Галосныя: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ZéroBot (размовы | уклад)
др робат Дадаем: vi:Nguyên âm
дыяграмы да дыяграм
Радок 1:
__NOTOC__
'''''Галосны гук''''' —-: [[гук, мова|гук]] чалавечай мовы, пры ўтварэнні якога [[паветра]] свабодна праходзіць праз поласць [[рот]]а.<ref name=padh>Пд. Падгайскі.</ref>
 
[[Выява:Connor_diagram.png|right|300px|thumb|СтановішчаДыяграма галосных — становішча вышэйшага пункта пад'ёму языка (паводле Дж. Д. О'Конара): 1 - пярэдняе высокае, 2 - пярэдняе нізкае, 3 - сярэдняе, 4 - задняе высокае, 5 - задняе нізкае. Злева — рэальная спрошчаная дыяграма руху, справа — просталінейная схема гэтай дыяграмы («кардынальная трапецыя»), якой часта карыстаюцца ў фанетыцы.<ref>Кампаноўка і нумарацыя дыяграм паводле: {{крыніцы/Падлужны Фанетыка}} С.34.</ref>]]
У акустычных адносінах галосныя гукі — музычныя [[тон, музыка|таны]] з нязначнымі [[шум]]амі. Кожны галосны, у залежнасці ад формы, якую маюць [[рэзанатар]]ы (поласці рота і глоткі) пры яго вымаўленні, мае пэўную колькасць уласных таноў, якія называюцца ''характэрнымі танамі'' галоснага —- ''фармантамі''. Сукупнасць таноў утварае тэмбр; ім галосныя адрозніваюцца адзін ад аднаго.
 
== Агульныя ўмовы ўтварэння ==
 
[[Image:Ipa-chart-vowels_bel.jpg|thumb|300px|right|Дыяграма становішча языка і гукі МФА. Знакі, пастаўленыя парамі, азначаюць неагублены (злева) і агублены (справа) варыянты.]]
Агульныя анатама-фізіялагічныя ўмовы ўтварэння галосных: няіснасць у маўленчым апараце якіх-колечы значных перашкод, што маглі б спрыяць узнікненню фрыкацыйнага шуму; слабая паветраная плынь; напружанасць усіх органаў маўлення.
 
Радок 29 ⟶ 31:
=== Дыяграма галосных ===
Кожны галосны характарызуецца дзвюмя каардынатамі вышэйшага пункту языка: месцам на гарызантальнай восі моўнага апарату (рад) і месцам на вертыкальнай восі (ступень пад'ёму, пад'ём). Даследаванні маўлення паказваюць, што ў сукупнасці для ўсіх галосных гэтыя каардынаты ў ротавай поласці займаюць пэўную зону, якую прыблізна можна прадставіць у форме эліпса ці ў больш распаўсюджанай, спрошчанай форме гэтай дыяграмы — трапецыі [[кардынальныя галосныя|кардынальных галосных]].
 
== Агульная табліца ==
[[Image:Ipa-chart-vowels_bel.jpg|thumb|400px|left|Дзе сімвалы стаяць у парах, правы — агублены]]
 
== Некаторыя гукі ==