўзорным. Выпускнiкамi складаўся звычайна разгорнуты канспект урока ў форме пытанняў i адказаў. Канспект зацвярджаўся выкладчыкам адпаведнага прадмета i дырэктарам. На гэтых уроках прысутнiчалi па чарзе выхаванцы трэцяга году навучання. Яны глядзелi, як вядуць урокi старэйшыя семiнарысты. Па кожным уроку рабiлася канферэнцыя, на якой спачатку выступаў сам практыкант, якi аналiзаваў свае памылкi, затым яго таварышы–семiнарысты, пасля настаўнiк узорнага пачатковага вучылiшча, пасля – семiнарскi выкладчык i дырэктар, пасля чаго практыкант атрымлiваў адзнаку.''</blockquote>
У асноўным, семiнарыя таксама з‘яўлялася мужыцкiм унiверсiтэтам, доступ у вышэйшыя навучальныя ўстановы быў абмежаваны па прычынах класавага характару i з–за занiжанага аб‘ёму семiнарскай праграмы, асаблiва па матэматыцы, мовах, фiзiцы i iншых навуках. I толькi выпадкова некаторыя семiнарыстаў з мужыкоў скончылi ўнiверсiтэт (напрыклад, Iван Новаш). Асноўная маса папаўняла шэрагi народных настаўнiкаў. Iншыя паступалi ў настаўнiцкiя iнстытуты i працавалi настаўнiкамi ў гарадскiх вучылiшчах. Iншыя ж адхiлялiся ад педагагiчнага шляху i iшлi ў юнкерскiя вучылiшчы цi ў папы.▼
▲<blockquote>''У асноўным, семiнарыя таксама з‘яўлялася мужыцкiм унiверсiтэтам, доступ у вышэйшыя навучальныя ўстановы быў абмежаваны па прычынах класавага характару i з–за занiжанага аб‘ёму семiнарскай праграмы, асаблiва па матэматыцы, мовах, фiзiцы i iншых навуках. I толькi выпадкова некаторыя семiнарыстаў з мужыкоў скончылi ўнiверсiтэт (напрыклад, Iван Новаш). Асноўная маса папаўняла шэрагi народных настаўнiкаў. Iншыя паступалi ў настаўнiцкiя iнстытуты i працавалi настаўнiкамi ў гарадскiх вучылiшчах. Iншыя ж адхiлялiся ад педагагiчнага шляху i iшлi ў юнкерскiя вучылiшчы цi ў папы.»''</blockquote>
[[Катэгорыя:Колішнія навучальныя ўстановы Беларусі]]
| |||