Палескае паўстанне (1918—1919): Розніца паміж версіямі

{{вызнч|1=Палескае паўстанне}} ([[1918]] – —[[1919]]), паўстанне пад кіраўніцтвам бальшавіцкай партыі супраць перадачы шэрагу раёнаў Брэстчыны і Гомельшчыны пад уладу Украінскай Народнай Рады, потым Петлюры.

У кастрычніку 1918  г. у раёне [[Лунінец ]] — [[Ганцавічы ]] — Целяханы  — Лагішын  — [[Пінск ]] — Сарны дзейнічала шмат узброеных партызанскіх атра-даў, якія змагаліся супраць нямецкіх акупантаў і ўкраінскіх нацыяналіс-таў. Былі створаны цэнтральны Па-лескі і валасныя рэўкомы. Да канца 1918  г. партызанскія атрады аб'яд-наліся ў паўстанцкія палкі: 2-і Па-лескі (камандзір Ф. А. Казубоўскі), 1-ы Палескі (камандзір А. Ф. Раза-новіч), 1-ы Дубровіцкі (камандзір М. Я. Ляскавец). Пасля лістападаў-скай рэвалюцыі 1918  г. у Германіі Лу-нінецкі рэўком заключыў пагаднен-не з салдацкім камітэтам нямецкай дывізіі, паводле якога немцы 7 сту-дзеня 1919  г., пакідаючы Лунінец, павінны перадаць рэўкому ваенныя склады былой царскай арміі на стан-цыях Ганцавічы, Відзібор, Лунінец, чыгуначны транспарт і вузел.

Партызаны кантралявалі ўчастак чыгункі Лунінец  — Ганцавічы і Лунінец —Сарны. У канцы снежня 1918  г. у перафарміраваны Палескі рэўком быў уведзены прадстаўнік ЦК РКП(б) Аляксандр Мікалаевіч Ільін. Старшынёй рэўкома быў абра-ны Рыгор Максімавіч Астроўскі.

У студзені 1919  г. нямецкае каман-даванне перадало ўладу ў Пінску пятлюраўцам, раззброіла роты 152-га палка, якія былі пасланы заняць Пінск, а таксама атрады 2-га Палес-кага палка. У адказ на гэтую права-кацыю паўстанцы спынілі пропуск эшалонаў з нямецкімі войскамі праз Лунінец, што вымусіла немцаў вяр-нуць зброю чырвонаармейцам і паў-

станцам. 25 студзеня 1919  г. Пінск быў канчаткова вызвалены ад заваёў-нікаў. Адметна, што ў гэтай барацьбе актыўны ўдзел прымалі партызаны Ганцаўшчыны, якія забяспечвалі аба-рону з поўначы і пастаянна кантра-лявалі чыгунку ад Баранавіч да Лу-нінца.

Пра трагічнасць таго моманту сведчыць тэлеграма А. М. Ільіна аб дапамозе, накіраваная ім у адрас У. І. Леніна і Я. М. Свярдлова:

«5 января 1919  г. Мннск. Срочная. Военная. Вне очередн.

Повстанческне коммуннстнческне войска, опернруюіцне в районе Сарны  — Лунннец н отражаюіцне петлюровскне н прочне белогвардейскне банды, нзнемо-гают в неравной борьбе. У ннх нет одеж-ды, обувн н продовольствня, нет денег, нет руководнтелей  — военных спецналн-стов.

Средн многнх отрядов петлюровскнх войск, наснльственно мобнлнзованных, раздаются крнкн возмувдення петлюров-ской авантюрой; так, все отряды Корос-теня, Ровно н другне шлют нам братскнй прнвет. Крестьянское населенне Полесья н Волынн помннт Петлюру  — отца германскнх штыков н деда Скоропадско-го, оно желает нстннной властн рабочнх н крестьян.

рабочнм Кнева н другнх городов ІІ прн-шлем вам продовольствне, нзбыткн ору-жня, снарядов н порох...порох… План действня повстанческнх отрядов мной сообіцен от-ветственным работннкам-коммуннстам (тт. Берсону, Смнрнову, Дмнтрневу н пр.) ІІ одобрен. Ждем вашей помоіцн.

На гэтым гістарычным дакуменце захаваўся подпіс У. І. Леніна сінім алоўкам: «Склянскому. На отзыв. Что сделано». Склянскі на тэлеграме напісаў: «Запроснть т. Антонова н Реввоенсоветы, какая нужна помоіць. Склянскнй. 9.1.1919  г.». (Расійскі дзяржаўны ваенны архіў. Ф. 33 998. Воп. 2. Спр. 41. Л. 14-15).

Рэакцыя на тэлеграму Э.Склян-скага была адразу. Аб гэтым сведчыць тэлеграма намесніка старшыні ОВСР Э. М. Склянскага ў РВС Заходняй арміі, датаваная 16 студзеня 1919  г. У ёй зроблены запыт, што канкрэтна зроблена для аказання дапамогі паў-станцкім войскам.

