Украінская паўстанчая армія: Розніца паміж версіямі

'''Украінская паўстанчая армія''' ({{lang-uk|Українська повстанська армія}}) — армія, створаная ўрадам [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспублікі]] (у выгнаньнівыгнанні). У [[кастрычнік]]у [[1942]] году назоў пераняты [[Арганізацыяй Украінскіх Нацыяналістаў]] ([[Сьцяпан Бандэра|Бандэры]])<ref>[http://warhistory.ukrlife.org/5_6_02_4.htm Військово-польова жандармерія — спеціальний орган Української повстанської армії] {{ref-uk}}</ref><ref name=oun>[http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/ Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія. Підсумкова публікація напрацювань робочої групи істориків, створеної при урядовій комісії з вивчення діяльності ОУН і УПА. Інститут історії НАН України. 2004 р.]{{ref-uk}}</ref>. Мэтай УПА было стварэньнестварэнне нацыяналістычнай [[Украіна|Украіны]], дзе жылі б [[украінцы|ўкраінцы]], з дзяржаўным ладам, дзе панавала б партыя (АУН).

Дзейнасьць УПА ўлучала барацьбу супраць [[Трэці Райх|нямецкіх акупантаў]], што аднак, не перашкаджала ім дасягаць узаемнай пагоды ў акцыях накіраваных супраць савецкіх партызанаў, а часам і ў інтарэсах нямецкіх спэцслужбаў<ref name=oun14pdf>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія. Інститут історії НАН України.2004р [http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/14.pdf Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія], Раздел 4 стр.190-198 {{ref-uk}}</ref>. УПА, падначаленая бандэраўскаму крылу АУН, вяла барацьбу супраць іншых украінскіх нацыяналістычных арганізацыяў — АУН Бульбы-Бараўца, і мельнікоўцаў (АУН (м)). Яшчэ адным фронтам барацьбы была вайна з польскай [[Армія Краёва|Арміяй Краёвай]]. ПасьляПасля прыходу [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|савецкай]] улады, УПА супрацьстаяла і савецкім войскам, пакуль не была канчаткова зьліквідавана ў сярэдзіне 1950-х гадоў<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія. Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 6 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр. 435—438</ref>, хаця фармальна, арганізацыя спыніла сваю дзейнасьць [[3 верасьня]] [[1949]] году<ref name=oun24pdf> Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія. Інститут історії НАН України.2004р [http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія], Раздел 7{{ref-uk}}</ref>.

Вядомымі зьяўляюцца акцыі УПА, накіраваныя супраць мірнага насельніцтва, найперш супраць [[палякі|палякаў]], [[габрэі|габрэяў]] і [[украінцы|ўкраінцаў]], якія не сымпатызавалі УПА, савецкіх грамадзянаў, якія апынуліся тут падчас прыйсьця Савецкай улады ў [[1939]] і супраць зьмяшаных сем’яў. На іх УПА арганізоўвала напады, якія выражаліся ў масавых забойствах, выгнаньняхвыгнаннях і рабаваньнірабаванні маёмасьці цывільнага насельніцтва<ref name=oun>[http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія. Підсумкова публікація напрацювань робочої групи істориків, створеної при урядовій комісії з вивчення діяльності ОУН і УПА. Інститут історії НАН України. 2004 р.]{{ref-uk}}</ref><ref name=oun16pdf>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія. Інститут історії НАН України. 2004р [http://history.org.ua/LiberUA/Book/Oun/5.pdf Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія], Раздел 5 {{ref-uk}}</ref><ref> W.Siemaszko, E.Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów Ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939—1945, Warszawa 2000 {{ref-pl}}</ref>.

Украінская паўстанчая армія была створана праз Арганізацыю ўкраінскіх нацыяналістаў. Пастанова аб яе стварэньністварэнні была прынята на ІІІ канфэрэнцыі АУН, што праходзіла ў вёсцы Тэрнабежжа Олеўскага раёну Львоўскае вобласьці ([[17 лютага|17]]—[[21 лютага]] [[1943]]). На гэтай канфэрэнцыі было вырашана распачаць актыўную барацьбу найперш супраць палякаў і асабліва, савецкай партызанкі, якая сваёй дзейнасьцю правакавала карныя нямецкія экспэдыцыі супраць цывільнай люднасьці<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р [http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/11.pdf Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія] {{ref-uk}} c. 173</ref>. Арганізацыя на пачатку мела назву АУН-СД (''Самостийніків-Дэржавніків''). Ужо вясной [[1943]] адзелы АУН-СД мелі некалькі тысячаў асобаў. У [[сакавік]]у [[1943]], на тэрыторыях, якія кантраляваліся УПА, быў выдадзены загад аб мабілізацыі ўсіх паліцаяў у шэрагі УПА. Тым, хто гэтага ня зробіць, пагражаў расстрэл як дэзэртырам. У выніку гэтага загаду ў шэрагі УПА ўступіла калі 5 тысячаў паліцаяў.

ПазьнейшаяПазнейшая назва УПА была ўзята ад збройнае фармацыі Тараса Бараўца ({{lang-uk|Тарас Боровець}}), хоць звычайна, для адрозьненьняадрознення аддзелаў Бараўца ўжываецца назва ''Палеская Сеч''. Узброеныя фармацыі АУН-СД пачалі называцца УПА напрыканцы траўнямая [[1943]] году<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р [http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/11.pdf Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія], Разьдзел 2 {{ref-uk}}</ref><ref>[http://warhistory.ukrlife.org/5_6_02_3.htm «Воєнна історія» #5-6 за 2002 рік УКРАЇНСЬКА ПОВСТАНСЬКА АРМІЯ ТА ЗБРОЙНІ ФОРМУВАННЯ ОУН У ДРУГІЙ СВІТОВІЙ ВІЙНИ]</ref>.

=== Баявыя дзеяньнідзеянні УПА ===

Галоўную ўвагу ў баявых дзеяньняхдзеяннях УПА канцэнтравала на савецкай партызанцы. Барацьба зь немцамі вялася ў межах «самаабароны ўкраінскага народу», а прапановы аб пачатку шырокамаштабных і адкрытых дзеяньняўдзеянняў супраць гітлераўцаў былі адкінуты, як ня маючыя шанцаў на посьпехпоспех<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія. Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Разьдзел 4 [http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/13.pdf] с. 176</ref>.

