Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1500—1503): Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
|||
Радок 4:
== Гісторыя ==
[[Выява:Russo–Lithuanian Wars-1500 campaign-rus be.svg|thumb|Ваенная кампанія 1500 года.]]
З канца [[XV ст.]] усходні сусед княства — Маскоўская дзяржава, якая набірала моц,— пачала збіранне ўсходнеславянскіх зямель, што складалі некалі старажытную Русь. У 50—80-ыя гг. [[XV ст.]] адносіны паміж Вялікім княствам Літоўскім, Рускім, Жамойцкім і Маскоўскай Руссю рэгуляваліся дагаворам 1449 г. Паводле якога дзяржавы не павінны нападаць на прыгранічныя раёны. У [[1481]] г. была выкрыта змова супраць [[Казімір Ягелончык|Казіміра]] ў Кіеве, на чале якой стаялі слуцкі князь [[Міхаіл Алелькавіч]], яго стрыечны брат [[Фёдар Іванавіч Бельскі]] і адзін з князёў [[
У [[1494]] г. быў заключаны новы мірны дагавор паміж суседнімі дзяржавамі. [[Іван III Васільевіч|Іван III]] і [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] змацавалі сваімі подпісамі дакумент, паводле якога «ліцвінскі» бок прызнаваў усе ад'езды «вярхоўскіх» князёў і далучэнне да Масквы іх уладанняў, а таксама адмаўляўся «на вечныя часы» ад прэтэнзій на [[Ноўгарад Вялікі]], [[Пскоў]], [[Цвер]], [[Разань]]. [[Іван III Васільевіч|Іван III]] у сваю чаргу пацвердзіў абавязацельства [[Васіль II|Васіля II]] не «вступатися» у [[Смаленск]]. Аднак гэтага мірнага дагавора хапіла толькі на 6 гадоў.▼
▲Масквы іх уладанняў, а таксама адмаўляўся «на вечныя часы» ад прэтэнзій на Ноўгарад Вялікі, Пскоў, Цвер, Разань. Іван III у сваю чаргу пацвердзіў абавязацельства Васіля II не «вступатися» у Смаленск. Аднак гэтага мірнага дагавора хапіла толькі на 6 гадоў.
У [[XVI ст.]] [[Вялікае княства Літоўскае]] і Маскоўская дзяржава знаходзіліся ў стане вайны паміж сабою. Ваеннае сутыкненне зноў жа было справакавана дзейнасцю праваслаўных князёў пагранічных зямель княства. У канцы 90-ых гг. [[XV ст.]] на бок Масквы перайшлі князі [[Сямён Іванавіч Бельскі|Сямён Бельскі]], Сямён і Іван Мажайскія, [[Васіль Шамяціч]]. Пад уладай Рускай дзяржавы аказаліся багатыя воласці з гарадамі [[Ноўгарад-Северскі]], [[Чарнігаў]], [[Старадуб]], [[Гомель]] і інш. Такое развіццё падзей, натуральна, не магло не прывесці да ваеннага канфлікту. 1 сапраўды, [[14 ліпеня]] [[1500]] г. «зехалося войско литовское з московским на Ведрошы, и учинили межы собою бой и сечу великую, н побила Москва Литву» . Вынікам пераможнай для Маскоўскай дзяржавы вайны з'явіўся мірны дагавор 1503 г., па якому да Масквы афіцыйна былі далучаны [[Чарнігаў]], [[Ноўгарад-Северскі]], [[Гомель]], [[Бранск]], [[Пуціўль]], [[Старадуб]], [[Мцэнск]].
[[XVI ст.]], такім чынам, для Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага пачалося няўдала — са страты значнай тэрыторыі ўсходніх зямель. Аднак на гэтым беды не скончыліся.
Нявырашанае «рускае» пытанне, якое раздзірала ўнутранае адзінства Вялікага княства з канца [[XIV ст.]], дало аб сабе знаць і ў новым стагоддзі. Гаворка ідзе аб так званым паўстанні Глінскага — самым буйным палітычным выступленні на тэрыторыі беларускіх зямель пасля феадальнай вайны 30-ых гг. [[XV ст.]] На чале выступлення стаў князь [[Міхал (Міхаіл) Глінскі|Міхаіл Глінскі]]. Прыбліжаны ў свой час да вялікага князя [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандра]], Глінскі быў адукаваным, тонкім палітыкам-дыпламатам, аднак грашыў палітычным авантурызмам. Атрымаўшы адстаўку пры двары Жыгімонта I, славалюбівы князь адкрыта выступіў і супраць новага «гаспадара», і супраць свайго асабістага ворага і канкурэнта ваяводы трокскага Яна Заберазінскага. Пасля таго, як апошняга ён знішчыў фізічна, Глінскі пачаў ствараць кааліцыю для барацьбы з Жыгімонтам: «збирал прыятели одны кревные, другне за пенязи так з Руси, яко з Литвы». Разам з тым вопытны палітык, які ведаў стан спраў у дзяржаве і настроі розных колаў насельніцтва Вялікага княства, Міхаіл Глінскі добра разумеў, што можа разлічваць на поспех свайго дастаткова авантурнага пачынання толькі пры падтрымцы шырокага фронта сепаратысцкі настроеных феадалаў і насельніцтва «рускіх» зямель княства, якія выступалі супраць каталіцкай экс-
пансіі. Невыпадкова ён распаўсюджваў чуткі, што хутка ўсіх праваслаўных у Вялікім княстве пачнуць гвалтоўна абарачаць у каталіцкую веру. Такая падрыхтоўчая работа Падзейнічала. Разумеючы, што без моцнага знешняга саюзніка не абысціся, Міхаіл Глінскі заручыўся падтрымкай Масквы. Падчас вайны паміж Вялікім княствам Літоўскім і Маскоўскай дзяржавай, якая пачалася ў [[1507]] г., [[Васіль III|Васілю III]] было з рукі «ўзбунтаванне» прыгранічных тэрыторый свайго праціўніка, што давала дадатковыя шанцы на лёгкую перамогу. А дзеля аслаблення магутнага заходняга суседа маскоўскі ўрад мог пайсці і на стварэнне марыянетачнага буфернага княства. Практычна ў ідэале такі зыход мяцяжу і прадугледжваўся. Аб гэтым сведчыць змест перагавораў паміж прадстаўніком Васіля III Губай Маклокавым і Міхаілам Глінскім. На іх ішла гаворка аб сумесных баявых дзеяннях, а таксама аб перадачы пад уладу Глінскага захопленых зямель. Цэнтрам паўстання стаў горад Тураў — спадчыннае ўладанне князёў Глінскіх. Адсюль князь Міхаіл са сваім атрадам пайшоў да
Такім чынам, выступленне Глінскага закончылася няўдачай. Характар гэтага руху быў неадназначным. 3 аднаго боку, гэта была барацьба вярхушкі пануючага класа беларускіх, украінскіх, рускіх зямель за прававую і маёмасную роўнасць з прывілеяванай часткай феадалаў-католікаў. 3 другога боку,калі мець на ўвазе шырокую падтрымку гэтага руху насельніцтвам беларускіх зямель, якое было не задаволена этнічнай няроўнасцю, каталіцкай экспансіяй, то можна гаварыць і аб нацыянальным характары выступлення Глінскага.
|