Кокнэсэ: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др Пасёлак Кокнесе перанесена ў Пасёлак Кокнесэ: э -- паводле правілаў
др арф.
Радок 1:
{{СімволікаВ|герб=WappenKoknese.png}}
<!--{{Горад|назва па-свойму=Koknese|назва па-беларуску=Кокнесе|герб=WappenKoknese.png|сцяг=|дэвіз=-|шырата=-|даўгата=-|дата ўтварэння=-|плошча=-|насельніцтва=-|год=-|шчыльнасць насельніцтва=-|часавы пояс=EEST|гімн=-|нумарныя знакі=-|міжнародны тэлефонны код=-|}}-->
__NOTOC__{{вызн|1=Кокнесе}}'''Кокнесэ''' ({{lang-lv|Koknese}}) — пасёлак у [[Латвія|Латвіі]] пры ўпадзенні ракі [[Рака Персе|Персе]] ў раку [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняя Дзвіна]]. Чыгуначная станцыя на лініі [[Рыга]]—[[РэзекнеРэзекнэ]], у 102 км на паўднёвы ўсход ад Рыгі.
 
{{змест злева}}
== Гісторыя ==
=== Кукенойс ===
{{вызн2|1=Кукенойс}} ({{lang-sla|Куконос}}, {{lang-de|Kukenoіs, Kukenoys}}; [[11 стагоддзест.|11]] – пач. [[13 стагоддзе|13 ст.]]) — горад [[Полацкае княства|Полацкага княства]], [[Полацкая зямля|Полацкай зямлі]], сталіца ўдзельнага [[Кукенойскае княства|Кукенойскага княства]] на правым беразе [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіны]] пры ўпадзенні ў яе рэчцы Какны (цяпер р. Персе), у 338 км ад [[Горад Полацк|Полацка]]. Назву, якая літаральна значыць ''мыс Какны'', горад атрымаў ад ракі.
 
Археалагічнымі раскопкамі А. Я. Стубаўса ў 1961-1966 выяўлена, што ўжо ў 1 тыс. да н.э. на месцы Кукенойса існавала ўмацаванае паселішча. Найбольш значныя знаходкі адносяцца да 11-13 ст. (рэшткі зрубной забудовы, прылады працы, зброя, упрыгожанні і г.д.).
Для гэтага перыяду характерныя палітычныя і эканамічныя сувязі насельніцтва Кукенойса ([[латгалы|латгалаў]], [[селы|селаў]], [[крывічы|крывічоў]]) з Полацкам. У горадзе знойдзены пячатка [[Святаслаў Усяславіч|Святаслава–Георгія Усяславіча]]. Упершыню згаданы ў [[Хроніка Лівоніі|Хроніцы Лівоніі]] [[Генрых Латвійскі|Генрыха Латвійскага]] пад [[1205]] годамг., належаў князю [[Вячка Кукенойскі|Вячку]]. У [[1207]] г. палова горада перададзеная Вячкам у валоданне рыжскага біскупа. У [[1208]] г. Вячка спаліў горад і пайшоў на [[Русь]].
 
=== Какенгаўзен ===
У [[1209]] г. войскі біскупа занялі месца колішняга Вячкінага замка і пабудавалі новы каменны [[Готыка|гатычны]] замак {{вызн2|1=''Какенгаўзен}}''. Палова Какенгаўзена і колішняга Кукейноскага княства належала [[Сафія Кукенойская|Сафіі]] — дачцэ Вячкі, яго адзінай спадчынніцы. Другой паловай валодаў Ордэн, але ў 1238 г. перадаў яе ўва уладаннеўладанне рыскамурыжскаму біскупу. У [[1269]] г. сваю палову перадала рыскамурыжскаму арцыбіскупуархібіскупу і Сафія. АрцыбіскупАрхібіскуп даў Какенгаўзен і колішняе Кукенойскае княства ў лен [[Ганс Тызенгаўз|Гансу Тызенгаўзу]]. У [[1277]] г. Какенгаўзену нададзены гарадскія правы, род [[Род Тызенгаўзаў|Тызенгаўзаў]] валодаў ім да [[1395]] г., калі горад быў вернуты ва ўладаньнеўладанне рыжскага арцыбіскупаархібіскупа.
 