[[Файл:Antisovjet_ukrainian_partisans_1943Antisovjet ukrainian partisans 1943.jpg|міні|260пкс|Антысавецкія ўкраінскія партызаны раззброеныя нямецкімі войскамі [[1943]]]]

Мэтаю УПА ў партызанскай барацьбе было назапашваньненазапашванне сілаў для падрыхтоўкі ўсенароднага паўстаньняпаўстання. У барацьбе супраць немцаў, на пачатку галоўнай мэтай ставіўся ня іх разгром, а недапушчэньненедапушчэнне нямецкіх нападаў на тэрыторыю, кантраляваную УПА. <ref name="history.org.ua">Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Разьдзел 4 [http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/14.pdf] с. 183</ref> У тым самым часе, цэльлю атакаў УПА сталіся гітлераўскія адміністрацыйныя адзінкі, пасты паліцыі і транспарты, галоўным чынам з мэтаю набыцьця зброі, ежы, а таксама ў выпадках нападаў немцаў на УПА.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Разьдзел 4 [http://www.name="history.org.ua"/LiberUA/Book/Upa/14.pdf] с. 183</ref> Зь [[ліпень|ліпеня]] па [[верасень]] [[1943]] у выніку 74 сутыкненьняўсутыкненняў паміж немцамі і УПА загінула каля 3.000 гітлераўцаў, пры стратах УПА у 1,237 забітых ці параненых.<ref>[http://warhistory.ukrlife.org/5_6_02_3.htm "...Ось сумна статистика тих боїв: у липні відбулося 35 сутичок, у серпні - 24, у вересні - 15; втрати повстанців становили 1237 бійців і старшин, ворожі втрати склали 3000 чоловік..."]</ref> У выніку дзеяньняўдзеянняў УПА, немцы працягвалі кантраляваць толькі буйныя населеныя кропкі, а правінцыя і вёска былі пад кантролем УПА.<ref>[http://warhistory.ukrlife.org/3_4_03_2.htm(СПІЛЬНИЙ ВИСНОВОК УКРАЇНСЬКИХ ТА ПОЛЬСЬКИХ ІСТОРИКІВ ЗА ПІДСУМКАМИ IX—X МІЖНАРОДНИХ НАУКОВИХ СЕМІНАРІВ (Варшава, 5-11 листопада 2001 р.)]</ref> Усяго, атакі праводзіліся галоўным чынам, супраць невялічкіх нямецкіх ганізонаў, у выніку чаго, гітлераўцы былі вымушаны вывесьці свае гарнізоны зь дзясяткаў населеных пунктаў.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Разьдзел 4 [http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/14.pdf] с. 184</ref> Першыя баі зь немцамі былі досыць цяжкім выпрабаваньнемвыпрабаваннем для УПА, бо адчуваўся брак на вопыт, зброю і належную падрыхтоўку, аднак дужа станоўча паўплываў на стаўленьнестаўленне арганізацыі і ўзмацненьнеўзмацненне вайсковае дысцыпліны, а значыць, на ўзвышэньнеўзвышэнне баяздольнасьці ў далейшым.<ref>[Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Разьдзел 4 http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/14.pdf] с. 181-182</ref> Аднак, нельга пераўзвышаць тую ролю, якую адыгрывала УПА ў барацьбу зь немцамі. У службовым данясеньніданясенні кіраўніка паліцыі бяспекі і СД у рэгіёне "Расея-Поўдзень" адзначалася што: {{пачатак цытаты}}''"з баку ўкраінскіх паўстанцаў, напады на нямецкія аддзелы былі рэдкасьцю, наогул, не было жаднага выпадку пашкоды службоўцаў нямецкай паліцыі і вайсковых службоўцаў вермахту..."<ref name="ReferenceA">[Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Разьдзел 4 http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/14.pdf] с. 184</ref>''{{канец цытаты}}

Найбуйнейшымі баямі УПА супраць немцаў сталіся баі на Гарахоўшчыне, дзе немцы прымянілі [[Авіяцыя|авіяцыю]] і [[танк]]і. Потым барацьба перакінулася на Берасьцячкоўскі раён, Кастапольшчыну і Калкоўшчыну, пашырыўшыся да канца чэрвеня [[1943]] на ўсю [[Валынь]]. Асблівае напругі баявыя дзеяньнідзеянні дасягнулі ў ліпені і жніўні, калі паміж УПА і немцамі адбылося, адпаведна, 35 і 24 баі. Паводле дадзеных украінскіх партызанаў, зь нямецакага баку прынялі ўдзел каля 10 тыс. вайскоўцаў, пры падмозе танкаў, самалётаў і буйной артылерыі.<ref>[Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Разьдзел 4 http:name="ReferenceA"//www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/14.pdf] с. 184</ref>

Разам з тым, трэба зазначыць, што барацьба УПА зь гітлераўцамі ня мела стратэгічнага значэньнязначэння і не адыграла адметнай ролі ў вызваленьнівызваленні [[Украіна|Украіны]] ад нямецкіх акупантаў. Яна толькі абмежавала дзейнасьць нямецкай адміністрацыі і не была прыярытэтнай значнасьці, бо галоўным ворагам для АУН УПА ўважаўся СССР. <ref>[Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Разьдзел 4 http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/14.pdf] с. 199</ref>

Пры гэтым, не гледзячы на барацьбу, УПА дасягала шмат лякальных паразуменьняўпаразуменняў зь гітлераўцамі, асабліва ў акцыях, якія датычылі барацьбу з савецкай партызанкай. Вядома, што камандуючыя УПА, такія як Раман Шухевіч, самі раней служылі нямецкім уладам. Сярод дамоўленасьцяў паміж УПА і СС можна прывесьці сустрэчу ў ліпені [[1943]] Шухевіча зь афіцэрам сувязі [[Першая ўкраінская дывізія зброі СС «Галіччына»|Дывізыі СС "Галічына"]] Любамірам Маракушкай. На спатканьніспатканні было вырашана, што УПА не будзе байкатаваць стварэньнестварэнне дывізіі СС, але і дапамогу аказваць не стане. Ужо потым, аддзелы УПА з задавальненьнемзадавальненнем прымалі ў свае шэрагі жаўнераў [[Першая ўкраінская дывізія зброі СС «Галіччына»|"Галічыны"]].<ref> Чуев С. Проклятые солдаты. -2004. б. 362</ref>

