Беларуская сацыялістычная грамада: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Luckas-bot (размовы | уклад) др робат Дадаем: ru:Белорусская социалистическая громада |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 1:
На 1-м з’ездзе ([[Вільня]], [[1903]] г.) БРГ прыняла праграму, у якой характарызавала сябе як арганізацыю "беларускага працавітага народа". Сваёй канчатковай мэтай абвясціла знішчэнне капіталістычнага ладу і пераход у грамадскую ўласнасць зямлі, сродкаў вытворчасці, бліжэйшай задачай – звяржэнне самадзяржаўя ў [[Расійская імперыя|Расіі]]. У нацыянальным пытанні формай забеспячэння нацыянальнай свабоды прызнавала незалежную дэмакратычную рэспубіку. Выступала за прамое, агульнае, роўнае выбарчае права з тайным галасаваннем, народнага заканадаўства, раўнапраўя ўсіх людзей незалежна ад полу, нацыянальнасці і веравызнання, свабоду слова, друку, сходаў, забастовак, 8-гадзінны рабочы дзень, бясплатную медыцынскую дапамогу. У аграрным пытанні праграма прадугледжвала скасаванне прыватнай зямельнай уласнасці, абвяшчала права кожнага чалавека на апрацоўку зямлі сваімі рукамі. У праграме спалучаўся рэвалюцыйны дэмакратызм з народніцкім (сялянскім) сацыялізмам. Дакладны час перайменавання БРГ у БСГ не высветлены (па адных звестках у [[1903]] г., па другіх – у [[1906]] г.). У [[1903]] – [[1904]] гг. БСГ узаемадзейнічала з [[Польская сацыялістычная партыя|Польскай сацыялістычнай партыяй]] (ППС), [[Эсэры|Партыяй сацыялістаў-рэвалюцыянераў]] (ПСР), [[Літоўская сацыял-дэмакратычная партыя|Літоўскай сацыял-дэмакратычнай партыяй]], выдавала разам з імі нелегальную літаратуру. З канца [[1905]] г. у [[Мінск|Мінску]] дзейнічала падпольная друкарня БСГ.
На 2-м з’ездзе (студзень [[1906]] г., [[Мінск]]) прынята новая праграма партыі. У ёй канчатковай мэтай БСГ абвясціла змену капіталістычнага ладу сацыялістычным, бліжэйшай задачай – звяржэнне самадзяржаўя і ўтварэнне Расійскай федэратыўнай дэмакратычнай рэспублікі з свабодным самавызначэнем і культурна-нацыянальнай аўтаноміяй народнасцяў. Для [[Беларусь|Беларусі]] яна патрабавала аўтаноміі з мясцовым сеймам у [[Вільня|Вільні]]. У аграрным пытанні патрабавала адчужэння памешчыцкай зямлі і надзяленне сялян зямлёй на правах пажыццёвай арэнды. Ажыццяўленне ўсіх палітычных і сацыяльных пераўтварэнняў з’езд звязваў са скліканнем Устаноўчага сейма Беларусі. Першым друкаваным органам БСГ і першым легальным перыядычным выданнем на беларускай мове стала газета "[[Наша доля]]" (1-ы нумар выйшаў [[14 верасня]] [[1906]] г.). Газета мела рэвалюцыйна-дэмакратычны характар, таму з 6 яе нумароў 5 былі канфіскаваны, а № 7 забаронены і раскіданы ў наборы. У лістападзе [[1906]] г. БСГ пачала выдаваць новую легальную газету на беларускай мове "[[Наша ніва]]". Асноўным аб’ектам дзейнасці БСГ было беларускае сялянства. Яе ўплыў на гарадскіх рабочых, за выключэннем [[Мінск|Мінска]] і [[Вільня|Вільні]], быў нязначны. У [[Рэвалюцыя 1905-1907|рэвалюцыю 1905 – 1907]] БСГ дзейнічала сярод сялян і сельскіх рабочых у паветах [[Мінская губерня|Мінскай]], [[Віленская губерня|Віленскай]] і [[Гродзенская губерня|Гродзенскай]] губернях, арганізавала шэраг палітычных сходак і мітынгаў у вёсках, удзельнічала ў правядзенні сялянскіх забастовак. Ва ўмовах наступу рэакцыі нелегальная дзейнасць грамады спынена. З 2-й паловы [[1907]] г. лідэры БСГ засяроддзілі сваю дзейнасць на выданні газеты "[[Наша ніва]]", якая стала ідэолагам і арганізатарам беларускага нацыянальна-культурнага руху, разгарнула на сваіх старонках прапаганду нацыянальнай свядомасці, ідэі нацыянальна-культурнага адзінства беларусаў, дамагалася прызнання самастоцнасці беларускай нацыі, змагалася за ўвядзенне беларускай мовы ў школе, царкве і касцёле.
У [[Першая сусветная вайна|1-ю сусветную вайну]] на акупіраванай немцамі тэрыторыі дзейнічала створаная членамі БСГ [[Беларуская сацыял-дэмакратычная работніцкая група]]. На неакупіраванай тэрыторыі БСГ аднавіла сваю дзейнасць у [[Петраград|Петраградзе]] ў пачатку сакавіка [[1917]] г. на сходзе 30 былых членаў гэтай партыі, што апынуліся там як бежанцы. Яе палітычны курс у новай гістарычнай сітуацыі адлюстроўваў інтарэсы і настроі сярэдніх слаёў насельніцтва, якія былі зацікашлены ў ажыццяўленні дэмакратычных пераўтварэнняў. Яе палітычны курс у новай гістарычнай сітуацыі адлюстроўваў інтарэсы і настроі сярэдніх слаёў насельніцтва, якія былі зацікашлены ў ажыццяўленні дэмакратычных пераўтварэнняў.