Падчас барацьбы арцыбіскупаўархібіскупаў з [[Лівонскі ордэн|Ордэнам]], горад не раз пераходзіў з рук у рукі. З 1420 г. летняя рэзідэнцыя арцыбіскупаўархібіскупаў. У пач. [[1479]] г. ордэнскія войскі захапілі Какенгаўзен і спалілі архіў арцыбіскупстваархібіскупства. У [[1481]] г. горад узялі рыскіярыжскія войскі, але замка ўзяць не здолелі. У [[1509]] годзег. арцыбіскуп [[Каспар Ліндэ, арцыбіскупархібіскуп рыжскі|Каспар Ліндэ]] надбудаваў муры замка і ўзмацніў яго [[Артылерыя|артылерыю]]. Какенгаўзен стаў галоўнай рэзідэнцыяй арцыбіскупаўархібіскупаў. Летам [[1546]] г. апошні рыжскі арцыбіскупархібіскуп [[Вільгельм Брандэнбурскі, арцыбіскупархібіскуп рыжскі|Вільгельм Брандэнбурскі]] быў абложаны тут і ўзяты ў палон Ордэнам.
 
[[25 жніўня]] [[1577]] г. Какенгаўзен захоплены войскамі [[Іван IV|Івана ІV]]. У [[1578]] г. вызвалены войскамі [[Рэчы Паспалітай]]. У [[1601]] г. непадалёку ад Какенгаўзена ў [[бітва пры Кірхгольме|бітве пры Кірхгольме]] войска [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нанеслі паразу [[шведы|шведам]], а ў [[1608]] г. шведы захапілі горад і перабілізнішчылі яго гарнізон. У жніўні [[1655]] г. войска маскоўскага цара [[Аляксей Міхайлавіч, цар маскоўскі|Аляксея Міхайлавіча]] захапіла Какенгаўзен, іякі пераназваўбыў ягопераназваны ў {{вызн2|1=''Царэвічаў Дмітрыеў}}''. ПаПаводле [[Кардыскі дагавор|Кардыскім дагаворы]] Какенгаўзен адышоў да [[Швецыя|Швецыі]].
 
У [[1700]] г. быў узяты саксонскім аддзеламатрадам войскаў Рэчы Паспалітай пад кіраўніцтвам [[Аўгуст Моцны|Аўгуста Моцнага]], былі збудаваныя новыя ўмацаванні. У [[1701]] г. горад і замак былі знішчаныя расейскімірасійскімі войскамі.
 
У [[1861]] годзег. праз Какенгаўзен пракладзена чыгунка. У [[1880-я]] ў горадзе жыў латышскі драматург [[Рудольф Блауманіс]]. У [[1894]] г. сям'я Лоўенштэрнаў пабудавала неакласічны палац, які згарэў у [[1905]] г.
 
=== КокнесеКокнесэ ===
У [[1966]] г. пабудаваная Плявінская ГЭС, у выніку была падтопленая значная частка замка падтопленая — захаваліся рэшткі, побач вялікі парк. Каля КокнесеКокнесэ, у маёнтку Вецбірзніекі нарадзіўся [[П. Стучка]].
 
== Літаратура ==
{{літ|1=|* Стубавс А. Некоторые археологические находки 11-13 вв. из городища Кокнесе // Сб.: От эпохи бронзы до раннего феодализма. Тал., 1966.|Від=Б}}
 
== У Сеціве ==
*'''(лат.)''' {{ref-lv}} http://www.koknese.lv - афіцыйная старонка Кокнесе.
 
{{DEFAULTSORT:КокнесеКокнесэ}}
[[Катэгорыя:Гарады Полацкай зямлі]]
[[Катэгорыя:Гарады Латвіі]]