У гэтай вобласьці УПА дасягла вялікіх посьпехаўпоспехаў. Ім удалося ўскладніць баявую дзйнасьць партызанаў у шматлікіх раёнах [[Валынь|Валыні]]-[[Палесьсе|Палесься]], стварыць ім перашкоды для дывэрсыйнае дзейнасьці на нямецкіх камунікацыях. Украінскія паўстанцы сумелі таксама ў значнай ступені сарваць пляны ЦК КП(б)У па ўвядзеньніўвядзенні партызанскіх злучэньняўзлучэнняў на тэрыторыю Галіцыі. Да актыву УПА трэба ўнесьці і дывэрсыйныя акты у тыле Чырвонае Арміі пачынаючы з верасьня [[1944]] на тэрыторыі [[Заходняя Украіна|Заходняй Украіны]]. Арэалам дзейнасьці УПА супраць Саветаў служыла галоўным чынам, [[Галіцыя]] і [[Валынь]], хаця асобныя загоны УПА пасылала і ўва Ўсходнюю Украіну і нават на Кубань. Аднак, жыхары Ўсходняй Украіны ўважалі УПА за пасобнікаў нямецкіх акупантаў, таму дасягнуць значных посьпехаўпоспехаў на тэрыторыі па-за Заходняй Украіны АУН-УПА не здолела.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 13 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf б.1808</ref>

На антыбальшавіцкім фронце, мэтаю УПА было ачышчэньнеачышчэнне тэрыторыі ад савецкіх партызанаў. УПА намагалася галоўным чынам, абмежаваць дзейнасьць партызанаў, максымальна зьменшыць іх уплыў на мясцовае ўкраінскае насельніцтва і не дапусьціь узаемадзеяньняузаемадзеяння партызанскіх аддзелаў з палякамі. Калі ў Заходнюю Ўкраіну ўступіла Чырвоная Армія, Галоўная Управа УПА забараніла сваім аддзелам ўступаць зь імі ў адкрытую барацьбу, аднак у той жа час не забараняючы атакаваць дробныя аддзелы Чырвонае Арміі з мэтаю захопу зброі і баепрыпасаў.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 13 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf б.178</ref> Барацьба з радзецкімі партызанамі заўжды насіла ўпарты і жорсткі характар. Так, Л. Шанкоўскі пісаў: {{Пачатак цытаты}}''"Барацьба з чырвонымі партызанамі была куды больш складанай за барацьбу зь немцамі. Партызаны - то быў баявы, адважны і жорсткі праціўнік, які ведаў мову і мясцовыя ўмовы, ды ўмеў цудоўна маскавацца. У барацьбе з тым праціўнікам УПА атрымоўвала важны досьвед для наступнай барацьбы."<ref name="ReferenceB">Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.206</ref>''{{Канец цытаты}} У той жа час, савецкія партызаны адзначалі, што біцца з УПА было складаней чым зь немцамі. Так, камандзір партызанскага загону Кузков казаў, што ён ніколі не сустракаў такога фанатызму ў барацьбе і адзначаў, што аўнаўцы ''"б'юцца лепей за немцаў''"<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.203</ref>

Першыя зьесткі аб актывізацыі аддзелаў ўкраінскіх нацыяналістаў пачалі зьяўляцца ў пачатку [[1943]] году. У лютым [[1943]] украінскія нацыяналісты пачалі нападаць і раззбройваць невялічкія аддзелы савецкіх партызанаў. Гэта прымушала савецкіх партызанаў належным чынам рыхтавацца да наступных апэрацыяў. Так, падчас рэйду ў лютым [[1943]] па паўночных раёнах Роўненскае вобласьці Сумскага партызанскага аддзелу пад камандаваньнемкамандаваннем Каўпака ў загадзе ўвесь асабовы склад і камандзіры былі папярэджаны, што яны ідуць на тэрыторыю, якая кантралюецца ўкраінскімі нацыяналістамі. Аднак, да баявых сутыкненьняўсутыкненняў справы не дайшло, бо УПА пазьбягала баёў.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 16 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.200</ref>

У стаўленьністаўленні да украінскіх нацыяналістаў, камуністычнае кіраўніцтва, на чале з Хрушчовым зыходзіла з таго, што "кіраўнікі буржуазных украінскіх нацыяналістаў - то нямецкія агенты". Карыстаючыся такім падыходам, Хрушчоў зыходзіў з таго што галоўнай мэтай барацьбы зьяўляецца разгром фашысцкіх акупантаў, таму атрадам партызан было рэкамэндавана ня ўступаць у баі з нацыяналістычнымі загонамі, калі яны самі не нападаюць.<ref name="ReferenceC">Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.201</ref>

Аднак, за некалькі месяцаў УПА ўзмацнілася настолькі, што пачала адкрыта нападаць не толькі на малыя, але і на вялікія аддзелы партызан.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 13 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.201</ref> У адказ на гэта, адносна аўнаўцаў адзін з камандзіраў Сабураў выдаў жорсткі загад, дзе ў прыватнсьці, гаварылася: "дзеяньнідзеянні па зьнішчэньнюзнішчэнню нацяналістаў усхвалёўваю. У кожным выпадку іх нападаў - жорстка караць. Лістоўкамі паведаміць, што за аднаго партызана будзе зьнішчаназнішчана 15 аўнаўцаў ды іх нямецкіх гаспадараў."<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http:name="ReferenceC"//history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.201</ref>

[[19 чэрвеня]] [[1943]] ад камандзіраў атрадаў Алексенкі ды Шытава, якія спрабавалі прайсьці да беларускага Палесься да аэрадрому атрада Сабурава, прыйшло паведамленьнепаведамленне, што яны былі заатакаваны і атачаны вялікімі сіламі нацыяналістаў. ПасьляПасля трохдзённага бою, яны не здолелі прарвацца і адступілі з адчувальнымі стратамі.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.202</ref> За лета [[1943]] актыўнасьць барацьбы украінскіх паўтанцаў з чырвонымі партызанамі ўзрастала. Вялікія баі адбыліся у ліпені за сяло Тэрэмне, Астроскага раёну, каля чыгункі Ковель-Сарны і г.д. [[10 верасьня]] [[1943]] Роўненскае партызанскае зьяднаньнезьяднанне № 2 і загон Яравога правялі тры баі з УПА, якое мела там каля 1.000 байцоў з гарматамі і мінамётамі. У выніку нястачы патронаў, савецкія партызаны вымушаны былі пазьбягаць бою.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.202</ref> У пэрыод зь жніўня па лістапад [[1943]] украінскія паўстанцы правялі з партызанамі 54 баі, у той жа час як зь немцамі - 47.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.202</ref>