Беларуская сацыялістычная грамада аднавіла сваю дзейнасць у [[Петраград]]зе ў пачатку сакавіка [[1917]] на сходзе 30 былых членаў гэтай партыі, што апынуліся там як бежанцы [[1СВ|І сусветнай вайны]]. Дзякуючы прынятай праграме, якая прадугледжвала дэмакратычныя свабоды і сацыяльныя гарантыі працоўным і падтрымцы насельніцтва, БСГ станавілася ўсё больш папулярнай, і было прынята рашэнне аб аднаўленні яе дзейнасці на беларускіх землях. [[25 сакавіка]] 1917 пачала работу канферэнцыя БСГ у [[Мінск]]у, якая прыняла рэзалюцыю аб аднаўленні дзейнасці партыі на Баларусі. У рэзалюцыі было пастаўлена патрабаванне — дабівацца аўтаноміі Беларусі ў складзе федэратыўнай Расійскай рэспублікі, таксама вызначыць мэты аўтаномнай рэспублікі. [[26 сакавіка]] канференцыя аб'явіла сябе [[З'езд беларускіх нацыянальных арганізацый 1917|З'ездам нацыянальных партый і арганізацый]]. У выніку працы з'езда ў Мінску з'явіўся палітычны цэнтр у форме [[Беларускі нацыянальны камітэт, Мінск|Беларускага нацыянальнага камітэта (БНК)]], які адводзіў сабе ролю часовага агульнакраёвага органа ўлады, прызванага забяспечыць абвяшчэнне Беларусі як аўтаномнай дзяржаўна-палітычнай адзінкі ў складзе Расійскай федэратыўнай дэмакратычнай рэспублікі. ▼
▲
Грамада пашырала свой уплыў сярод інтэлігенцыі, сялян, гараджан, бежанцаў, ваеннаслужачых, рабочых; яе арганізацыі ўзніклі ў [[Мінск|Мінску]], [[Бабруйск|Бабруйску]], [[Слуцк|Слуцку]], [[Віцебск|Віцебску]], [[Гомель|Гомелі]], [[Петраград|Петраградзе]], [[Масква|Маскве]] і іншых. Да сярэдзіны 1917 БСГ налічвала каля 5000 членаў і спачуваючых, у маі – чэрвені 1917 выдавала газету "[[Грамада]]", мела прадстаўнікоў у Саветах рабочых і салдацкіх дэпутатаў і гарадскіх думаў [[Мінск|Мінска]], [[Петраград|Петраградзе]], [[Бабруйск|Бабруйска]].
У чэрвені [[1917]] г. канферэнцыя БСГ выбрала часовы ЦК, у які ўвайшлі [[Палута Аляксандраўна Бадунова|П.А. Бадунова]], [[Аляксандр Лаўрэнавіч Бурбіс|А.Л. Бурбіс]], [[Язэп Якаўлевіч Варонка|Я.Я. Варонка]], [[Клаўдзій Сцяпанавіч Дуж-Душэўскі|К.С. Дуж-Душэўскі]], [[Зміцер Хведаравіч Жылуновіч|З.Х. Жылуновіч]], [[Усевалад Макаравіч Ігнатоўскі|У.М. Ігнатоўскі]], [[Якуб Колас|Я. Колас]], [[Аркадзь Антонавіч Смоліч|А.А. Смоліч]]. БСГ займала кіруючае становішча ў [[Цэнтральная рада беларускіх арганізацый|Цэнтральнай радзе беларускіх арганізацый]], [[Вялікая беларуская рада|Вялікай беларускай радзе]], актыўна ўдзельнічала ў скліканні [[Усебеларускі з'езд 1917|Усебеларускага з’езда 1917]] г. У кастрычніка [[1917]] БСГ налічвала каля 10 000 членаў. Аднак у ёй нарасталі ўнутраныя супярэчнасці паміж прыхільнікамі рэфармісцкага шляху і тымі, хто быў гатовы перайсці на леварадыкальныя пазіцыі, блізкія да бальшавісцкіх. У верасні [[1917]] г. частка левага крыла БСГ вылучалася і ўтварыла аранізацыю бальшавіцкага кірунку – [[Беларуская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя|Беларускую сацыял-дэмакратычную рабочую партыю]]. У пачатку [[1918]] г. адбыўся раскол БСГ. Прыхільнікі стварэння самастойнай беларускай дзяржавы прынялі ўдзел у абвяшчэнні [[Беларуская народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Петраградская і Маскоўская арганізацыі сталі на шлях утварэння беларускай дзяржаўнасці на савецкай аснове. Да лета [[1918]] г. БСГ распалася на [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя|Беларускую сацыял-дэмакратычную партыю]], [[Беларуская партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў|Беларускую партыю сацыялістаў-рэвалюцыянераў]] і [[Беларуская партыя сацыялістаў-федэралістаў|Беларускую партыю сацыялістаў-федэралістаў]]. Выхадцы з левага крыла БСГ удзельнічалі ў рабоце [[Беларускі нацыянальны камісарыят|Беларускага нацыянальнага камісарыята]], некаторыя ўступілі ў [[Беларуская секцыя РКП(б)|беларускія секцыі РКП(б)]]. На пачатку [[1919]] г. у [[Вільня|Вільні]] пэўны час дзейнічала Левая фракцыя Беларускай сацыялістычнай грамады. Пераемніцай традыццый БСГ з [[1991]] г. стала [[Партыя "Беларуская сацыял-дэмакратычная грамада"|Беларуская сацыял-дэмакратычная грамада]].
== У Сеціве ==
| |||