У другой тэлеграме ўпаўнаважа-ных НК (Надзвычайнай Камісіі) па забеспячэнні Чырвонай Арміі Дзміт-рыева і Гросмана ва ўсерасійскі ге-неральны штаб І. І. Вацэцісу адзнача-ецца, што паўстанцкі атрад Ільіна, які налічвае больш за 3 тысячы чалавек, з'яўляецца амаль што адзіным аба-ронцам Лунінецкага ўчастка, у якім засталася каласальная колькасць маёмасці. На жаль, атраду, які мае добрага палітычнага кіраўніка ў асо-бе Ільіна, не хапае вопытнага начальніка штаба, ваенрука, атрад дрэгіна ўзброены, распрануты, разуты. Тут жа адзначаецца, што атрад мае ўсяго толькі па 10 рублёў на чатыры месяцы на кожнага паўстанца...паўстанца… Дзмітрыеў і Гросман з прычыны гэтага просяць Рэвалюцыйны ваенны Савет аказаць тэрміновае садзейні-чанне Ільіну людзьмі і маёмасцю, а таксама прыслаць яму без прамару-

1919  г. быў цяжкім і трывожным для нашага народа. Нямецкіх інтэр-вентаў змянілі польскія легіянеры, якія пачалі ваенныя дзеянні супраць нашых войскаў, праводзілі разбой-ніцкія рэйды ў тылы Чырвонай Арміі. Баі вяліся з пераменным поспехам. 17 лютага чырвонымі заняты Драгі-чын, што у 60 вярстах ад Пінска. 18 лютага, як стала вядома з аператыў-най зводкі ІІІтаба Заходняй арміі, польскія легіянеры, пераапранутыя ў форму германскіх салдат у складзе каля 2 тысяч чалавек пяхоты з куля-мётамі, 200 кавалерыстамі і броне-цягніком, перайшлі ў наступленне ўздоўж дарогі Кобрын  — Пінск і завалодалі Драгічынам. Перадавыя часці праціўніка занялі Іванава. Чыр-воныя адышлі да Юхновіч, што ў 25 вёрстах каля Пінска.

12 сакавіка 1919  г. пачалася мабі-лізацыя ў Чырвоную Армію, якая, дарэчы, праходзіла надзвычай паспя-хова. Яшчэ ў пачатку сакавіка пачалі даходзіць чуткі аб наступленні польскіх войскаў, таму і рыхтаваліся даць ім дастойны адпор. Нягледзячы на гэта, палякі прарваліся праз лінію

Савецкае камандаванне, каб узмац-ніць абарону Лунінецкага чыгуначна-га вузла, перакінула сюды з-пад Нясвіжа 1-ы, 2-і і 3-і батальёны пагра-нічнага палка (камандзір Л. М. За-цяплінскі). Першы батальён пад ка-мандаваннем Цімафеева быў накі-раваны непасрэдна ў Ганцавічы для адбіцця магчымых нападаў белапаля-каў на Лунінец з боку Баранавіч. Ім на падмогу былі накіраваны два бронецягнікі, якія ўзялі на сябе кант-роль дарогі Сарны  — Лунінец  — Ганцавічы.

В. Л. Мышкаўца (камісара рэўко-ма) і яго таварышаў накіравалі спа-чатку ў Рослаўль, пазней у Смаленск, са Смаленска  — у Вызну (цяпер Чырвоная Слабада Салігорскага ра-ёна). Тут, у Вызне, Мышкавец быў аб-раны старшынёй валаснога Савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў. Непа-далёку ад месца знаходжання Саве-та быў маёнтак памешчыка Сасноўс-кага, сын якога служыў афіцэрам у С. Н. Булак-Балаховіча (былы каман-дзір Чырвонай Арміі, які потым пе-райшоў ма бок праціўнікаў савецкай улады). Становішча валаснога камі-тэта пагаршалася і тым, што тут жа, у в. Морач, амаль па-суседству раз-мясціўся штаб польскіх войскаў. Гэта і адыграла ракавую ролю ў лёсе В. Л. Мышкаўца і яго паплечнікаў па барацьбе. У канцы 1920  г. старшыня валаснога камітэта быў схоплены булак-балахоўцамі і пасля катаванняў расстраляны ў Морачы, былі забіты рэўкомаўцы Пішч, Уласевіч, Коўш і інш.

«"29 февраля 1919  г. Белорусскнй тру-довой народ обі>явнл свою Советскую рес-публнку, но на нее уже точат зубы запад-ноевропейскне контрреволюцнонеры. Нам соободает Науэнское радно от 13 фев-раля: «...Маршал…Маршал Фош 25 января потре-бовал от германскнх правнтелей обеспе-чнть свободный пропуск польскнх войск в Гродно н дальше для борьбы с боль-шевнкамн. Германское радно с грустью прнзнает, что пропуск польскнх войск повел к восстанню лнтовцев н белорусов, протнвявднхся выдаче полякам непольс-кнх областей...областей… Прн появленнн польскнх легнонеров белорусскне крестьяне берут-ся за оружне н образуют повстанческне отряды. Ннформатор П.Каравай». (Дзяр-жаўны архіў Расійскай Федэрацыі. Ф.130. Воп. 2. Спр. 435. Л. 38-39).

легіянеры атрымалі ад імперыя-лістаў краін Антанты і Германіі так званы «свободный пропуск для борь-бы с большевнкамн» і што надыхо-дзіць час, калі палескія сяляне возьмуцца «за оружне н образуют партнзанскне отряды». У Ганцавіц-кім напрамку і дзейнічалі тады камі-сар 152-га палка С. К. Дзергачоў, ка-мандзір гэтага палка Я. В. Шэка і кі-раўнік паўстанцкіх войскаў на Па-лессі А. М. Ільін. Яны неаднойчы былі ў Ганцавіцкім і іншых рэўкомах з мэ-тай арганізацыі барацьбы супраць наступаючых з захаду польскіх ін-тэрвентаў. Удалося прасачыць іх жыццёвыя шляхі, якія перасякліся на Ганцаўшчыне ў грозным 1919  г.