Напрыканцы [[1943]] - пачатку [[1944]] узмацненьнеузмацненне барацьбы УПА з савецкімі партызанамі было нямінучым з-за набліжэньнянабліжэння савецка-гэрманскага фронту і спробаў чырвоных партызнаў замацавацца ў Заходняй Украіне, што стварала сьмяротную небясьпекунебяспеку для УПА. Гэта знайшло адбітак у загадах камандзіраў УПА, дзе адзначаецца аб неабходнасьці "канчаткова зьліквідаваць чырвоных партызанаў як "агентаў Масквы.""<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.205</ref> Аднак, мэты ў бакоў былі розныя. УПА імкнулася эканоміць свае сілы, спадзяяючыся на абяскрыўленьнеабяскрыўленне дзьвух ворагаў - Масквы і Бэрліна. Савецкія партызаны бачылі сваёй галоўнай мэтай барацьбу зь немцамі. Былы камандзір Фёдараў успамінаў, што "бязперапынных баёў з бэндэраўцамі не вялося."<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.205</ref> НабліжэньнеНабліжэнне фронту і актыўнасьць пракамуністычных сілаў прымусіла УПА перавесьці барацьбу ў яшчэ больш канспіратыўны кірунак, пазьбягаючы атак Чырвонай Арміі, а галоўную ўвагу накіроўваць супраць агентаў [[НКУС]]. Аб гэтых плянах УПА стала вядома камуністычнаму кіраўніцтву.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http:name="ReferenceB"//history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.206</ref> На пачатак [[1944]] адносяцца і першыя баявыя сутыкненьнісутыкненні УПА з Чырвонай Арміяй. Не гледзячы на матэрыялы "Тактычнай інструкцыі", якая забараняла напады на аддзелы Чырвонае Арміі, мясцовыя камандзіры парушалі гэты загад.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.210</ref>

Першыя сутыкненьнісутыкненні адбыліся ў раёне дзяньняўдзянняў І Украінскага фронту на Валыні-Палесьсі. За пэрыод ад [[7 лютага]] па [[2 сакавіка]] [[1944]] у тылу 13-й Арміі было зафіксавана каля 200 нападаў аддзелаў УПА-Поўнач на невялікія вайсковы калёны ды на дробныя групы вайскоўцаў. У лютым [[1944]] баявікі УПА напалі на дарозе Карэц-Роўна на калёну камандуючага І Украінскім фронтам Ватуціна, які быў паранены, а пасьляпасля памёр.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.211</ref>

Ужо першыя акцыі паказалі, што ў параўнаньніпараўнанні з "падняміцкімі" часамі дзеяньнідзеянні паўстанцаў былі меньш удалымі. Прыйсьце савецкае ўлады азначаў пачатак канца дзейнасьці УПА.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.211</ref>

==== Барацьба з польскімі ўзброеннымі фармаваньняміфармаваннямі ====

СупрацьстаяньнеСупрацьстаянне палякаў з УПА ахапіла такія тэрыторыі як [[Валынь]], Усходнюю Галіцыю, Холмшчыну, Падляшша, НадсеньнеНадсенне і Лемкоўшчыну. На працягу [[1942]]-[[1943]] гадоў, палякі не мелі тутай буйных узброеных аддзелаў, што фактычна, рабіла польскае цывільнае жыхарства безабаронным перад атакамі і тэрорам з баку УПА.

Разам з узрастаньнемузрастаннем тэрору і нападаў на польскае насельніцтва, пачалі зьяўляцца першыя адзелы самаабароны (яшчэ ў [[1942]]-[[1943]] гг). Звычайна, гэта былі адносна невялікія па колькасьці і слаба ўзброеныя атрады, дзейнасьць якіх абмяжоўвалася патруляваньнемпатруляваннем ваколіц і спыненьнемспыненнем і папярэджваньнемпапярэджваннем атакаў. У [[1943]] на Валыні паўстала каля сотні такіх аддзелаў, якія кіраваліся праз цывільныя ўлады. Пры гэтым, вытрываць напор украінскіх нацыяналістаў здолелі толькі найбуйнейшыя пункты самаабароны і ў цэлым, яны не змаглі спыніць забойствы.

Толькі ў пачатку [[1944]] [[Армія Краёва|АК]] была сфармавана 27 Валынская Дывізія пехоты, у выніку чаго, ініцыятыва перайшла на польскі бок. Была аднак, гэта акцыя дужа запозьненайзапозненай, якая ўжо не пасьпелапаспела паўплываць на трагічны лёс палякаў на ўсходніх землях.

У [[Станіславаўскае ваяводзтва|Станіславоўскай вобласьці]] (сёньнясёння Івана-Франкоўская) мадзярскія войскі ашчаджалі польскае насельніцтва ад тэрору УПА і ад траўнямая [[1944]] праводзілі баявыя дзеяньнідзеянні супраць атрадаў УПА.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 5 [http://www.history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/16.pdf] б. 288</ref>

Аднак, у студзені [[1943]] у [[Будапэшт|Будапэшце]] (у тайне ад немцаў) спаткаліся дэлегаты УПА зь венгерскімі ўладамі. СпатканьнеСпатканне сконьчылася заключэньнемзаключэннем паразуменьняпаразумення, у якім [[Венгрыя]], наўзамен за недатыкальнасьць сваёй арміі абавязваліся паставіць УПА зброю і амуніцыю. Таксама пасылаліся вайсковыя інструктары, якія маскіраваліся пад палонных.<ref>Państwowe Archiwum Federacji Rosyjskiej w Moskwie, fond 9401, opis 1, dzieło 94, s. 132-140</ref>

Актыўныя дзеяньнідзеянні супраць Чырвонае Арміі прымусілі савецкае кіраўніцтва пачаць актыўную дзейнасьць па ліквідацыі УПА. Ужо ў сярэдзіне сакавіка [[1944]] са згоды Масквы ў Роўна быў створаны Апэратыўны штаб па барацьбе з АУН і УПА. Для правядзеньняправядзення працы па ліквідацыі ў Роўна прыехалі заступнікі міністра нутраных спраў СССР Круглоў і Сероў. [[28 сакавіка]] таго ж году яны паведамлялі Хрушчову, што ў выніку 65 апэрацый было забіта 1129 чальцоў АУН і УПА, захоплена 2 гарматы, 36 кулямётаў, 54 аўтаматы, 406 дубальтовак, 49,6 тыс. патронаў. Таксама зазначалася, што ў рэгіён прыбыло 29 эшэлёнаў войскаў НКУС. Паводле словаў Круглова ''"войскі добра ўзброены і здольны выканаць пастаўленыя перад імі заданьнізаданні."'' І ў наступныя дні, акцыі супраць АУН-УПА праводзіліся зь неаслабнаю сілаю.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.213</ref>

Наймаштабнейшыя баі паміж бальшавікамі і ўкраінскімі баявікамі адбыліся [[22 красавіка|22]]-[[25 красавіка]] [[1944]] пад Гурбамі, у раёне Крэмянецкіх лясоў. Тутай, у лясным масіве, знаходзілася каля 4-5 тысяч баявікоў. Сілы СССР, паводле дадзеных УПА, налічвалі каля 30.000 асоб з танкамі. Аднак, не гледзячы на значныя страты, шырокамаштабныя апэрацыі і прымяненьнепрымяненне вялікіх сілаў, разграміць УПА не ўдалося.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.211-212</ref> Барацьба УПА да канца вайны стала значным фактарам, які значна перашкодзіў радзкай уладзе правесьці палітычныя, эканамічныя ды іншыя захады ў рэгіёне.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, Раздел 15 http://history.org.ua/LiberUA/Book/Upa/24.pdf стр.216</ref>

УПА былі вымушаны звузіць сваю дзейнасьць, а Савецкія сілы імкнуліся лякалізаваць і звузіць сацыяльную базу і дзейнасьць УПА. У [[1946]] у местах і сёлах былі разьмешчаны савецкія гарнізоны, а войскі НКУС праводзілі непарыўныя акцыі па перасьледупераследу байцоў УПА.<ref> [http://www.history.neu.edu/fac/burds/agentura1.pdf Jeffrey Burds (1997). "Agentura: Soviet Informants' Networks & the Ukrainian Underground in Galicia, 1944-48", ''East European Politics and Societies v.11'' pp. 106 - 110]</ref> У выніку УПА былі вымушаны перайсьці з партызнаскае да падпольнае дзейнасьці. Атрады УПА цяпер сталі малалікімі і ўлучалі не больш за сто жаўнераў. Мноства з жаўнераў былі дэмабілізаваны і вярнуліся дадому, калі савецкая ўлада абвесьціла амністыю. Значную ролю адыгрывалі масавыя арышты і дэпартацыі, якія праводзіла савецкая ўлада супраць усіх, хто меў якое-небудзь дачыненьнедачыненне да любых незалежных арганізацый. У выніку гэтых апэрацый, з тэрыторыі Заходняй Украіны было вывезена паводле розных ацэнак, ад 250.000 па 500.000 асоб розных нацыянальнасьцяў. Найперш гэта былі сем'і сябраў УПА<ref>[http://www.history.neu.edu/fac/burds/agentura1.pdf Jeffrey Burds (1997). "Agentura: Soviet Informants' Networks & the Ukrainian Underground in Galicia, 1944-48", ''East European Politics and Societies v.11'' p. 92]</ref><ref>[http://www.uvkr.com.ua/ua/visnyk/visnyk2005/april2005/komar.html external link]</ref> Асноўныя свае акцыі УПА праводзіла цяпер супраць савецкай адміністрацыі і службаў бясьпекібяспекі. За пэрыод паміж лютым [[1944]] і сьнежнем [[1946]] былі забіты 11,725 савецкіх афіцэраў, агэнтаў і калябарантаў і 2.401 зьніклізніклі на тэрыторыі Заходняй Украіны.<ref>[http://www.history.neu.edu/fac/burds/agentura1.pdf Jeffrey Burds (1997). "Agentura: Soviet Informants' Networks & the Ukrainian Underground in Galicia, 1944-48", ''East European Politics and Societies v.11'' pp. 113-114]</ref>

З [[1946]] УПА звычайна складалася зь невялічкіх груп колькасьцю 5-10 байцоў, а сваю асноўную актыўнасьць яны зьмяшчалі на савецка-польскае мяжы. Ня гледзячы на кантакты са спэцслужбамі Вялікай Брытаніі і Францыі, УПА пастаянна скарачала сваю колькасьць.<ref> Institute of Ukrainian History, Academy of Sciences of Ukraine, Organization of [http://history.org.ua/oun_upa/upa/23.pdf] </ref> 30 мая [[1947]] Шухевіч надаў загад аб аб'яднаньніяднанні УПА і ўзбройнага падпольля АУН. Афіцыйна, штабы УПА спынілі сваю дзейнасьць [[3 верасьня]] [[1949]]. Лідар УПА Раман Шухевіч быў забіты недалёка ад [[Львоў|Львова]] [[5 сакавіка]] [[1950]]. Многія з УПА пераходзілі на службу НКУС. Усяго, па [[1954]] каля 150 такіх спэцыяльных груп колькасьцю 1 800 асоб працавалі на НКУС.<ref>http://www.ukranews.com/eng/article/84498.html</ref> Апошнія атрады спынілі супраціўленьнесупраціўленне толькі ў сярэдзіне 1950-х гадоў.

Апошнім партызанам сабе называў Ільля Абершын, які пакінуў лес толькі ў [[1991]] року. <ref>[http://kipiani.org/gulag/index.cgi?154 Інтэрвія зь Ільлёй Абершыным]</ref>

Сваю асноўную актыўнасьць УПА з [[1946]] засяродзіла на савецка-польскае граніцы. Тутай, у [[1947]] УПА арганізавала забойства польскага камуністычнага міністра абароны генэрала Караля Сьверчэўскага. Большасьць з дакумэнтаў <ref>Grupa Operacyjna "Wisła", kalkulacja sił U.P.A. (sił zbrojnych U.P.A. i personalnej obsady terenowej) na terenie działania Grupy Operacyjnej "Wisła" na dzień 1.04-23.07.1947 r.</ref> паказуе, што на дзень [[1 красавіка]] [[1947]] УПА мела на тэрыторыі [[Польская Народная Рэспубліка|Польшчы]] збройныя сілы ў колькасьці 2 402 асобы.

Аднак, [[1947]] стаў апошнім годам для АУН і УПА на тэрыторыі [[Польская Народныя Рэспубліка|Польшчы]]. У выніку правядзеньняправядзення Акцыі "Вісла" па перасяленьнюперасяленню насельніцтва і высокае актыўнасьці польскіх сілаў, рэшткі УПА вымушаны былі перабірацца на Захад праз [[Чэхаславакія|Чэхаславакію]]. Зь некалькі тысячаў чалавек, да сваёй цэлі дабраліся толькі каля сотні.

Вытокі дзейнасьці [[Украіна|ўкраінскіх]] [[Нацыяналізм|нацыяналістычных]] арганізацый на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] ляжаць яшчэ ў міжваенныя часы. На [[Палесьсе|Палесьсі]] разнастайныя украінскія культурна-асьветніцкія і палітычныя аб'яднаньніяднанні праводзілі мэтанакіраваную работу па ўкраінізацыі мясцовага насельніцтва, аб чым сьведчыць скарачэньнескарачэнне колькасьці "тутэйшых" і "палешукоў" пры Перапісах насельніцтва ў [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|міжваеннай Польшчы]].<ref>Черняк Ю.В. Деятельность украинских организаций и их вооружённых формирований на территории Западной Беларуси в годы Великой Отечественной войны / Черняк Юрий Вячеславович. - Минск, 2007. - 20 с. б. 9-10</ref><ref>Черняк Ю.В. Деятельность украинских организаций и их вооружённых формирований на территории Западной Беларуси в годы Великой Отечественной войны / Черняк Юрий Вячеславович. - Минск, 2007. - 20 с. б. 1</ref> Акрамя таго, шырокую дзейнасьць разгарнулі ўкраінскія эмігранцкія арганізацыі.<ref>Черняк Ю.В. Деятельность украинских организаций и их вооружённых формирований на территории Западной Беларуси в годы Великой Отечественной войны / Черняк Юрий Вячеславович. - Минск, 2007. - 20 с. б. 1</ref>

Дзейнічалі ўкраінскія фармаваньніфармаванні ў раёнах, дзе пражывала некаторыя колькасьць украінскага насельніцтва.<ref>Черняк Ю.В. Деятельность украинских организаций и их вооружённых формирований на территории Западной Беларуси в годы Великой Отечественной войны / Черняк Юрий Вячеславович. - Минск, 2007. - 20 с. б. 1</ref> Мэтаю дзейнасьці УПА і АУН на Беларусі было стварэньнестварэнне ўкраінскага гаспадарства, што было чужым для беларусаў і што дужа паўплывала на тое, што беларускае насельніцтва рэзка адгарнулася ад украінскіх арганізацый.<ref>Черняк Ю.В. Деятельность украинских организаций и их вооружённых формирований на территории Западной Беларуси в годы Великой Отечественной войны / Черняк Юрий Вячеславович. - Минск, 2007. - 20 с. б. 9</ref>

[[1941]]-[[1942]] характарызуецца наяўнасьцю шматлікіх канспірацыйных партый, арганізацый і збройных фармаваньняўфармаванняў, якія праводзілі маштабныя апэрацыі ўласнымі вайсковымі сіламі. Украінскія арганізацыі адкрыта супрацоўнічалі зь нямецкімі акупацыйнымі ўладамі - як дыпляматычнымі, так і ваеннымі сродкамі. Так, узброенныя фармаваньніфармаванні "бульбаўцаў" сумесна зь беларускімі калябарантамі правялі на тэрыторыі [[Палесьсе|Палесься]] сумесную акцыю супраць рэшткаў Чырвонае Арміі.<ref>Черняк Ю.В. Деятельность украинских организаций и их вооружённых формирований на территории Западной Беларуси в годы Великой Отечественной войны / Черняк Юрий Вячеславович. - Минск, 2007. - 20 с. б. 15</ref> У выніку на Палесьсі стварылася сваеасаблівая сытуацыя - нямецкай адміністрацыі амаль не было, часткі Чырвонае Арміі альбо былі зьнішчанызнішчаны, альбо выцесьнены ў Бранскія лясы. Такая сытуацыя спрыяла ўзвышэньнюўзвышэнню ўплыву і аўтарытэту ўкраінскіх арганізацый у [[Беларусь|Беларусі]].<ref>Черняк Ю.В. Деятельность украинских организаций и их вооружённых формирований на территории Западной Беларуси в годы Великой Отечественной войны / Черняк Юрий Вячеславович. - Минск, 2007. - 20 с. б. 10-11</ref>

Непасрэдна стварэньнестварэнне УПА як асобнай вайсковай структуры на Палесьсі пачалося раньняйранняй вясной [[1943]] року. Летам [[1943]] АУН-УПА аб'яднала пад сваім кіраўніцтвам усе вайсковыя фармаваньніфармаванні ўкраінскіх арганізацый, у тым ліку створаную [[Тарас Бульба-Баравець|Тарасам Бульба-Бараўцом]] [[Палесская Сеч|Палесскую Сеч]]. Гэтая новая армія абавязвалася ашчаджаць украінскае жыхарства (ігнаруючы іншыя народы, якія пражывалі каля [[Украінцы|украінцаў]]) на ўкраінскае тэрыторыі.<ref>Черняк Ю.В. Деятельность украинских организаций и их вооружённых формирований на территории Западной Беларуси в годы Великой Отечественной войны / Черняк Юрий Вячеславович. - Минск, 2007. - 20 с. б. 11</ref> Ідэя стварэньнястварэння ўкраінскай дзяржавы была варожа сустрэнута як з баку нямецкіх акупацыйных уладаў, так і з баку савецкіх партызнаў і [[Армія Краёва|Арміі Краёвай]], у выніку чаго УПА пачала барацьбу па ўсім напрамкам. УПА праводзіла дывэрсыі і рэйды супраць чырвоных партызанаў, вэрмахту і [[Армія Краёва|Арміі Краёвай]], падчас якіх праводзіліся тэрарыстычныя акцыі і супраць мясцовага насельніцтва - [[Беларусы|беларусаў]], [[Палякі|палякаў]] і [[Габрэі|габрэяў]].<ref>Черняк Ю.В. Деятельность украинских организаций и их вооружённых формирований на территории Западной Беларуси в годы Великой Отечественной войны / Черняк Юрий Вячеславович. - Минск, 2007. - 20 с. б. 12</ref>

У [[1943]] на тэрыторыі поўдня Беларусі адбываецца значнае ўзрастаньнеўзрастанне колькасьці УПА. Паводле папярэдніх падлікаў, колькасьць чальцоў АУН акрамя моладзі і тых, хто спачуваў ім, дасягнула 10-15 тысяч асоб. Колькасьць УПА на Беларусі - 8-10 тысяч асоб. Група "Тураў" пасьляпасля частковае дэмабілізацыі і перадачы ў групу "Заграва" загону "Катлавіна" налічвала па стану на [[1 студзеня]] [[1944]] 3.048 асоб. З улікам дэмабілізацыі і фармаваньняўфармаванняў тылу, УПА складала прыблізна 15-20 тыс. асоб.<ref>Черняк Ю.В. Деятельность украинских организаций и их вооружённых формирований на территории Западной Беларуси в годы Великой Отечественной войны / Черняк Юрий Вячеславович. - Минск, 2007. - 20 с. б. 12</ref>

Асноўнымі мэтодамі барацьбы ў гэты час былі дывэрсыі і тэрор супраць Радзкае ўлады і камуністычных актывістаў у спалучэньніспалучэнні з агітацыяй і прапагандай сярод насельніцтва. Фактычна, праводзілася рабаўніцтва, гвалт і насільле над мясцовым жыхарствам, што нарэшце, прывяло да покрышу і ліквідацыі УПА у Беларусі.<ref>Черняк Ю.В. Деятельность украинских организаций и их вооружённых формирований на территории Западной Беларуси в годы Великой Отечественной войны / Черняк Юрий Вячеславович. - Минск, 2007. - 20 с. б. 12</ref>

Этнічныя чысткі палякаў пачаліся з [[1943]] года. Арганізаваныя забойствы працягваліся зь лютага [[1943]] па люты [[1944]]. Колькасьць загінутых застаецца па сёньнясёння невядомай і вызначаецца ад 60.000 па 500.000. Лічбу 60.000-80.000 прыводзіць Jan T. Gross. Польская (камуністычная) камісыя па дасьледваньнідаследванні злачынастваў супраць польскага народу прапануе лічбу у 300.000-400.000. [[Леанід Кучма]], выказаўся што "украінскія шавіністы забілі каля паўмільёну палякаў на Ўсходніх землях", што аднак, не было пацьверджанапацверджана доказамі і магчыма, зьяўляецца вынікам падману.<ref>Норман Дэвис. История Европы. - М.: АСТ., 2006 ISBN 5-17-024749-4 с. 767</ref>

Падчас лета [[1943]] былі праведзены этнічныя чысткі, з мэтай канчатковага выдаленьнявыдалення "польскага элемента", а восеньнювосенню [[1943]] многія раёны Валыні сталі "этнічна чыстымі". Канфлікт меў моцны рэлігійны і нацыянальны падтэкст.

{{пачатак цытаты}}''"Сьвятар Людвік Владарчык з Акопы быў расьпятыраспяты на крыжы; сьвятару Станіславу Дабржанскаму адрубілі тапаром галаву, разам зь ім загінула 967 вернікаў з Астроўкі; сьвятара Караля Бараня з Карытніцы расьпілаваліраспілавалі папалам на драўляным карыце; сьвятару Завадзкаму перарэзалі горла нажом..."''<ref>Норман Дэвис. История Европы. - М.: АСТ., 2006 ISBN 5-17-024749-4 с. 768</ref>{{канец цытаты}}

[[10 ліпеня]] [[1944]] камандуючы УПА ўва Ўсходняй Галіцыі Васыль Сідор загадаў: "пастаянна нападаць на палякаў - да поўнага зьнішчэньнязнішчэння астатняга на гэтай зямлі."<ref>А.Русначенко «Украинско-польское противостояние» стр 101</ref> Аднак, выкананьневыкананне гэтага загаду было спынена наступам [[Чырвоная Армія|Савецкай Арміі]], хаця акцыі супраць палякаў працягваліся і ў [[1944]]-[[1947]] пакуль савецкімі ўладамі не была праведзена, [[Акцыя "Вісла"|"Акцыя Вісла"]] па перасяленьнюперасяленню палякаў на тэрыторыю [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]].

Сярод ахвяраў іншых нацыянальнасьцяў, адзначаюцца [[габрэі]], самі [[украінцы]], якія не сымпатызавалі УПА, а таксама калябарантаў і савецкіх грамадзянаў падчас першай савецкай акупацыі [[1939]]-[[1941]]. У многіх вёсках [[габрэі]] і [[палякі]] разам змагаліся з агульным ворагам.<ref>Норман Дэвис. История Европы. - М.: АСТ., 2006 ISBN 5-17-024749-4 с. 768</ref> Ахвярамі стала таксама невялічкая грамада польскіх [[Армяне|армянаў]] у Галіцыі, якіх забівалі за прывязанасьць да польскасьці (вядома, што армянскі архібіскуп Юзаф Тэадаровіч адкрыта казаў аб прыналежнасьці [[Львоў|Львова]] да [[Польшча|Польшчы]]. [[19 чэрвеня|19]]-[[21 чэрвеня]] [[1944]] у Кутах над Чэрэмошам на Пакуцю было забіта каля 500 польскіх армянаў і палякаў.<ref>Больш інфармацыі нa [http://www.isakowicz.pl/index.php?page=news&kid=69&nid=594 Больш інфармацыі нa]</ref>

== ІдэалёгіяІдэалогія УПА ==

[[ІдэалёгіяІдэалогія]] УПА Бэндэры была тыповай для радыкальнага ўсходнеэўрапейскага нацыяналізму канца 1930-х гадоў. Яе падставамі былі абсалютызацыя арганічнасьці і прыроднасьці нацыі, цягласьць яе існаваньняіснавання, прымат інтарэсаў нацыі над інтарэсамі асобы, ідэалізм, культ зямлі й сялянства, стаўка на дзяржаўны патэрналізм, прапаганда этнічнае салідарнасьці, пропаведзь сацыяльнае гармоніі і надклясавую рэпрэзэнтацыйнасьць нацыяналістычнага руху.<ref>Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія: Історичні нариси / НАН України; Інститут історії України / С.В. Кульчицький (відп.ред.). - К.: Наук. думка, [[2005]]. - 495 с. c. 472 [http://www.history.org.ua/index.php?urlcrnt=LiberUA/select_PDF.php&isbn=966-00-0440-0]</ref>

Паводле палітычнае арыентацыі, ідэалёгіяідэалогія УПА належыць да ультранацыяналістычных арганізацый, мэтай якой было стварэньнестварэнне "Украіны для ўкраінцаў". Ідэі сацыяльнага міру і гармоніі і ксэнафобіі да іншых нацыянальнасьцяў (найперш супраць [[Палякі|палякаў]], [[расейцы|расейцаў]], [[Габрэі|габрэяў]]), набліжалі іх у гэтым да эўрапейскага нацыянал-сацыялізму. На чале створанай [[Украіна|Украіны]] мела стаяць толькі адна партыя - АУН, а дзяржава мела кіравацца праз палітычныя эліты, без якога-небудзь прадстаўніцтва ў выглядзе [[Парлямэнт|парлямэнтупарлямэнт]]у ці іншых палітычных партый.

== Памяць аб УПА пасьляпасля вайны ==

СтаўленьнеСтаўленне да УПА пасьляпасля вайны застаюцца досыць спрэчлівым. На [[Украіна|Украіне]] вядзецца актыўная дыскусыя вакол пытаньняпытання наданьнянадання вэтэранам УПА гонару вэтэранаў Другой Сусьветнай вайны і ўшанаваньняўшанавання УПА як вызвольнага руху.<ref name="nn.by">[http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=14266&c2=araddcompa Юшчанка: ушанаваць байцоў УПА — наш прыярытэт (НН)]</ref> Аднак, за час існаваньняіснавання незалежнай Украіны, моцных зьменаў у тым накірунку не адбылося.

[[12 верасьня]] [[1997]] кабінэт маністраў Украіны пастанавіў стварыць камісыю па дасьледваньнюдаследванню дзейнасьці УПА. <ref>[http://zakon1.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=1004-97-%EF П О С Т А Н О В А від 12 вересня 1997 р. N 1004]</ref>

[[14 кастрычніка]] [[2006]] року, прэзыдэнт [[Украіна|Украіны]] [[Віктар Юшчанка]] падпісаў дэкрэт, паводле якога, УПА надаецца статус вызвольнага руху.<ref name="nn.by"/><ref>[http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80708,4573596.html Tarasiuk do Juszczenki: Uznać UPA za bojowników o niepodległość]</ref><ref>[http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=14266&c2=araddcompa Юшчанка: ушанаваць байцоў УПА — наш прыярытэт (НН)]</ref> Аднак, гэты дэкрэт ня быў адобраны [[Вярхоўная Рада Ўкраіны|парлямэнтам Украіны]] і застаўся актам [[Прапаганда|прапагандычным]]. Штогод Юшчанка вітае вэтэранаў УПА з нагоды стварэньнястварэння гэтае арміі,<ref>[http://www.president.gov.ua/search/?search_string=%D3%EA%F0%E0%BF%ED%F1%FC%EA%E0+%EF%EE%E2%F1%F2%E0%ED%F1%FC%EA%E0+%E0%F0%EC%B3%FF&x=32&y=10 Сайт прэзыдэнта Украіны (укр)]</ref> а [[12 кастрычніка]] [[2007]] загадам Віктара Юшчанка лідэру УПА Раману Шухевічу быў нададзены статус "Героя Украіны".<ref>[http://www.president.gov.ua/documents/6808.html УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ № 965/2007 Про присвоєння Р.Шухевичу звання Герой України (на украінскай мове)]</ref> Сытуацыя з намаганьнемнамаганнем Юшчанкі праз парлямэнцкі закон надаць УПА статус вызвольнага руху паўтарылася і ў [[2008]] годзе.<ref>[http://www. name="nn.by"/index.php?c=ar&i=14266&c2=araddcompa Юшчанка: ушанаваць байцоў УПА — наш прыярытэт (НН)]</ref> Падтрымліваюць ушанаваньнеушанаванне УПА украінскія нацыяналістычныя партыі, а сама ідэя карыстаецца большай папулярнасьцю сярод жыхароў [[Заходняя Украіна|Заходняй Украіны]]. Супраць ушанаваньняушанавання выступае "Партыя рэгіёнаў" і камуністыя.

[[Файл:UPAPrzemysl.jpg|thumb|right|thumb|Марш вэтэранаў УПА ў ПшэмысьлюПшэмыслю]]

Супраць ушанаваньняушанавання УПА выступаюць суседзі Украіны - [[Польшча]] і [[Расея]]. У [[Польшча|Польскай Рэспубліцы]] перапісы паказваюць, што 49% [[Палякі|палякаў]] нічога не ведае адносна тых падзей, 17% штосьці слыхалі, але дакладна ня ведаюць, 20% "ведаюць, але мала" і толькі 14% добра ведае аб людабойстве нацыяналістамі палякаў у часе ІІ Сусьветнай вайны.

[[11 ліпеня]] [[2003]] у памяць 60-годзя забойстваў у Парыцку, прэзыдэнт Польшчы [[Аляксандар Квасьнеўскі]] і Украіны [[Леанід Кучма]] адкрылі там помнік забітым. Прэзыдэнт Квасьнеўскі тады паведзіў: {{пачатак цытаты}}''"Трэба аднак, тутай выразіць маральны пратэст супраць ідэалёгііідэалогіі, якая давяла да "антыпольскай акцыі", заініцыяванай праз Арганізацыю Украінскіх Нацыяналістаў і Украінскай Паўстанчай Арміі. Ведаю, што тыя словы могуць зачапіць. Але жадная цэль, ані жадная вартасьць, нават такая важная, як вольнасьць і сувэрэннасьць народу не можа апраўдаць людабойства, рэзьнірэзні цывільных, насільле і гвалты..."''{{канец цытаты}}

[[29 кастрычніка]] [[2007]] - праект наданьнянадання статусу генацыду рэзьнірэзні палякаў украінцамі ў [[1942]]-[[1944]] на Валыні быў адрэгаваны праз чатырох польскіх эўрадэпутатаў выбраных зь лістоў "Лігі польскіх сем'яў" і прэзэнтаваны дэлегацыям да Эўрапейскага Парлямэнту.<ref>[http://www.rp.pl/artykul/2,65650.html], w: [[Rzeczpospolita (czasopismo)|Rzeczpospolita]] [[29 października]] [[2007]].</ref> Праект аднак, не быў адданы на галасаваньнегаласаванне.<ref>Patrz: http://www.isakowicz.pl/index.php?page=news&kid=8&nid=943&PHPSESSID=cfb43afedc1625086e1d0b95e9201921</ref>. У Польшчы дзейнічае "Агульнапольскі Камітэт Будовы Помніка Ахвяр Людобойства дакананага праз АУН-УПА".<ref>[http://www.mysl.pl/?m=10&art_id=375&more=more Apel Ogólnopolskiego Komitetu Budowy Pomnika Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez OUN-UPA, mysl.pl] [dostęp 11.04.2009]</ref><ref>[http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Pomnik-polskich-ofiar-OUN-UPA-stanie-w-Warszawie,wid,10949260,wiadomosc_prasa.html?ticaid=17d4c Pomnik polskich ofiar OUN-UPA stanie w Warszawie?, wp.pl] [dostęp 11.04.2009]</ref><ref>[http://new-arch.rp.pl/artykul/670365_Przeciw_pomnikowi_ofiar_UPA.html Przeciw pomnikowi ofiar UPA, rp.pl] [dostęp 11.04.2009]</ref>

[[16 чэрвеня]] [[2009]] у парлямэнце [[Летува|Летувы]] была ўрачыста адкрыта выстава ў якой ухвалёўваецца памяць УПА. У адкрыцьці выставы, прыгатаванай праз украінскі бок, узяў ўдзел віцэспікер Сэйму [[Летува|Летувы]] Альгіс Кашэта, дырэктар Цэнтру БаданьняБадання Людабойства і Руху Адпору Жыхароў Летувы Тэрэзія Бірутэ-Бірускаітэ, пасол Летувіскага Сэйму Даліа Коудытэ, эўрапасол Вітаўтас Ландсіукпшы, амбасадар [[Украіна|Украіны]] на [[Летува|Летуве]] Ігар Пракапчук. Наступная выстава будзе прэзэнтавана ў [[Рыга|Рызе]] і [[Талін|Таліне]]е.<ref>[http://www.unian.net/ukr/news/news-321137.html (Сайт ІА УНІАН)]</ref>

*[http://ua.korrespondent.net/worldabus/997804 Євген Цибуленко "Бандерівці - правда й історичні міфи"]